درخت تصمیم گیری چیست؛ چگونه بهترین گزینه را انتخاب کنیم؟
اگر دقیقا نمی‌دانید تصمیم گیری چیست باید بگویم تصمیم‌گیری فرایند دشواری است که در اکثر مواقع استرس و اضطراب فراوانی به همراه دارد و اگر هنگام تصمیم‌گیری همهی گزینه‌ها و عواقب آنها را بررسی نکنید، ممکن است عدم اطمینان و پریشانی تا مدت‌ها آزارتان بدهد. یکی از بهترین راه‌ها برای اطمینان از درستی تصمیم گرفته‌شده، نوشتن مراحل آن است. این کار نیز اصول و روش خاص خودش را دارد. درخت تصمیم گیری، طرحی ساده و کارامد است که در تصمیم‌گیری‌ها به کمک‌تان می‌آید. با کمک درخت تصمیم گیری می‌توانید منطقی و عاقلانه تصمیم بگیرید. همچنین درخت تصمیم گیری در کنارآمدن با نگرانی‌های بی‌موردی که آرامش‌تان را مختل کرده‌اند هم بسیار مؤثر است.
چگونه یک درخت تصمیم گیری طراحی کنیم؟
درخت تصمیم گیری، یک نمودار ترسیمی است که روند تصمیم‌گیری یا سلسله‌ای از تصمیمات را نمایش می‌دهد؛ یک ابزار کمکی برای تصمیم‌گیری است و از یک گراف یا مدل درخت‌مانند که تصمیمات و عواقب محتمل آنها را نمایش می‌دهد، تشکیل شده است. در تجارت از آن به‌منظور تعیین سیاست‌های شرکت یا ابزاری برای کمک به کارمندان استفاده می‌کنند. درخت تصمیم گیری، تصمیمات دشوار را به تصمیمات کوچک‌تر، ساده‌تر و منطقی‌تر تقسیم می‌کند؛ به این صورت می‌تواند همهی افراد را در تصمیمات سخت یاری بدهد. در اینجا شما می‌توانید بیاموزید چگونه یک درخت تصمیم گیری ساده، برای رفع نیازها و مواجهه با نگرانیهایتان ایجاد کنید.
قدم اول: صورت مسئله را مشخص کنید
۱. تصمیمی را که در نهایت می‌خواهید بگیرید، مشخص کنید
قبل از شروع طراحی درخت تصمیم گیری، باید موضوع اصلی درخت یا مشکلی را که می‌خواهید حل کنید، بیابید. برای مثال، ممکن است مشکل اصلی یا تصمیم نهایی‌تان، مدل ماشینی باشد که می‌خواهید بخرید. برای پرهیز از سردرگمی و افزایش شفافیت موضوع، در هر زمان تنها روی یک مسئله تمرکز کنید.
۲. جرقه‌های فکری‌تان را بنویسید
جرقه‌های فکری به شما کمک می‌کنند که ایده‌هایتان را گسترش بدهید. متغیرهای وابسته به تصمیمی که می‌خواهید با درخت تصمیم گیری مطرح کنید را روی یک برگه‌ی جدا یا در حاشیه‌ی برگه‌ی اصلی‌تان بنویسید.
برای مثال، اگر برای «خرید ماشین» درخت تصمیم گیری می‌سازید، متغیرهایتان می‌توانند قیمت، مدل، میزان مصرف سوخت، ظاهر و امکانات باشند.
۳. متغیرهایی را که مشخص کرده‌اید، اولویت بندی کنید
مشخص کنید کدام بخش‌ها برای‌تان بیشترین اهمیت را دارد و آنها را به ترتیب اولویت اول تا آخر فهرست کنید. بسته به نوع تصمیمی که می‌خواهید بگیرید، می‌توانید متغیرهایتان را برحسب اولویت‌های زمان، اهمیت و یا هر دو مرتب کنید.
اگر می‌خواهید یک وسیله نقلیه‌ی ساده، جهت رفع نیازهای روزمره‌تان تهیه کنید، احتمالا اولویت‌های درخت تصمیم گیری خرید ماشین را به این ترتیب قرار می‌دهید: قیمت، مصرف سوخت، مدل، ظاهر و امکانات. اما اگر همان ماشین، هدیه‌ای برای نامزدتان باشد، احتمالا اولویت‌های‌تان به این ترتیب خواهد بود: ظاهر، مدل، امکانات، قیمت و مصرف سوخت.
قدم دوم: یک درخت تصمیم گیری ساده طراحی کنید
۱. یک دایره رسم کنید
درخت تصمیم خود را با رسم یک دایره یا مربع در یک گوشه‌ی کاغذ آغاز کنید و مهم‌ترین متغیر تصمیم‌‌تان را داخل آن بنویسید. در مثال خرید یک وسیلهی نقلیه ساده، دایره‌ای در گوشه‌ی سمت چپ برگه‌تان رسم کنید و داخل آن بنویسید: «قیمت».
۲. شاخه‌بندی کنید
حداقل ۲ تا ۴ شاخه از اولین متغیرتان خارج کنید. برای هر شاخه، گزینه یا گزینههایی را که آن متغیر در اختیارتان قرار می‌دهد، مشخص کنید. در مثال خرید وسیلهی نقلیه، از دایره‌ی «قیمت»، می‌توانید سه شاخه با عنوان‌های، «زیر ۳۰ میلیون تومان»، «بین ۳۰ تا ۶۰ میلیون تومان»، و «بالای ۶۰ میلیون تومان» خارج کنید.
