تاریخچه و آداب و رسوم عید نوروز

تارییخچه و آداب و رسوم عید نوروز در ایران اولین روز از سال نو و مصاف با یکم فروردین است . جشن نوروز ریشه ای در ایراغن باستان دارد و مراسمی کهن با تاریخچه غنی که از دوران قدیم به یادگر برایمان باقی مانده است .

منشآ و پیدایش نوروز متعلق به کجاست؟

نوروز یک جشن قدیمی و کهن از اقوام متعددی است که به ارثث رسیده است اما شناسنامه ایرانی به خود گرفته است و از آن به عنوان نماد پیوند دهنده ی افراد و اقوام ایرانی یاد می شود . موروز با عنوان رسمی ( روز بین المللی نوروز ) توسط یوسکو به عنوان میراث  فرهنگی و معنوی بشریت به ثبت جهانی رسیده و این روز یکی از روز های مقدس و اعیاد مذهبی است زرتشتیان و بهائیان  به شمار می رو

همچنین در شاهنامه درباره نوروز نوشته شده است. جمشید در حال گذشتن از آذربایجان بوده که دستور می دهد برایش تختی قرار دهند ، سپس با تاجی پر زرق و برق روی آن تخت می نشیند و با تابش نور خورشید به آن تاج زرین  روشنایی و نور فراوانی دنیا را فرا می گیرد و به خاطر شادمانی مردم آن روز را نوروز می نامند.

فروردین

ماه فروردین به فروهر ها یا فروشی ها تعلق دارد . جشن نوروز نیز در واقع نمادی از سالگرد بیداری طبیعت از خواب زمستانی است که به حیات منتهی می شود . فروهر یکی از نیروهای غیر مادی در وجود انسان است و در واقع نوعی همزاد آدمیان که پیش از آفرینش مادی مردمان در جهان معنوی به وجود می آید و بعد از مرگ آدمیان نیز دوباره به جای نخستین خویش باز می گردند .

عید نوروز چیست؟

تاریخچه و آداب و رسوم عید نوروز این روز در ایران و افغانستان نوید دهنده سال نو است . نوروز در کشورهایی مثل تاجیکستان، روسیه ، ترکمنستان، هند ، پاکستان، قرقیزستان ، سوریه ، پاکستان ،عراق ، آلبانی، تعطیلی رسمی است و مردم به جشن و پایکوبی می پردازند .

ما این جشن باستانی را از اقوام مخلفی به ارث برده ایم . جشنی که با رنگ و بویی ویژه هویتی ایران گرفته و نماد پیوند اقوام و مردمان ایران است . نوروز را شروع رستاخیز طبیعت موعود رویش و تولد نباتات می دانیم و باورمان بر این است که همگام با طبیعت روزگار نو و تازه را با رواج و روان و پوشیدن لباس نو شروع کنیم .

ریشه‌یابی واژه نوروز

ماه نوروز از زبان فارسی میانه [ nōgrōz  گرفته شده است که ریشه در زبان اوستایی دارد . مورخان ، معادل اوستایی آن را ( navaka raocah ) حدس زده اند .

امروزه در فارسی این واژه برای دو معنی استفاده می شود .

نوروز عام : روز آغاز اعتدال بهاری ( برابری شب و روز ) و آغاز ال نو .

نوروز خاص : روز ششم فروردین با نام روز خرداد .

ایرانیان باستان از نوروز به عنوان ناوا سردا یعنی سال نو یاد می کردند . مردمان ایرانی آسیای میانه در دوره های سفدیان و خوارزمشاهیان نوروز را نوسارد و نوسارجی به معنای سال نو می خواندند .

به عقیده احسان یار شاطر ، بنیان گذار دانشنامه ایرانیکا با توجه به قواعد آواشناسی نگارش این واژه در الفبای لاتین به صورت Nowruz  توصیه می شود وی در این رابطه تلفظ فارسی را مبنا قرار داده است . امروز در نوشته های یونسکو و بسیاری از متون سیاسی این شکل از املا استفاده می شود .

نوروز سمبل پیروزی

در تاریخچه و آداب و رسوم عید نوروز آمده است که نوروز سمبل پیروزی خوبی بر بدی است . به این دلیل رسم دعای رپیتون در نوروز انجام می شود . رپیتون غلبه ی گرمای نیم روزی و ماه های تابستانی است با حمله غول زمستانی به زیر زمین رپیتون می رود تا آبهای زیر زمینی را گرم نگه دارد و با اینکار گیاهان و ریشه درختان را از مرگ نجات دهد گرما در بهار نمادی است از پیروزی خوبی بر بدی به همین علت جشن دعای مخصوص در مراسم نوروز به ریپتون تعلق می گیرد .

در دوره سلجوقیان به دستور شاه سلجوقی تعدادی از ستاره شناسان از جمله خیام برای بهبود تقویم ایران دعوت شدند . در آن زمان نوروز را اول بهار زمان وارد شدن آفتاب به ماه فروردین و آنرا اول سال نامیدند . این گاه شمار که به تقویم جلالی معروف شد . برای تثبیت نوروز در آغاز سال نو این طور وضع شد که هر چهار سال یک بار تعداد روز های سال به جای ۳۶۵ روز ۳۶۶ روز در نظر گرفته می شود .

روز جهانی عید نوروز

مجمع عمومی سازمان ملل ،نوروز را که ریشه ایرانی دارد در تقویم خود ثبت کرده است . در تاریخ ۸ مهر ۱۳۸۸ سازمان علمی فرهنگی سازمان ملل ( یونسکو ) نوروز را به عنوان میراث جهانی به ثبت رساند .

آداب و رسوم عید نوروز در ایران

چهارشبنه سوری

مراسم نوروز از مجموعه ای از جشن ها و مناسب ها تشکیل شده است . جشن نوروز ابتدا با آداب و رسوم چهارشنبه سوری شروع می شود . سپس نوبت به آخرین پنجشنبه سال و رفتن به مزار درگذشتان می رسد .

سومین برنامه که بیشتر در خراسان برگزار می شود مراسم الفه است این مراسم که در آرامگاه ها ، قبرستان ها و مساجد بر پا می شود برای تکریم و احترام به درگذشتگان است . طی این مراسم شیرینی و کیک محلی در کنار سبزه بر سر سفره گذاشته می شود .

خانه‌تکانی

از دیگر آداب و رسوم عید نوروز در ایران می تواند خانه تکانی باشد . اقوام و مردمی که نوروز را جشن می گیرند به این مناسبت پایبند هستند. در تاریخچه ها آداب و رسوم عید نوروز نظافت وسایل خانه و اسباب و اثاثیه گردگیری شست و شو و تمیز کاری است . همچنین مردم کشورهایی مثل افغانستان و تاجیکستان هم پیرو این رسم هستند .

افروختن آتش

از دوران قدیم در برخی مناطق رسم آتش افروختن متداول بوده است . این رسم در ایران ، آذربایجان و بخش هایی از افغانستان در قالب روشن کردن آتش در آخرین چهارشنبه سال همان چهار شنبه سوری مرسوم بوده است .

سفره عید نوروز (هفت سین)

در تاریخچه عید نوروز پهن کردن سفره عید نوروز آورده شده است . عناصر این سفره در ایران هفت سین نام دارد که به دو نوع تقسیم می شود :

عناصری که جنبه نمادی دارد : سیر ، سرکه ، سمنو ، سماق ، قرآن و …

عناصری که جنبه خوراکی دارد : شیرینی ، انواع آجیل .