عوارض سوماتروپین یا هورمون رشد؛ موارد مصرف، مقدار و نحوه مصرف آن
سوماتروپین (Somatropin) نوعی از هورمون رشد انسانیِ مهم برای رشد استخوان‌ها و عضلات است. از آمپول سوما برای افزایش قد در کودکان و بزرگ‌سالانی استفاده می‌شود که هورمون رشد طبیعی ندارند یا به اختلالات خاصی مثل سندرم نانون،
، سندرم پرادر ـ ویلی (Prader-Willi syndrome)، قد کوتاه در زمان تولد با رشد ناکافی و کوتاهی قد با علت ناشناخته مبتلا هستند. همچنین از هورمون سوما برای درمان سندرم روده کوتاه در بزرگ‌سالان و برای جلوگیری از کاهش وزن شدید مربوط بهایدز (AIDS) استفاده می‌شود. در این مقاله علاوه بر بررسی عوارض سوماتروپین یا هورمون رشد، موارد مصرف، مقدار و نحوه مصرف آن آورده شده است.
عوارض سوماتروپین
واکنش حساسیتی به آمپول هورمون رشد نادر است؛ اما اگر علائم واکنش حساسیتی مثل کهیر، مشکل تنفسی، ورم صورت، لب‌ها، زبان و گلو دارید، با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
ممکن است در بیماران مبتلا به سندرم پرادر ـ ویلی که از سوماتروپین استفاده می‌کنند، مشکلات جدی تنفسی ایجاد شود. اگر سندرم پرادر ـ ویلی دارید و با علائم مشکلات ریوی و تنفسی مانند تنگی نفس، سرفه، ایجاد یا افزایش خرناس (خروپف در خواب) مواجه هستید، با پزشک مشورت کنید.
همچنین در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- درد در زانو یا ران همراه با لنگیدن؛
- درد، ورم، حرارت یا ترشحات گوش؛
- مشکلات شنوایی؛
- بی‌حسی یا مورمورشدن مچ‌دست، دست یا انگشتان؛
- ورم شدید یا پف‌کردن دست‌ها و پاها؛
- تغییر در رفتار؛
- مشکلات بینایی، سردردهای غیرمعمول؛
- تغییر در شکل یا اندازه خال؛
- درد مفاصل یا ورم مفاصل؛
- افزایش وزن غیرمعمول؛
- عدم تحمل سرما؛
- تپش تند یا آهسته قلب؛
- پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) شامل درد شدید در بالای معده که به پشت منتقل می‌شود، حالت تهوع و استفراغ؛
- قند خون بالا: شامل افزایش تشنگی، افزایش و تکرر ادرار، خشکی دهان، بوی میوه‌ای تنفس؛
- فشار زیاد درون جمجمه شامل سردرد شدید، زنگ‌زدن گوش، سرگیجه، حالت تهوع، مشکلات بینایی، درد پشت چشم؛
- علائم مشکل غده فوق‌کلیه شامل ضعف شدید، سرگیجه شدید، کاهش وزن، تغییر رنگ پوست، احساس ضعف یا خستگی زیاد.
عوارض جانبی شایع آمپول هورمون رشد در زیر آورده شده است:
- درد، خارش و تغییر پوستی در محل تزریق دارو؛
- ورم، افزایش سریع وزن؛
- درد عضله یا مفصل؛
- بی‌حسی یا مورمورشدن؛
- معده درد یا گاز معده؛
- سردرد، کمردرد؛
- علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا، گرفتگی بینی، گلودرد، گوش درد.
اینها فهرست کامل تمام عوارض جانبی نیستند و ممکن است علائم دیگری هم اتفاق بیفتد. برای آشنایی بیشتر و توصیه‌های لازم در این مورد، حتما با پزشک صحبت کنید.
ممکن است افراد مسن بیشتر به عوارض جانبی این دارو، به‌ویژه اثرات آن روی قند خون، ورم مچ پا و پا حساس باشند.
این نکته را در نظر داشته باشید که پزشک با علم به اینکه خواص این دارو برای شما بیشتر از عوارض جانبی آن است، دارو را برایتان تجویز می‌کند. بسیاری از افراد هیچ‌گونه عوارض جانبی جدی ناشی از مصرف داروی سوماتروپین را تجربه نمی‌کنند.
