خوددرمانی؛ درمان بیماری یا درمانی بیماری زا
راستی چرا برخی افراد خوددرمانی می کنند؟ اصلا خوددرمانی آیا واقعا منجر به درمان فرد می شود؟ اصلا خوددرمانی چیست؟
خوددرمانی یعنی استفاده از دارو بدون دستور پزشکی و نسخه برای اهداف درمانی.
مصرف خودسرانه ی داروها ممکن است از یک آسپیرین که به نظر خیلی ساده است شروع شود و حتی به خطرناک ترین مواد مخدر و اعتیادآور ختم شود.
کم نیستند افرادی که به توصیه ی دوستان(البته به ظاهر دوستان) و آشنایان برای درمان بیماری هایی مثلا چربی خون بالا و یا قند خون بالا، خود را گرفتار مواد اعتیادآوری کرده اند که نه تنها به بهبودی شان منجر نشده بلکه مشکلات بسیاری را برای شان پیش آورده است.
در این مطلب قصد داریم به برخی از عوارض مصرف خودسرانه ی داروها اشاره کنیم:
مُسکن ها
دکتر ایرج خسرونیا، رییس هیات مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی می گوید: مصرف خودسرانه ی مُسکن هایی چون آسپیرین می تواند عوارضی چون خونریزی دستگاه گوارش، هپاتیت، نارسایی کبد و کلیه و مشکلات روحی را به همراه داشته باشد.
داروهای افزایش وزن و انرژی زا
متاسفانه مصرف خود سرانه ی داروهای نیروزای استروئیدی بدون توجه به عوارض خطرناک و گاهی مرگ آور آن به طور معمول در میان افراد سالم و جوانان رخ می دهد. دکتر کمال هادیانی متخصص اورولوژی می گوید: اختلالات کبدی، اختلالات خونی، قلب بزرگ شده، ضایعه ی دریچه ی آئورت و تنگی شدید آن و حتی مرگ از عوارض خودسرانه ی مصرف این داروها است.
عوارض جانبی این داروها بسیار عمیق و اثر گذار هستند اما مصرف کنندگان این داروها، دوزهای مختلفی از دارو را به شکل و روش های مختلفی مصرف می کنند تا عوارض دارو را کاهش دهند و از طرفی مانع از شناخته شدن با آزمایش دوپینگ می شوند.
علیرضا حقیقت، مدیر امور دارویی دانشگاه علوم پزشکی زنجان نیز در این باره می گوید: متاسفانه دیده می شود که برخی افراد به منظور افزایش وزن از برخی داروهای کورتونی مانند دگزامتازون، کلوبتازول و فلوئوسینولون استفاده می کنند که این امر روندی بسیار خطرناک و تهدید کننده بر سلامت افراد است و اصلاً قابل قبول و دفاع نیست و هیچ مرجع علمی نیز مصرف این داروها را برای افزایش وزن تأیید نمی کند.
پوکی استخوان از عمده ترین عوارض مصرف برخی داروهای کورتونی به منظور افزایش وزن است، تغییر در وضعیت سلول های خونی، تغییر در توزیع متناسب چربی های بدن و ایجاد اندامی ناموزون، ایجاد چاقی گردنی تحت عنوان گردن بوفالو بخشی از عوارض مصرف این داروها است. از دیگر عوارض مخرب مصرف خودسرانه ی این دارو می توان به تحلیل رفتن اندام ها، ایجاد آب مروارید، نارسایی خون، تحلیل عضلات بدن، افزایش چربی و فشار خون، زخم های گوارشی، آسیب دستگاه گوارش، پُرکاری کلیوی تحت عنوان سندرم کوشینگ و بسیاری از عوارض غیر قابل برگشت دیگر اشاره کرد.
سیپروهپتادین از دیگر داروهای مورد استفاده توسط برخی افراد جهت افزایش وزن است. حقیقت در این باره نیز می گوید: سیپروهپتادین دارویی ضد حساسیت است که با مکانیسم خاص خود موجب افزایش اشتها در مصرف کننده می شود. این دارو به شدت اثرات خواب آوری دارد و می تواند با کاهش سطح هوشیاری و تمرکز، روند فعالیت های روزمره را مختل کند. همچنین عوارض دیگری نیز در اثر مصرف طولانی مدت این دارو محتمل است.
