آیا برقراری ارتباط با دیگران به رشد شخصی ما کمک می‌کند؟
افراد کمی به این موضوع توجه می‌کنند که صمیمیت و احساس نزدیکی با کسی که برای‌شان مهم است، می‌تواند موجب رفاه و حال خوش‌شان شود. اما تحقیقات متعددی انجام شده است که نشان می‌دهد حمایت اجتماعی می‌تواند موجب سلامت ذهن شود و آن را در بهترین حالت نگه دارد. همراه ما باشید. در این مقاله از چطور، به بررسی این تحقیقات و نتایج آنها پرداخته‌ایم.
روابط خوب و اثر آن بر رشد شخصی
شاید این سؤال درستی نباشد که آیا داشتن روابط خوب با دیگران مهم است یا خیر؛ بلکه سؤال درست این است که بدانیم چگونه می‌توانیم به چنین روابطی دست پیدا کنیم و آن را حفظ کنیم. شاید می‌خواهید به کسی یا گروه حمایتی بزرگ‌تری نزدیک شوید اما نمی‌دانید چگونه بین خود و دیگری، پیوندی قوی برقرار کنید، نه؟
مطالعات مربوط به رشد فردی از طریق روابط، در مقایسه با بررسی‌های دیگر، رویکردشان کمی متفاوت است. در واقع، این‌گونه مطالعات چگونگی شکل‌گیری روابط را بررسی نمی‌کنند؛ آنها صرفا به فوایدی توجه می‌کنند که آن روابط دارند و موجب رفاه و حال خوش افراد می‌شوند. به‌کمک این بررسی‌ها و نتایج آنها، خواهید توانست برای شکل‌گیری روابط نزدیک و صمیمی با دیگران، مسیری جدید و تازه برای خود ترسیم کنید.
بررسی پژوهشی تازه درباره رشد شخصی
در سال ۲۰۱۹، ماساشیرو تویاما و گروه تحقیقاتی‌اش از دانشگاه ایالتی داکوتای شمالی آمریکا، با بهره‌گیری از مجموعه بزرگی از داده‌های مربوط به زندگی افراد میان‌سال تا مسن، به بررسی روابط و رشد شخصی پرداخت. این داده‌ها نتیجهٔ تحقیقی به‌نام «MIDUS» (مطالعه میان‌سالی در آمریکا) بود که محققان آن را از اواسط دهه ۹۰ آغاز کرده بودند. آنها برای دسترسی به داده‌های شخصیتی و رفتاری ۷ هزار و ۱۰۸ بزرگ‌سال ۲۰ تا ۷۵ساله، روش نمونه‌گیری احتمالی را به کار برده بودند.
همچنین داوطلبان شرکت در این تحقیق، ۲ بار مورد بررسی قرار گرفته بودند: یک بار در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۶ که البته از میان آنها فقط ۴ هزار و ۹۶۳ نفر حضور داشتند؛ بار دیگر در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ که این بار ۳ هزار و ۲۹۴ نفر از آن داوطلب‌های اولیه حاضر بودند.
معمولا یکی از نقص‌های مطالعات درازمدت، از دست دادن شرکت‌کنندگان اولیه در تحقیق به‌مرورِزمان است. اما تحقیقاتی که با پیگیری‌های مداوم داوطلبان در طول زمان انجام می‌شوند، ارزش بیشتری دارند. خوشبختانه محققان با استفاده از مدل‌های آماری جدید پیچیده توانستند الگوهای تغییر داوطلبان خود را شناسایی و داده‌های ازدست‌رفته را بازیابی کنند.
هدف تحقیق
تویاما و همکارانش در این تحقیق قصد داشتند چگونگی تأثیر عوامل روانی ـ اجتماعی مرتبط با کار، روابط بین‌فردی مثبت و مسائل معنوی روی رشد شخصی زنان و مردان در طول زمان را بررسی کنند. در این تحقیق، عامل پیش‌بینی‌کنندهٔ دیگری به‌نام «زایندگی» (generativity) اضافه شد. در واقع، منظور از زایندگی، ارتباط با افراد جوان‌تر و مراقبت از نسل بعد است.
زایندگی زمانی در سطح متعالی‌اش بروز می‌کند که فرد امیدوار باشد که نه‌تنها فرزندانش بلکه همۀ نسل جوان بتوانند در آینده نبود فرد، پا جای پای او بگذارند. افرادی که از نظر زایندگی در وضعیت خوبی هستند، نسل‌های جوان، مانند نسل هزاره، را تمسخر نمی‌کنند و در عوض، به توانایی‌های آنها امید دارند و مطمئن هستند که آنها می‌توانند شرایط خود و همچنین دنیای‌شان را بهبود بخشند. در ضمن، فرد دارای ویژگی زایندگی همچون منبعی آموزشی برای کمک و حمایت جوانان در دسترس است.
