علائم معده درد عصبی و را‌ه‌های درمان آن

ما در دوران کودکی بارها این جمله را گفته‌ایم: «مامان، دلم درد می‌کنه». در واقع هیچ‌کس نیست که در دوران کودکی خود این عبارت مبهم را به‌کار نبرده‌ باشد. درست است که بزرگسالان، از همین عبارات نامفهوم استفاده نمی‌کنند، ولی همه‌ی ما گاهی دچار معده‌ درد عصبی، دلشوره یا اضطراب و نگرانی‌ای شده‌ایم که موجب حالت تهوع، تعریق و وضعیتی نزدیک به استفراغ باشد. در واقع، هیجان و استرس می‌تواند موجب حالت تهوع و استفراغ شود. در این مقاله، تأثیر احساساتی مانند اضطراب را در ایجاد معده درد عصبی و حالت تهوع و استفراغ بررسی می‌کنیم و به راه‌های جلوگیری و مقابله با این مشکلات می‌پردازیم.

علائم معده درد عصبی

موارد زیادی می‌تواند منجر به حالت‌تهوع یا معده‌ درد شود. ویروس‌ها و باکتری‌ها، عوامل فیزیکی اصلیِ حالت‌ تهوع و استفراغ هستند. ولی احساسات ما، به‌خصوص اضطراب، استرس(کاهش استرس) و هیجان نیز می‌توانند چنین تأثیری داشته باشند. برای نمونه:

• اضطراب اجتماعی (social anxiety)

همه‌ی ما در شرایطی خاص، اضطراب اجتماعی را تجربه کرده‌ایم، مثلا در مهمانی‌ای که در آن کسی را نمی‌شناختیم یا روز اول مدرسه یا اولین روز کاری در یک موقعیت شغلی جدید.

• اضطراب عملکردی (performance anxiety)

برای نمونه، این اضطراب در هنگام صحبت‌کردن درجلسه‌ای مهم یا آماده‌شدن برای بزرگ‌ترین مسابقه‌ی فصل ایجاد می‌شود.

• استرس یا ترس

استرس یا ترس به دلیل مسائلی مانند نگرانی در مورد پرداخت اقساط وام مسکن، رفتن از شهری به شهر دیگر برای شرکت در دانشگاه یا مواجهه با فردی قلدر در مدرسه ایجاد می‌شود.

• هیجان بیش از حد

گاهی هیجان بیش از حد، موجب بروز معده درد عصبی می‌شود. این نوع هیجان‌ها در مواردی مانند پیش از برگزاری مراسم جشن ازدواج، روز فارغ‌التحصیلی یا تعطیلاتی که مدت‌ها انتظار آن را می‌کشیده‌ایم و برای آن برنامه‌ریزی کرده‌ایم، به وجود می‌آید.