داروهایی برای برطرف کردن جوش صورت
بتامتازون
علیرضا حقیقت، مدیر امور دارویی دانشگاه علوم پزشکی زنجان می گوید: مصرف خودسرانه ی پماد بتامازون، عوارض پوستی متعددی بر جای می گذارد. بتامتازون جزء داروهای کورتونی است که متاسفانه بسیاری از افراد از آن، در مواردی نظیر برطرف کردن جوش یا لک های صورت، ناراحتی هایی مثل خارش و یا خشکی پوست به طور خودسرانه استفاده می کنند. درست است که این پماد، در روزهای اول مصرف، تغییرات قابل ملاحظه و بسیار خوبی در پوست ایجاد می کند اما این تغییر موقتی است و پس از مدتی رفته رفته پوست تحلیل رفته، حالت شکننده می یابد و مستعد انواع عفونت ها و قارچ های پوستی می شود. به هر حال اگر افراد از عوارض داروهای کورتونی آگاه باشند، هرگز از آن ها به صورت خودسرانه استفاده نخواهند کرد.
راکوتان:
مجتبی امیری، عضو انجمن متخصصان پوست ایران درباره ی مصرف خودسرانه ی داروی راکوتان که برای درمان جوش های پوستی به کار می رود، می گوید: این دارو عوارض شدیدی را به دنبال دارد و باید حتماً تحت نظر پزشک مصرف شود. چرا که قبل از مصرف آن، باید آزمایش های مختلفی از جمله آنزیم های کبد انجام شود.
راکوتان یا ایزوترتینوئین دارویی برای درمان آکنه یا جوش پوستی شدید است که به صورت کپسول خوراکی عرضه می شود و از مشتقات ویتامین آ است که به صورت طبیعی به میزان خیلی کمی در بدن انسان وجود دارد. این دارو از طریق کاهش چربی پوست با وادار کردن غده های چربی پوست به کم کردن تولید چربی، باعث کم شدن آکنه در پوست می شود و دارای عوارضی است که نباید آن را به صورت خودسرانه مصرف کرد:
عوارض چشمی شامل خشکی چشم، کدورت قرنیه و کاهش دید شب که معمولاً با قطع دارو بهبود می یابد، خشکی لب که مهمترین عارضه ی آن است و با استفاده از کرم های چرب کننده رفع می شود، خشکی دهان و بینی که می توان از قطره ی چشمی و کرم داخل بینی استفاده کرد، از مهمترین عوارض راکوتان است.
خونریزی بینی که معمولاً در هفته های دوم یا سوم خود به خود رفع می شود و درد خفیف مفاصل و ماهیچه ها به ویژه زانو از دیگر عوارض آن است.
این دارو در جوش های نوع شدید و در مواردی تجویز می شود که داروهای معمول آکنه مؤثر واقع نشده اند. اما در موارد معمولی نیز با تجویز پزشک قابل استفاده است.
موارد عدم مصرف راکوتان: هنگام بارداری یا شیردهی نباید آن را مصرف کرد، چرا که باعث سقط جنین یا عقب ماندگی نوزاد می شود و عوارض نامطلوبی روی طفل بر جا می گذارد. این دارو نباید تا قبل از یک سال از شروع حاملگی مصرف شود.
حساسیت نسبت به ویتامین آ راکوتان و داروهای مشابه، داشتن نارسایی کبدی یا کلیوی، مبتلایان به چربی خون بالا و مصرف در کودکان و کهنسالان از دیگر موارد منع مصرف است.
اعتیاد و خوددرمانی
ترک اعتیاد در زنان باردار
دکتر خدابنده، متخصص پزشکی قانونی و مسمومیت ها می گوید: برخی از زنان معتاد به هنگام بارداری برای پنهان کردن اعتیاد خود بدون مراجعه به پزشک متخصص، اقدام به خوددرمانی می کنند که عوارض خطرناکی را به دنبال دارد. این زنان به هنگام بارداری بدون آن که از عوارض اعتیاد بر جنین آگاه باشند به دلیل ترس از اطلاع دیگران از اعتیاد او، به پزشک مراجعه نمی کنند و اقدام به خوددرمانی و کمک از هم نوعان خود می کنند که این عمل عوارض خطرناکی را به دنبال دارد. اعتیاد در زنان باردار موجب تولد زودرس و به دنبال آن مرگ نوزادان می شود. زنان بارداری که به مواد مخدر اعتیاد دارند با مراجعه به پزشک به مراکز ذیربط ارجاع داده می شوند. در این مرکز به جای مصرف مواد مخدر، متادون تجویز می شود که هیچ نوع عوارضی بر جنین ندارد و فقط جا به جایی مواد مخدر با مصرف مواد امن انجام می ش