نحوه استفاده از سوماتروپین
دز (مقدار مصرفی)، نوع برند سوماتروپین و چگونگی مصرف، همگی به شرایطی بستگی دارد که برای آن تحت‌درمان قرار گرفته‌اید. راهنمای دارویی یا برگه دستورالعمل دارو را به‌دقت بخوانید. دارو را دقیقا مطابق با دستورالعمل و نسخه تجویزشده مصرف کنید. اگر روش تزریق و استفاده را به‌خوبی متوجه نشدید، از پزشک یا داروساز بپرسید.
دز دارو براساس سن، وزن، نوع بیماری و پاسخ به درمان تعیین می‌شود.
آمپول سوما براساس نوع برند سوماتروپین می‌تواند به درون عضله یا به‌صورت زیر پوستی تزریق شود. در بعضی از برندها، هر دو روش تزریق و در بعضی دیگر، فقط تزریق زیرپوستی قابل‌انجام است. حتما درباره روش درست تزریقِ دارو از داروساز سؤال کنید. ارائه‌دهندگان خدمات سلامت می‌توانند روش درست تزریق آمپول سوما را به شما آموزش دهند.
نکات مهم برای استفاده از دارو
این نکات را حتما در زمان استفاده از دارو به یاد داشته باشید:
- در هر نوبت، محل تزریق را تغییر دهید تا از ایجاد مشکل در ناحیه تزریق جلوگیری کنید.
- تنها زمانی که آماده دریافت دارو هستید، سرنگ تزریقی را آماده کنید.
- دارو را تکان ندهید. اگر دارو کدر بود، تغییر رنگ داده بود یا ذراتی در آن وجود داشت، از دارو استفاده نکنید و یک داروی تازه بگیرید.
- اگر داروی شما به‌صورت سرنگ، کارتریج یا قلم تزریقی بود، فقط از همان وسیله برای دریافت هورمون رشد استفاده کنید.
- شاید به بررسی مرتب دارو نیاز داشته باشید.
- از رژیم غذایی ای پیروی کنید که پزشک یا متخصص تغذیه برای کنترل بیماری تجویز می‌کند.
- نحوه نگهداری دارو به نوع برند سوماتروپین و رقیق‌کننده‌ای بستگی دارد که استفاده می‌کنید. اگر سؤالی درمورد نگهداری مناسب دارو دارید، از داروساز بپرسید.
- اگر از تاریخ انقضای روی بسته سوماتروپین گذشته بود، آن را دور بریزید.
- از هر سرنگ و سوزن فقط یک بار استفاده کنید؛ سپس آن را درون ظروف مقاوم به وسایل تیز قرار دهید. درمورد دفع این وسایل، طبق دستورالعمل مراکز بهداشتی عمل کنید. آن را از دسترس کودکان و حیوانات دور نگه دارید.
- هیچ‌وقت دارو را داخل چاه فاضلاب نریزید.
فراموش‌کردن دز مصرفی
به‌محض به‌یادآوردن، مقدار فراموش‌شده را استفاده کنید؛ اما اگر به زمان دز مصرفی بعدی نزدیک هستید، از دز فراموش‌شده صرف‌نظر کنید. از مصرف دوبرابری دارو در یک زمان خودداری کنید.
اگر بیشتر از ۳ بار و به‌صورت پشت‌سر هم مصرف دارو را فراموش کردید، با پزشک مشورت کنید.
مصرف بیش از حد دارو
درصورت مصرف بیش از اندازه دارو و اوردز کردن، با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
مصرف بیش از اندازه می‌تواند موجب رعشه یا لرز، عرق سرد، گرسنگی زیاد، سردرد، خواب‌آلودگی، ضعف، سرگیجه، تپش سریع قلب و حالت تهوع شود. مصرف بیش از حد و طولانی‌مدت می‌تواند موجب رشد اضافی شود.
تداخل دارویی سوماتروپین
درمورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، به‌ویژه درمورد موارد زیر، با پزشک صحبت کنید:
- قرص‌های جلوگیری از باروری یا درمان جایگزین هورمون؛
- انسولین یا داروهای خوراکی دیابت؛
- رژیم غذایی خاص (کروبوهیدارت بالا/ چربی پایین) در بیماری سندرم روده کوتاه؛
- داروهای استروئیدی (پریدنیزون (prednisone)، دگزامتازون، متیل پریدنیزون و سایر موارد).
اینها فهرست کاملی از تداخل دارویی با سوماتروپین نیستند. داروهای آزاد و تجویزی دیگر، ویتامین ها و محصولات گیاهی هم می‌توانند با سوماتروپین تداخل دارویی داشته باشند.
