حقوق

شرکت تعاونی چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟

شرکت تعاونی چیست و چگونه تشکیل می شود؟

شرکت تعاونی چیست؟ تعاون از ریشه‌ی عون و از باب تفاعل است. تعاون یعنی دو یا چند نفر، در انجام امور با یکدیگر همکاری و مشارکت دارند؛ فعالیت این افراد می‌تواند در باب حل مشکلات اجتماعی و اقتصادی راهگشا باشد. شرکت تعاونی یکی از هفت نوع شرکتی است که قانون تجارت در باب آنها مواردی را ذکر کرده است. در این نوشته می‌توانید در این باره بیشتر بخوانید.

هرچند قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۱۱ ه.ق در مورد شرکت سهامی عام و خاص و شرکت تضامنی و نسبی به‌طور کامل و جامع صحبت کرده، اما پیرامون شرکت تعاونی مطالب مختصری را ذکر کرده است. قانون تجارت شرکت تعاونی را به دو نوع شرکت تعاونی تولید و شرکت تعاونی مصرف تقسیم می­‌کند. در تعریف شرکت تعاونی تولید آورده است که همکاری عده­‌ای از صاحبان حرفه به‌منظور تولید و فروش اشیا و اجناس است. هم اکنون در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت و معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر آن­ها این نوع شرکت تعاونی تشکیل می­‌شود. اما شرکت تعاونی مصرف آن است که مقاصد خاصی را دنبال می‌کند ازجمله:

  • فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگی اعم از این که آنها را شرکا ایجاد کرده یا خریده باشند؛
  • تقسیم نفع و ضرر بین شرکا به نسبت خرید هریک از آنها.

با مطالعه و تدقین در مبانی و ماهیت تشکیل مابقی شرکت‌­ها و بالاخره تصویب قانون شرکت­‌های تعاونی در سال ۱۳۳۴ و تصویب قوانین بخش تعاون در سال‌­های اخیر که در کنار بخش دولتی و خصوصی پس از پیروزی انقلاب اسلامی جایگاه ویژه­‌ای یافت، می­‌توان کاملا متوجه شد که عنصر اصلی و پدیدآورنده‌ی شرکت تعاونی با آن شرکت‌­ها متفاوت بوده و مشخص است که جنبه‌ی تجاری محض در ایجاد این نوع شرکت، نقش بسزایی ندارد. بلکه هدف اصلی تسهیل و تسریع در فراهم کردن لوازم زندگی برای مصرف­‌کنندگان و از بین بردن واسطه و دلالان در این میان است.

البته به‌دنبال حذف واسطه‌­ها و تجمع تولیدکنندگان، هزینه‌­های تولیدی کاهش پیدا کرده و از فروش محصولات، منفعت بیشتری عاید می‌شود. همچنین با خرید محصولات و لوازم مصرفی در مقیاس زیاد، جمع‌­آوری محصولات که با قیمت پایین‌­تری تحصیل شده­‌اند و توزیع آن­ها بین متقاضیان یا مصرف­‌کنندگان، هزینه‌ی زندگی پایین آمده ولی سطح زندگی بالا می رود.

در ماده‌ی اول در قانون شرکت­‌های تعاونی مصوب ۱۱ مرداد ۱۳۳۴ شمسی شرکت تعاونی این‌گونه بیان شده است: «شرکتی که به‌مدت نامحدود برای رفع احتیاجات مشترک شرکا و بهبود شرایط مادی و اجتماعی آنان تشکیل می‌شود».

تفاوت شرکت تعاونی با دیگر انواع شرکت‌­ها

تفاوت شرکت تعاونی با دیگر انواع شرکت‌­ها

از آنجایی که شرکت تعاونی از لحاظ چگونگی تشکیل و شرایط شرکا با سایر شرکت‌­ها متفاوت است، قانون شرکت‌­های تعاونی و به‌دنبال آن قوانین مرتبط به بخش تعاون، تصویب شد که به توضیح و بیان این مسائل پرداخته است.

برخلاف قوانین سایر شرکت‌­ها، شرکت تعاونی تنها می‌­تواند فی‌مابین اشخاص حقیقی تشکیل شود و اشخاص حقوقی نمی­‌توانند به‌عنوان شریک وارد این شرکت شوند.