۳. در انتهای هر شاخه، دایره‌ها و مربع‌های جدید رسم کنید
دایره‌ها و مربع‌های بیشتر، اولویت‌های بعدی شما را از فهرست متغیرهایتان نمایش می‌دهند. شاخه‌هایی را که از آن دایره‌ها خارج می‌شوند، به‌عنوان گزینه‌های بعدی رسم کنید. بسته به پارامترهایی که برای انتخاب اول‌تان در نظر گرفته‌اید، در بسیاری موارد، گزینه‌های مربوط به هر مربع در هر زیرمجموعه با دیگری متفاوت خواهد بود.
در همان مثال خرید ماشین، همهی گزینه‌ها در قدم بعدی به «مصرف سوخت» منتهی می‌شوند. گزینههایی که از دایره‌ی «مصرف سوخت» واقع در انتهای هر شاخهی قیمت خارج می‌شوند، محدوده‌ی متفاوتی خواهند داشت؛ زیرا ماشین‌های مختلف میزان مصرف سوخت متفاوتی هم دارند.
۴. اضافه‌کردن مربع‌ها و شاخه‌ها را ادامه بدهید
نمودارتان را گسترش بدهید تا شکل نهایی حاصل شود. طبیعی است که در حین طراحی درخت تصمیم، متغیرهای بیشتری به ذهن‌تان برسد. در بعضی موارد، آنها تنها در یک شاخهی درخت اعمال می‌شوند و در موارد دیگر، همهی شاخه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
قدم سوم: برای نگرانیهایتان یک درخت تصمیم گیری طراحی کنید
۱. درخت نگرانی را دریابید!
درخت نگرانی به شما کمک می‌کند بفهمید چه چیزهایی شما را نگران کرده است، نگرانی‌ها را به مشکلات قابل حل تبدیل کنید و تصمیم بگیرید چه زمانی می‌توانید آنها را رها کنید. دو دسته از مشکلات هیچ‌گاه ارزش نگرانی ندارند؛ یکی آنهایی که می‌توانید حل‌شان کنید، و دیگری آنهایی که حل‌‌کردن‌شان از توانایی شما خارج است.
- با استفاده از طرح درخت نگرانی، یکی از نگرانیهایتان را بررسی کنید. اگر نگرانی‌تان بابت مشکلی است که نمی‌توانید کاری برایش انجام بدهید، باید از نگرانی دست بردارید. اگر برای‌تان سخت بود، حواس‌تان را با مسائل دیگری پرت کنید.
- اگر نگرانی‌تان بابت مشکلی بود که می‌توانید حل کنید، خب حلش کنید! دیگر لازم نیست نگرانش باشید، زیرا برنامه‌ای برای حل‌کردنش خواهید داشت.
- اگر دوباره نگرانی به سراغ‌تان آمد، به خودتان بگویید برای حل آن مشکل برنامه دارید، پس لازم نیست نگران باشید.
۲. مشخص کنید نگران چه هستید
برای حل مشکل، ابتدا باید در بیان آن صریح باشید.
- به سؤال «نگران چه چیزی هستم؟» پاسخ بدهید. پاسخ را بالای برگه‌تان بنویسید. آن پاسخ، موضوع اصلی درخت تصمیم گیری‌تان خواهد بود.
- برای مثال، مشکل اصلی شما ممکن است این باشد که در امتحان ریاضی مردود شده‌اید و نگران آن هستید.
۳. بررسی کنید آیا کاری هست که بتوانید در این مورد انجام بدهید؟
اولین قدم برای کنارآمدن با نگرانی‌تان، این است که بفهمید برای حل مشکل چه کاری می‌توانید انجام بدهید.
- یک شاخه از موضوع اصلی درخت تصمیم تان خارج کنید و در انتهای آن بنویسید: «آیا می‌توانم در این رابطه کاری انجام بدهم؟»
- سپس دو شاخهی «بله» و «خیر» از پرسش قبلی خارج کنید.
- اگر پاسخ‌تان منفی بود؛ دور واژه‌ی خیر خط بکشید و نگرانی‌تان را با اطمینان خاطر کنار بگذارید.
- اگر پاسخ‌تان مثبت بود؛ روی یک برگه‌ی جدا، فهرستی از کارهایی را که می‌توانید انجام بدهید، یا راه‌هایی که به شما نشان می‌دهند در این موقعیت چه کاری مناسب‌تر است، تهیه کنید.
۴. از خودتان بپرسید در حال حاضر چه کاری می‌توانید انجام بدهید؟
بعضی از مشکلات را می‌توانیم خیلی سریع برطرف کنیم، بعضی دیگر هم زمان بیشتری لازم دارند.
- از آخرین پاسخ‌تان (بله یا خیر) یک شاخه خارج کنید و بنویسید: «آیا کاری هست که همین الان بتوانم انجام بدهم؟»
- دوباره از شاخهی قبلی، دو شاخهی «بله» و «خیر» خارج کنید.
- اگر پاسخ منفی است، دور «خیر» خط بکشید. سپس به راه‌حل‌های پیش‌روی‌تان فکر کنید و در یک برگه‌ی دیگر برای آینده برنامه‌ریزی کنید. تصمیم بگیرید چه زمانی می‌خواهید برنامه‌تان را پیاده کنید. در آخر می‌توانید نگرانی را رها کنید و به کار دیگری مشغول شوید.
- اگر پاسخ مثبت است، دور «بله» خط بکشید. سپس راه‌حل‌ها را پیش بکشید، برنامه‌ریزی کنید و انجامش بدهید. پس از آن می‌توانید نگرانی را کنار بگذارید و کار دیگری انجام بدهید.