محققان در این بررسی، رشد فردی را به مفهوم «خوش‌روانی» (Eudaimonia) تعریف می‌کنند. این اصطلاح به ارسطو باز می‌گردد و یعنی تمایل فرد برای شکوفا شدن و تبدیل شدن به بهترین و منحصربه‌فردترین چیزی که می‌تواند بشود.
نتایج تحقیقات قبلی
تیم تحقیقاتی داکوتای شمالی داده‌های تحقیق قبلی (MIDUS) را این‌گونه جمع‌بندی کردند: رشد شخصی موجب حال خوش، بالا رفتن تحمل و تاب‌آوری، توانایی غلبه بر لحظه‌های سخت و مشکل، رضایت از زندگی، خودشکوفایی (اصطلاحی در هرم مازلو برای بالاترین سطح انگیزه)، خودگردانی، تسلط بر پیرامون، روابط مثبت با دیگران، هدفمندی در زندگی و پذیرش خود می‌شود.
افرادی که از رشد شخصی بالایی برخوردارند، می‌توانند از پس مشکلات زندگی برآیند و رخداد‌ها و حوادث زندگی موجب رشد آنها (رشد پس از آسیب/ post-traumatic growth: اصطلاحی در مقابل «استرس پس از سانحه») می‌شود. آنها نه‌تنها قادرند از پس اضطراب یا تهدیدی که حس می‌کنند برآیند، بلکه می‌توانند به سطح جدیدی از رفاه و حال خوب دست یابند. مثلا فردی را در نظر بگیرید که دوست عزیز خود را براثر بیماری از دست می‌دهد؛ او پس از گذراندن روزهای عزاداری، از آنچه که زندگی به‌اجبار برای او می‌آورد، بیشتر قدردان می‌شود، اولویت‌های خود را تغییر می‌دهد و به‌دنبال روابط عمیق فردی می‌رود. چنین فردی رشد شخصی بالایی دارد.
روش تحقیق
بزرگ‌سالان در چه دوره‌ای از زندگی (جوانی یا زمانی‌که مسن‌تر هستند) احتمالا می‌توانند به رشد شخصی دست یابند؟ این پرسش محققان را بر آن داشت تا الگوهای متفاوتی از تغییر در یک دوره ۲۰ساله را بررسی کنند. با توجه به اینکه رشد شخصی در تمام دوران زندگی مهم است، عواملی که می‌تواند فرد را به‌سمت رشد شخصی سوق دهد، ممکن است بین گروه‌های مختلف سنی یا با افزایش سن، فرق کند.
ابزار تحقیق
محققان برای بررسی این احتمال، داده‌های حاصل از چند پرسش‌نامه (که پس از چند بار آزمایش به دست آورده بودند) را تحلیل کردند؛ در نتیجه، آنها توانستند رشد شخصی را با مقیاس سه‌سؤالیِ زیر اندازه‌گیری کنند:
- برای من زندگی یعنی فرایند مداوم یادگیری، تغییر و رشد؛
- من فکر می‌کنم داشتن تجربه‌های جدید که چگونگی افکارم را دربارۀ خود و دنیا به چالش بکشد، مهم است؛
- من مدت‌هاست که از تلاش برای پیشرفت های بزرگ یا ایجاد تغییر در زندگی خود دست کشیده‌ام.
این مقیاس برگرفته از مقیاس بهزیستی ریف (Ryff) است؛ ولی متأسفانه بسیار کوتاه است و نمی‌تواند ازنظر پایایی در شرایط ایدئالی باشد. باوجودِاین، به‌دلیل اینکه در بررسی MIDUS، فقط این مقیاس در دسترس بود، محققان انتخاب دیگری به‌جز استفاده از آن نداشتند. در این مقیاس باید از خودتان بپرسید که چقدر با هریک از سؤال‌ها موافق هستید؛ البته سؤال سوم کدگذاری معکوس شده است.
از عوامل روان‌شناختی دیگر که در بررسی MIDUS اندازه‌گیری شد، وضعیت کار (شاغل بودن یا نبودن) و زایندگی (چه تعداد افراد برای مشاوره گرفتن نزد شما می‌آیند) است. در ضمن، محققان وضعیت معنویت داوطلبان را با دو سؤال بررسی کردند: از آنها پرسیدند که معنویت در زندگی‌شان چه جایگاهی دارد و خودشان را چقدر معنوی می‌دانند.
این محققان با استفاده از ۳ سؤال دیگر از مقیاس بهزیستی ریف، روابط شخصی این خودسنجی را اندازه‌گیری کردند:
- حفظ روابط نزدیک برای من سخت و ناامیدکننده است؛
- مردم وقتی می‌بینند که دوست دارم وقتم را با دیگران تقسیم کنم، مرا بخشنده معرفی می‌کنند؛
- من روابط گرم و مطمئنی با دیگران نداشته‌ام.
اندازه‌گیری روابط مثبت با این سؤال‌ها مانند مقیاس رشد شخصی، باز هم به‌دلیل کم بودن تعداد سؤال‌ها، پایایی آماری مطلوبی ندارد. همان‌طور که می‌بینید، سؤال‌های اول و سوم نشان‌دهنده روابط مثبت کم است.
انجام تحقیق
چنانچه این سؤال‌ها را خودتان هم پاسخ داده باشید، ممکن است بخواهید بدانید که کجای این مقیاس‌های مختصر و کوتاه اما پیش‌بینی‌کننده قرار دارید. حتی ممکن است بخواهید بدانید نمره‌ای که اکنون به خودتان می‌دهید، ۱۰ سال گذشته یا آینده، چه نمره‌ای می‌شد؛ یا اینکه به‌نظرتان کیفیت روابط شخصی‌تان در بهبود حال خوش و بهزیستی‌تان چه نقشی می‌تواند داشته باشد؛ آیا خودتان را فردی زاینده می‌دانید و معنویت در فهرست اولویت‌های‌تان جایگاه بالایی دارد؟
محققان فقط به بررسی نمرات رشد شخصی افراد شرکت‌کننده در تحقیق در یک دورهٔ ۲۰ساله پرداختند. آنها الگوهای تغییر افرادی را که هنگام شروع تحقیق در اواسط دهه ۹۰، ۳۵ساله بودند و آنهایی که ۵۵ ساله بودند به‌طور مجزا بررسی کردند. سپس الگوهای عالی و همچنین ضعیف رشد شخصی افراد را به شکل نمودار نشان دادند. افرادی که در این دورهٔ ۲۰ساله، ازنظر روابط شخصی عالی بودند، رشد شخصی بسیار خوبی هم داشتند. البته تمام شرکت‌کنندگان تحقیق در سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ دچار کمی افت رشد شخصی شده بودند؛ محققان علت آن را احتمالا تغییرات کلی اجتماع و بافت تاریخی برشمردند (در واقع این سال‌ها، نزدیک‌ترین زمان به حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ بود).
نتایج تحقیق
محققان در آخرین بررسی خود متوجه شدند که گروه ۵۵ساله‌ها برای ایجاد رابطهٔ جدید، تمایل بسیار بالایی داشتند؛ همچنین این افراد در بررسی روابط مثبت، نمرات بالایی کسب کرده بودند. این افراد در ویژگی‌های دیگر با جوان‌ترها برابر بودند اما ازنظر داشتن روابط مثبت که به رشد شخصی‌شان کمک می‌کرد، از همتایان جوان‌تر خود بهتر بودند. در این بررسی، آنها به این نتیجه رسیدند که روابط بین‌فردی در رشد شخصی بزرگ‌سالان مسن، در درازمدت، نقش محافظتی دارد.
اگر روابط فردی‌تان در سطحی که می‌خواهید نیست، شاید نتایج بررسی‌های تویاما و تیم تحقیقاتی‌اش، شما را تا حدی امیدوار کرده باشد که به‌مرورِزمان می‌توانید روابط شخصی‌تان را بهبود ببخشید و بر این اساس به درکی کلی از رشد شخصی خود دست یابید. علاوه بر آن، نتایج این بررسی نشان داد که زایندگی می‌تواند در پیش‌بینی الگوهای شخصی هم نقش داشته باشد. بنابر گفتۀ این محققان، «خدمت به دیگران می‌تواند به تقویت رشد شخصی کمک کند و خبر خوب اینکه ویژگی زایندگی، کیفیتی روانی ـ اجتماعی است که می‌توانید آن را با ایمان داشتن به نسل‌های آینده و شنیدن عقاید و نظرات آنها، به دست آورید.»
جمع‌بندی
به‌طور خلاصه باید گفت: نتایج تحقیق MIDUS نشان می‌دهد که روابط بین‌فردی در رشد شخصی تفاوت‌های محسوسی ایجاد می‌کند؛ این تفاوت هرچه مسن‌تر شوید، بیشتر خود را نشان می‌دهد. نکته قابل‌توجه پرسش‌هایی است که در این بررسی درباره روابط شخصی مطرح شده است. هدف از این پرسش‌ها، دانستن تعداد (کمیت) روابطی نیست که در زندگی شخصی افراد رخ داده است؛ بلکه محققان روی کیفیت روابط داوطلبان شرکت در آزمایش متمرکز شده بودند.
شما حتی اگر با افراد زیادی دوست نباشید، می‌توانید با ویژگی زایندگی (آماده کمک به دیگران بودن) و ترکیب آن با تمایل به تقسیم وقت خود با افرادی که در شبکه حمایتی شما قرار دارند، به رشد شخصی مناسبی دست یابید؛ به‌طوری‌که بتواند شما را به آن حد از کمال برساند که می‌خواهید.