از قوانین دیگر حاکم بر این نوع شرکت این است که در شرکت­‌های تعاونی تولید، تنها عده­‌ای از ارباب حرف که حرف‌ه­ای واحد دارند می‌­توانند در شرکت، شریک شوند اما در عمل این‌طور نیست و در همین راستا قانون شرکت­‌های تعاونی در بند الف ماده‌ی ۳ ذکر کرده است که «عضویت شرکت تعاونی برای عموم اشخاص واجد شرایطی که در اساسنامه‌ی شرکت قید گردیده با تصویب هیئت مدیره شرکت آزاد است».

بنابر تعریف قانون تجارت، شرکای شرکت­‌های تعاونی باید خودشان در شرکت فعالیت کنند؛ «شرکا مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیا یا اجناس به‌کار می‌برند». این در حالی است که در دیگر شرکت­‌ها، شرکا می‌­توانند تنها در شرکت سرمایه­‌گذاری کنند و به‌دنبال آن شریک شوند ولی موظف به فعالیت در شرکت نیستند. در شرکت تعاونی مصرف نیز عمدتا کسانی که در سطوح طبقاتی و اجتماعی یکسان و مشابهی هستند، عضویت می­‌یابند.

براساس قانون شرکت­‌های تعاونی، تقسیم سود در این نوع شرکت به این صورت است که هم بهره‌ی هر سهم به‌صورت مجزا در پایان سال مالی پرداخت می‌شود و هم منافع را به نسبت خرید هریک از شرکا تقسیم می‌کنند.

تشکیل و اداره‌ی شرکت تعاونی

ماده‌ی ۱۹۳ قانون تجارت بیان می‌­کند که تشکیل شرکت تعاونی اعم از تولید و مصرف ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا برطبق مقررات مخصوصی باشد که با تراضی شرکا ترتیب داده شده است. همان‌طور که بیان شده شرکت تعاونی از حیث نوع شرکتی می­‌تواند در قالب شرکت سهامی عام که سهام آن برای عموم عرضه می‌­شود یا سهامی خاص که سهام آن برای عده‌ی محدودی منتشر می‌شود، تشکیل شود که هرکدام باید از قوانین حاکم بر خود تبعیت کند.

هرچند در شرکت‌های سهامی حداقل میزان سرمایه و حداقل تعداد شرکا معین است اما در شرکت‌های تعاونی تعداد شرکا و سرمایه‌ی شرکت، متغیر و نامحدود است. در همین راستا شرکا به آسانی می‌‌توانند سهام خود را بین اعضا معامله کنند و محدودیتی از این حیث وجود ندارد و همچنین هرکس بدون نیاز به برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده و تصمیم‌­گیری پیرامون افزایش این سرمایه می­‌تواند یک یا چند سهم از شرکت تعاونی را خریداری کند.

در باب قسمت اخیر، که تشکیل شرکت را براساس «مقررات مخصوص که براساس تراضی شرکا باشد» پذیرفته است، باید متذکر شد که این مقررات نباید مخالف با قانون شرکت­‌های تعاونی مصوب ۱۳۳۴ و دیگر قوانین مرتبط باشد.

برای تشکیل شرکت­‌های تعاونی باید حداقل ثلث سرمایه نقدا پرداخت شود و دو ثلث باقی مانده باید از طرف مؤسسین تعهد شود­. اگر در اساسنامه پیش­‌بینی شده باشد درصوت عدم پرداخت مابقی سرمایه توسط تعهدکنندگان، می‌­توان قسمت پرداخت شده را جزو سرمایه شرکت به‌حساب آورد. در هر حال در هنگام تأسیس شرکت باید یک سوم از سرمایه پرداخت شده و اگر آورده غیرنقدی باشد باید توسط اعضا تقویم (یعنی معادل پولی آن مشخص شود) و تسلیم شود.

تعداد سهامدار یا عضو در شرکت‌های تعاونی در هر صورت نباید از هفت نفر کمتر باشد که در هنگام ثبت شرکت، آنها باید حداقل ۵۱ درصد از کل سرمایه‌ی شرکت را تقبل کرده باشند. در شرکت‌­های تعاونی سه رکن هیئت مدیره، مجامع و بازرسان فعالیت می­‌کنند. هیئت مدیره که منتخب اعضای شرکت هستند صرف‌نظر از تعداد سهام‌شان، یک رأی دارند.

تهیه شده در: chetor.com

Related Posts

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *