توکن چیست و چه تفاوتی با کوین دارد؟

در نگاه اول شاید برای افرادی که تازه با بازار ارزهای دیجیتال آشنا شده‌اند، توکن (Token) و کوین (Coin) مفهوم یکسانی داشته باشند و حتی به جای دیگر مورد استفاده قرار گیرند. اما اینطور نیست و این دو تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.

در این مطلب ضمن آشنایی با تعاریف توکن و کوین، با کاربردها و انواع آن بیشتر آشنا می‌شویم و مفاهیمی مانند توکن سوزی و برخی اصطلاحات دیگر در ارتباط با توکن و کوین را مرور می‌کنیم.

توکن چیست؟

توکن (Token) رمزارز یا ارز دیجیتالی است که بلاک‌چین مستقلی برای خودش ندارد و در واقع روی شبکه‌های دیگری مانند اتریوم، بایننس چین (Binance Chain)، ایاس (EOS) و تزوس (Tezos) جا‌به‌جا می‌شود. این در حالی است که کوین (Coin) ارز دیجیتالی است که بلاک‌چین مستقل خودش را دارد. در واقع یکی از وجوه اصلی تمایز بین کوین و توکن به بلاکچین مربوط می‌شود.

برای مثال می‌توان گفت رمزارزهایی مانند بیت کوین و اتریوم بلاک‌چین‌های اختصاصی و مستقل خودشان را دارند. تعداد رمزارزهایی که بلاکچین اختصاصی دارند در بازار کم نیستند و در دسته بندی کوین‌ها قرار می‌گیرند. اما تعداد توکن‌های بازار هم کم نیستند. برای مثال تتر، چین لینک، آوی (Aave) و دای (DAI) توکن‌های معروفی هستند و در بازار طرفداران خودشان را دارند.

در نظر داشته باشید که وقتی نگاه دقیق‌تری به بازار ارزهای دیجیتال داشته باشیم، تفاوت کوین و توکن معنا پیدا می‌کند.

کاربرد توکن

توکن‌ها می‌توانند براساس انواعی که دارند کاربردهای مختلفی داشته باشند. برای مثال می‌توان از آنها برای انجام پرداخت‌های مختلف  استفاده کرد. یا گاهی به عنوان پاداش برای مشارکت در یک شبکه پرداخت می‌‌شوند. در قراردادهای هوشمند از توکن‌ها به عنوان روشی برای پرداخت بین طرفین معامله استفاده می‌شود. حتی از توکن‌ها می‌توان برای رای گیری در برخی شبکه‌ها استفاده کرد.

ویژگی‌های مهم توکن‌ها

توکن‌ها ویژگی‌های عمومی مهمی دارند. برای مثال آنها قابل برنامه نویسی هستند و با زبان‌های برنامه نویسی می‌توان آنها را به راحتی ایجاد کرد. به علاوه توکن‌ها نیازی به مجوز برای استفاده ندارند و این نیز جزو ویژگی‌های آنها محسوب می‌شود. تراکنش‌های مربوط به توکن‌ها شفافیت لازم را دارد و این موضوع نیز از ویژگی‌های آنها محسوب می‌شود.

راه‌اندازی توکن

توسعه دهندگان برای ساخت توکن و کوین ممکن است با مشکلاتی روبرو شوند. باید گفت که ساخت توکن برای توسعه ‌دهندگان بلاک‌چین کار ساده‌‌تری نسبت به راه اندازی بلاک‌چین و ایجاد یک شبکه مستقل است. در نتیجه در بیشتر پروژه‌ها توسعه دهندگان ترجیح می‌دهند بدون آنکه بخواهند هزینه‌های سنگینی را متحمل شوند و باک‌چین مستقلی را ایجاد کنند از بلاک‌چین‌های موجود بهره ببرند و اهداف خود را محقق سازند.

در نتیجه بیشتر توکن‌‌ها که بلاک‌چین مستقلی ندارند به راحتی ساخته می‌شوند. اما در برخی پروژه‌ها شرایط متفاوت است و ابتدا بلاک‌چین آنها توسعه یافته و سپس آن پروژه وارد عرضه اولیه سکه یا ICO می‌شود تا بتواند سرمایه اولیه مورد نیاز خود را جذب کند. برخی از توکن‌ها بعد از آنکه به اندازه کافی توسعه یافتند به سمت بلاک‌چین اختصاصی خود گام برمی‌دارند و توکن مربوطه به کوین تبدیل می‌شود.

چگونه متوجه شویم یک رمزارز کوین است یا توکن؟

در وب‌سایت کوین مارکت کپ (Coinmarketcap) می‌توانید با تنوع کوین‌ها و توکن‌ها آشنا شوید. برای آنکه متوجه شوید یک رمزارز توکن است یا کوین می‌‌توانید به صفحه آن در وب‌سایت کوین مارکت کپ مراجعه کنید و اطلاعات منتشر شده در مورد آن را مطالعه کنید. برای مثال رمزارز آوی (Aave) را در نظر بگیرید.