درمان معده درد عصبی

• هیدراته‌کردن بدن: اسکات کوهن (Scott Cohen)، عضو آکادمی اطفال آمریکا و پزشک معالج در مرکز پزشکی سدارز سینای (Cedars Sinai) و پزشک متخصص اطفال می‌گوید: اگر استرس یا هیجان بیش از حد، موجب شده است تا شما یا فرزندتان استفراغ کنید، باید بدن خود را هیدراته کنید (آب و مواد معدنی لازم را به بدن خود برسانید)، ولی پیش از آنکه چیزی را بخورید، حتما ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از استفراغ صبر کنید. سپس می‌توانید مایعات را به‌آرامی و جُرعه‌جُرعه، بنوشید. تا ۶ ساعت پس از آخرین باری که استفراغ کرده‌اید، از خوردن غذاهای جامد اجتناب کنید.
• غذاها و نوشیدنی‌ها: بسیاری عقیده دارند که چای‌نعناع یا چای‌زنجبیل، معده درد عصبی را آرام می‌کند یا حالت تهوع را از بین می‌برد. البته خوراندن زنجبیل به کودکان، کار دشواری است و روش بهتر، مصرف نوشابه‌ی گازدار زنجبیل (ginger-ale) است که البته آن هم، به گفته‌ی تولچر، معمولا «با زنجبیل واقعی درست نشده و نوشیدنی شیرینی است که مصرف آن را توصیه نمی‌کنیم». شاید خودتان بهتر بدانید که چه چیزی کمک می‌کند تا معده درد عصبی خود یا فرزندتان را آرام کنید. مثلا ممکن است از سوپ، آب معدنی گازدار، شیرینی، نان تُست یا مواد غذایی ساده‌ی دیگری استفاده کنید.
• داروها: همان‌گونه که بعضی از داروها می‌توانند شما را در رفع این مشکل کمک کنند، تعدادی دیگر از آنها تأثیری ندارند. بسیاری از داروهای قابل خریداری بدون نسخه‌ی پزشک به شما کمک می‌کنند تا استفراغ یا عوارض جانبی معده درد عصبی خود، مانند حالت تهوع، اسهال یا اسیدیته را درمان کنید. برای این منظور می‌توانید از داروهایی مانند آلکا سِلتزِر (Alka-Seltzer)، Emetrol، Mylanta، پپتو بیسمال (Pepto-Bismal)، سیمیلاک (Similac) و تامس (Tums) استفاده کنید. برای اینکه بدانید کدام دارو برای شما مناسب‌تر است، با پزشک خود صحبت کنید. اگر سعی می‌کنید که معده درد عصبی خود را با مصرف داروهای دارای ایبوپروفن (مانند ادویل (Advil) و موترین (Motrin)) آرام کنید، بهتر است که این کار را انجام ندهید. به‌طور کلی، ایبوپروفن کمکی نمی‌کند و می‌تواند موجب بدتر‌شدن معده درد عصبی شما شود.
• دوری از بوهای تند: اگر حالت تهوع دارید یا حس می‌کنید که به زودی استفراغ خواهید کرد، از بوهای تندی مانند بوی غذا، دود و عطر دوری کنید. این بوها موجب می‌شوند که استفراغ‌کردن شما حتمی شود.
• تغییر در شیوه‌ی زندگی: یبوست نیز از نشانه‌های استرس در کودکان و بزرگسالان است و به گفته‌ی تولچر: «به همین دلیل، ما از چیزهایی مانند تغییر در رژیم غذایی، مکمل‌های فیبر یا ملین‌ها استفاده می‌کنیم». اگر مشکل شما اسهال است، مکمل‌های فیبر و پروبیوتیک‌ها (مانند پروبیوتیک‌های موجود در ماست یا بعضی از مکمل‌ها) به تسکین دردهای شکمیِ ناشی از استرس، کمک می‌کند.

در این مقاله، تنها تعداد اندکی از روش‌های متعادل‌کردن ذهن و جسم بیان شد. اگر اضطراب و استرس شما به اندازه‌ای شدید شده که هر روز، با دردهای جسمی ناشی از این فشارها روبه‌رو می‌شوید، حتما باید از متخصصان و پزشکان کمک بگیرید.

اقدامات لازم برای مقابله با استرس، اضطراب، استفراغ و معده درد عصبی

اگر شما یا فرزندتان، به معده درد عصبی یا حالت تهوع مکرر دچار می‌شوید، نخست به پزشک مراجعه کنید تا اطمینان یابید که هیچ‌گونه علت فیزیکی موجب بروز این مشکلات نشده است. علل فیزیکی‌ای مانند باکتری، ویروس، برگشت اسید معده یا ریفلاکس، عدم تحمل لاکتوز و یبوست، معمولا از دلایل معده‌درد و استفراغ در افراد در سنین پایین‌تر است.

کریس تولچِر (Chris Tolcher)، یکی از اعضای آکادمی اطفال آمریکا، متخصص اطفال و استادیار بالینی اطفال در دانشکده‌ی پزشکیِ دانشگاه کالیفرنیای جنوبی می‌گوید: «پس از دوران نوپایی، فرد دچار دردهای شکمیِ ناشی از استرس می‌شود».

وقتی از نبود علل فیزیکی اطمینان یافتید، توجه کنید که شما یا فرزندتان چگونه به موقعیت‌های استرس‌زا واکنش نشان می‌دهید.

دنیس می‌گوید: «همه‌ی ما می‌دانیم که ذهن ما بر بدن نیز تأثیر می‌گذارد و بالعکس. آگاهی از احساسات و استرس‌ها، باعث درک شهودی ما از این مسئله است».

انجام درمان‌های لازم می‌تواند به کودکان و بزرگسالان کمک کند، ولی در بیشتر موارد، نیازی به مراجعه به پزشک نیست و یادگیری چگونگی تنظیم مؤثرتر احساسات، به فرد کمک بیشتری می‌کند. دنیس می‌گوید: «مهم این است که یاد بگیریم چگونه در هر موقعیت سخت احساسی، به دنبال روزنه‌ی امیدی باشیم، پیش از آنکه واکنشی احساسی نشان دهیم».

برای نمونه، شاید مصاحبه‌ شغلی یا امتحانات مدرسه، به‌طور طبیعی موجب شود که شما یا فرزندتان دچار نگرانی شوید و از شکست واهمه داشته باشید. این ترس، منجر به سرازیر شدنِ احساسات منفی، استرس و درد و رنج‌های جسمی در شما می‌شود. بهتر است سعی کنید که با دید مثبت‌تری به این شرایط نگاه کنید و آن را موقعیتی برای نشان‌دادن تخصص یا اشتیاق یا فرصتی برای یادگیری بدانید. دنیس می‌گوید: «این کار نیز مانند هر کار دیگری به تمرین نیاز دارد».