با مراجعه به وب‌سایت مربوطه در قسمت بالای صفحه در کنار نام رمزارز و بعد از آنکه رتبه آن را براساس ارزش بازار مشخص کرد وضعیت آن را نیز نشان می‌دهد. با توجه به تصویر تهیه شده از این وب‌سایت به خوبی مشخص است که آوی (Aave) یک توکن است و عبارت Token هم در آنجا درج شده است.

همین اطلاعات در مورد سایر رمزارزها نیز در وب‌سایت کوین مارکت کپ منتشر شده است. برای مثال در کنار نام رمزارز بیت کوین با علامت اختصاری BTC به کوین بودن آن اشاره شده است که در تصویر ذیل قابل رویت است.

همان‌طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید بعد از رنگ یا رتبه بیت کوین به نوع آن یعنی کوین بودن آن اشاره شده است. بنابراین برای هر یک از رمزارزها به راحتی می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت کوین مارکت کپ اطلاعات خوبی در مورد توکن یا کوین بودن آنها به دست آورید.

تفاوت بین توکن و کوین

اولین تفاوت بین توکن‌ها و کوین‌ها به بلاک‌چین آنها مربوط می‌شود و همان‌طور که گفته شد توکن رمزارزی است که بلاک‌چین مستقلی برای خودش ندارد و در واقع روی شبکه‌های دیگری مانند اتریوم جا‌به‌جا می‌شود. این در حالی است که کوین ارز دیجیتالی است که بلاک‌چین مستقل خودش را دارد.

در واقع کوین‌هایی مانند بیت کوین روی شبکه بلاک‌چین بومی و اختصاصی قرار دارند ولی توکن‌ها روی بلاک‌چین‌های موجود ایجاد می‌شوند.

یکی دیگر از تفاوت‌های اساسی کوین و توکن آن آست که کوین‌ها ارزش پولی دارند و نوعی ارز دیجیتال به شمار می‌روند. حال آنکه توکن‌ها عموما کاربردهای وسیع‌تری دارند و با توجه به کاربردی که برای آنها تعریف می‌شود نیز انواع مختلفی دارند.

از دیگر تفاوت‌های کوین و توکن می‌توان به تفاوت آنها در نوع ایجاد آنها اشاره کرد. برای مثال کوین از طریق استخراج به دست می‌آید و محاسبات پیچیده‌ای دارد. اما برای مثال چنین وضعیتی در مورد توکن‌ها وجود ندارد و آنها در اکثر موارد از طریق عرضه اولیه یا ICO توزیع می‌شوند.

همچنین برای ایجاد توکن به راحتی می‌توان از طریق برنامه نویسی این کار را انجام داد ولی ایجاد کوین مانند توکن ساده نیست.

انواع توکن

توکن‌ها انواع مختلفی دارند. در یک طبقه‌بندی می‌توان توکن‌ها را در دو دسته کلی توکن‌های مثلی (Fungible) و توکن‌های غیرمثلی (Non-fungible) طبقه بندی کرد که در ادامه هر کدام از توکن‌های مثلی و غیر مثلی توضیح داده می‌شود. همچنین توکن‌های مثلی را می‌توان در سه دسته کلی طبقه بندی کرد.

توکن مثلی و توکن غیر مثلی

توکن مثلی یا تعویض پذیر (Fungible) به معنی آن است که می‌‌توان آن را به واحدهای دیگر تعویض کرد.  در حال حاضر توکن‌های بازار اغلب جزو دارایی‌‌های مثلی هستند.

وقتی صحبت از دارایی‌های غیرمثلی یا NFT به میان می‌آید باید گفت بازار آنها نیز به سرعت در حال رشد است. برای مثال دارایی‌هایی همچون گوشی هوشمند و لپ‌تاپ جزو دارایی‌های غیرمثلی هستند. همچنین دارایی‌های NFT که جزو دارایی‌های دیجیتالی هستند، روی بلاکچین ذخیره و منتقل می‌شوند. برای درک بهتر چنین دارایی‌هایی باید گفت اغلب دارایی‌های مانند توکن‌های بازی و برخی آثار هنری جرو دارای‌های دیجیتالی غیرمثلی هستند.

در حال حاضر ۹۹٪ توکن‌های بازار مانند تتر و چین لینک مثلی هستند و همه واحدهای آنها از نظر ارزش مشابه و قابل‌تعویض هستند، اما حوزه NFT روزبه‌روز در حال گسترش است و احتمالاً در آینده توکن‌های غیرمثلی بخش بزرگتری از بازار را به خود اختصاص دهند.

همانطور که گفته شد توکن‌های مثلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: ۱- توکن کاربردی ۲- توکن اوراق بهادار ۳- توکن حاکمیتی

توکن کاربردی چیست؟

توکن کاربردی یا Utility Token در واقع رمزارزی است که برای پرداخت یا خرید کالا و خدمات از آن استفاده می‌شود. گفتنی است اکثر توکن‌های بازار کریپتو جزو توکن‌های کاربردی هستند. ارزش چنین توکن‌هایی معمولا براساس میزان عرضه و تقاضای بازار مشخص می‌شود.

توکن اوراق بهادار چیست؟

توکن اوراق بهادار یا Security Token از سال ۲۰۱۸ مطرح شد و در واقع رمزارزی است که در واقع صاحب آن بخشی از دارایی یک شرکت یا حتی سود آن را در اختیار دارد. توکن اوراق بهادار چیزی شبیه سهام شرکت‌ها است که می‌توانند سرمایه گذاران آن را در قالب Token خریداری کرده و روی آن سرمایه گذاری کنند.

گفتنی است توکن‌های اوراق بهادار باید ثبت شده باشند تا سرمایه گذاران بتوانند در فعالیت مالی شرکت‌ها مشارکت کنند. نهادهای قانون گذار می‌توانند مشخص کنند که یک توکن اوراق بهادار از نظر قانونی ثبت شده است یا خیر. در این صورت سرمایه گذاران می‌توانند با اطمینان خاطر بالاتری در این پروژه‌ها سرمایه گذاری کنند.

با توجه به اینکه به راحتی و از طریق شبکه بلاکچین می‌توان روی توکن‌های اوراق بهادار سرمایه گذاری کرد، در نتیجه مزیت‌هایی نسبت به اوراق بهادار سنتی دارد. همچنین کاربران می‌توانند به راحتی توکن‌ها را در کیف پول نرم افزاری خود ذخیره کنند و نقل و انتقال آن نیز کار سختی نیست. با توجه به اینکه چنین توکن‌هایی توسط نهادهای نظارتی و قانون‌گذار ثبت می‌شوند، در نتیجه قابلیت اطمینان خوبی دارند و از ریسک و خطر کمتری برخوردار هستند.

توکن حاکمیتی چیست؟

توکن حاکمیتی یا گاورننس (Governance) رمزارزی است که صاحب و مالک آن به واسطه چنین دارایی می‌تواند در برخی تصمیم گیری‌ها، حق رای داشته باشد. برای مثال دارنده یک توکن می‌تواند روی تصمیم گیری‌های کلیدی یک صرافی اظهارنظر کرده و حق رای در مورد تصمیم گیری‌ها داشته باشد. در بسیاری از موارد توکن‌های حاکمیتی در طبقه بندی توکن‌های کاربردی قرار می‌گیرند.

دسته بندی توکن‌ها براساس راهنمای FINMA سوئیس

موسسه قانون گذاران مالی سوئیس نیز دسته بندی را برای توکن‌ها در نظر گرفته‌‌اند و در راهنمای FINMA توکن‌ها را به چهار دسته تقسیم کرده‌اند که عبارتند از: ۱- توکن‌های کاربردی ۲- توکن‌های پرداخت ۳- توکن‌های اوراق بهادار ۴- توکن‌های سهمی

توکن‌های کاربردی یا همان Utility Tokens در تعداد محدود عرضه می‌شوند و برای دسترسی به محصول یا خدمات خاصی کاربرد دارند.

توکن پرداخت یا همان Payment Tokens نیز برای پرداخت هزینه کالا و خدمات به کار برده می‌شوند.

توکن اوراق بهادار یا Security Tokens نوعی سرمایه گذاری در توکن‌های عرضه اولیه یا ICO هستند که سرمایه گذاران برای کسب سود رد آنها سرمایه گذاری می‌کنند.

توکن سهمی یا Equity Tokens نیز در واقع خرید سهام شرکت‌ها در قالب توکن است که سرمایه گذاران در سهام شرکت‌ها سهیم می‌شوند.

توکن‌ها چگونه ساخته و ایجاد می‌شوند؟

شاید این سوال پیش بیاید که اساسا توکن‌ها چگونه ایجاد می‌شوند. باید گفت در بستر بلاکچین می‌توان با زبان‌های برنامه نویسی توکن ایجاد کرد. توسعه دهندگان برای ایجاد یک توکن از زبان‌های برنامه نویسی استفاده می‌کنند و قرارداد هوشمندی را ایجاد می‌کنند. برای مثال اتریوم میزبان توکن‌های بسیاری در بازار است و علاوه بر اتریوم بسترهای دیگری نیز برای ایجاد توکن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و استانداردی که برای ایجاد توکن در این بستر مورد استفاده قرار می‌گیرد ERC-20‌ است. باید  در نظر داشت در نگاه اول ایجاد توکن کار سختی نیست ولی اگر این توکن هدف خاصی را دنبال نکند و کاربردی نداشته باشد بی‌شک فاقد ارزش است.

در بحث‌ توکن‌ها موضوع کلاهبرداری بسیار مهم است. برای مثال ممکن است توکنی فاقد ارزش ایجاد شود و توسعه دهندگان آن بتوانند با گمراه کردن سرمایه گذاران توکن بی‌ارزش را در ازای پول  زیادی معاوضه کرده و سرمایه را از آن خود کنند. حال آنکه در عمل توکن آنها فاقد ارزش بوده و تنها سرمایه سرمایه گذاران را از دست آنها خارج کرده است.

سرمایه گذاری در برخی توکن‌ها باعث می‌شود که سرمایه گذاران تنها پول و سرمایه خود را از دست بدهند و ضررهای هنگفتی متوجه آنها شود.