نکات زیر به شما کمک می‌کند تا کاری کنید که بدن‌تان بر ذهن‌تان تأثیر بگذارد و آن را آرام کند:

مدیریت استرس، اضطراب و هیجان بیش از حد برای بهبود معده درد عصبی

برای مدیریت استرس می‌توایند راهکارهای زیر را به کار بگیرید:

• تنفس عمیق: چشم‌هایتان را ببندید و نفس عمیق بکشید. این کار را تکرار کنید. اجازه بدهید که بازدم‌تان به آرامی خارج شود. این کار را به‌اندازه‌ی لازم تکرار کنید.
• ورزش سبک: دویدن و نرمش‌کردن، جسمی پراسترس یا ذهنی بیش از حد هیجان‌زده را آرام می‌کند.
• تفکر: بر روی تنفس خود و آنچه در اطراف‌تان رخ می‌دهد، تمرکز کنید.
• بیرون‌رفتن: خود را با چیزی که از آن لذت می‌برید، سرگرم کنید. مثلا با تماشای تلویزیون، باغبانی، بازی با فرزندان یا ملاقات با دوستان خود را سرگرم کنید.
• تجسم‌کردن: خود را در حالتی تصور کنید که با ترس‌های خود روبه‌رو شده‌اید و بر آنها غلبه کرده‌اید. برای نمونه، خود را در موقعیتی فرض کنید که در جلسه‌ی پیش رو، موفق شده‌اید.
• دریافتِ کمک: با یکی از دوستان یا یکی از اعضای دلسوز از خانواده‌تان تماس بگیرید و با او صحبت کنید.
• برنامه‌ریزی: فکر‌کردن در مورد اینکه چگونه می‌خواهید مشکلی را حل کنید، به شما کمک می‌کند تا حس کنید که همه چیز در کنترل شماست.
• تغذیه‌ی مناسب: الکل موجب افزایش استرس و اضطراب می‌شود. پرخوری نیز، موجب احساس گناه و حالت تهوع می‌شود و در وضعیتی که عصبی هستید، بر مشکلات شما می‌افزاید.
• استراحت‌کردن: فرقی نمی‌کند که دلیل ناآرامی و عصبی‌بودن شما استرس، اضطراب یا هیجان بیش از حد باشد، زیرا در هر صورت شما باید استراحت کنید و دوباره نیروی خود را بازیابید. پس رؤیاپردازی کنید، چُرت بزنید و شب‌ها به‌اندازه‌ی کافی بخوابید.

گاهی برای مدیریت حالت تهوع، معده درد عصبی یا سایر نشانه‌های فیزیکی استرس، اضطراب و هیجان، به کمک بیشتری نیاز دارید. در ادامه چند مورد از راهنمایی‌های متخصصان را ارا‌ئه می‌دهیم که می‌تواند به شما کمک کند:

چگونگی تأثیر احساسات بر روی معده درد عصبی و بدن

چرا احساسات ما گاهی موجب بیماری ما می‌شوند؟ ترِیسی اِی دِنیس، دارای مدرک پی‌اچ‌دی و استادیار گروه روان‌شناسی کالج هانتر در دانشگاه شهری نیویورک می‌گوید: «زندگی ما مملو از احساسات است، احساساتی مانند خشم و شرم یا ترس و لذت». دنیس می‌گوید: «هر یک از این احساسات، واکنش‌های فیزیکی پیچیده‌ای را در ما برمی‌انگیزند. برای نمونه، وقتی عصبانی می‌شویم، ضربان قلب‌مان بالا می‌رود، آدرنالین در بدن ترشح می‌شود، فشار خون افزایش می‌یابد و ما عصبانی می‌شویم». به گفته‌ی دنیس: «این تغییرات فیزیولوژیکی و غددی عصبیِ مرتبط با احساسات، بر تمام قسمت‌های بدن ما، از جمله سیستم گوارشی، تأثیر می‌گذارد. گاهی این واکنش‌های فیزیکی به طور کاملا ناگهانی شروع و متوقف می‌شوند و بسیار شدید هستند».

دنیس عقیده دارد که شدت این احساسات هستند که موجب تحریک بدن ما می‌شود و بلافاصله دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب ناراحتی‌هایی مانند معده‌ درد، حالت تهوع، استفراغ و اسهال می‌شود. (در بلندمدت، این واکنش‌های غددی عصبی می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا یا بیماری‌های قلبی‌عروقی را افزایش دهد).