استفاده در موارد خاص
در موارد زیر نباید از سوماتروپین استفاده کنید:
- حساسیت به سوماتروپین و بنزیل الکل؛
- مشکل ریوی جدی یا عوارضی از جراحی، جراحت یا آسیب پزشکی؛
- سرطان فعال؛
- مشکل چشمی ناشی از دیابت (ریتینوپاتی دیابتی)؛
- شروع درمان سندرم پرادر ـ ویلی و درصورت داشتن اضافه وزن و مشکلات تنفسی شدید (شامل آپنه خواب، عفونت ریوی، بیماری ریوی).
اگر به بیماری‌های زیر مبتلا بودید، به پزشک بگویید:
- سرطان (به‌ویژه در دوران کودکی)؛
- دیابت یا سابقه خانوادگی دیابت؛
- مشکلات تنفسی، آپنه خواب؛
- اختلال غده هیپوفیز؛
- انحنای غیرطبیعی ستون فقرات (اسکولیوز)؛
- کم کاری تیروئید؛
- جراحت سر یا تومور مغزی؛
- بیماری های کلیوی؛
- چاقی؛
- سرطان یا تومور مغزی دوران کودکی و پرتودرمانی.
درصورت بارداری یا شیردهی، به پزشک اطلاع دهید.
کودکان باید قبل و در طول درمان، از نظر مشکلات تنفسی خاص (انسداد راه هوایی فوقانی) معاینه شوند. هرگونه عفونت ریوی مثل تب، سرفه یا مشکل تنفسی را با پزشک در میان بگذارید.
در بعضی موارد، برای کودکان نباید از سوماتروپین استفاده شود. بعضی از نام‌های تجاری سوماتروپین مواد خاصی دارند که می‌توانند در نوزادان چندماهه یا نوزادان نارس باعث ایجاد عوارض جانبی جدی یا مرگ شوند.
نکات مهم
- اگر از زوربتیو (Zorbtive) برای درمان سندرم روده کوتاه استفاده می‌کنید، از نوشیدن آب میوه یا نوشیدنی‌های گازدار خودداری کنید.
- اگر سندرم روده کوتاه دارید، الکل مصرف نکنید. مصرف الکل می‌تواند معده شما را تحریک و علائمتان را بدتر کند.
- به یاد داشته باشید که این دارو و تمام داروهای دیگر را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
- دارو را با دیگران سهیم نشوید؛ به‌عنوان‌مثال، اگر قلم تزریقی خودتان را با دیگران شریک شوید، ممکن است عفونتی را به آنها منتقل کنید یا عفونت از دیگران به شما منتقل شود.
- از دارو فقط برای مورد تجویزشده با مدت و دز مشخص‌شده استفاده کنید.
- هیچ‌وقت خودسرانه و بدون مشورت با پزشک، مصرف دارو را شروع یا متوقف نکنید و دز مصرفی را تغییر ندهید.
- اگر به دیابت مبتلا هستید، ممکن است این دارو قند خون شما را بالا ببرد. حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید. شاید لازم باشد که پزشک داروهای مربوط به دیابت، برنامه ورزشی یا رژیم غذایی شما را تنظیم کند.
- درصورت استفاده از آمپول سوما برای نوزادان، حتما آن را با آب مقطر رقیق کنید. بنزیل الکلی که در بعضی از رقیق‌کننده‌ها وجود دارد، ممکن است در موارد نادر و درصورت تزریق به نوزاد تازه‌متولدشده، موجب مشکلات جدی (و گاهی مرگ) شود. نوزادانِ با وزن پایین تولد، بیشتر در معرض خطر هستند. همچنین نباید از مقدار زیاد بنزیل الکل استفاده کرد. این ماده می‌تواند علائمی مثل نفس‌نفس زدن، فشار خون پایین یا تپش بسیار آهسته قلب را ایجاد کند. به‌محض ایجاد علائم، به پزشک مراجعه کنید.
- قبل از جراحی، به پزشک یا دندان‌پزشک خود بگویید که از کدام نوع داروی تجویزی، آزاد و محصولات گیاهی استفاده می‌کنید.
- اینکه آیا این دارو وارد شیر مادر می‌شود یا خیر مشخص نیست.
بهترین نام‌های تجاری سوماتروپین
به‌گزارش خبرگزاری ایسنا، داروی سوماتروپین از جمله ۱۰ داروی پرفروش در ایران است که در سال ۹۱ با قیمت هر عدد ۱۵۶ هزار تومان فروخته می‌شد. این دارو با نام‌های تجاری مختلف عرضه می‌شود:
- سیناتروپین محصول سیناژن؛ قیمت سوماتروپین این شرکت حدود ۲۹۰ هزار تومان است؛
- Humatrope®؛
- protropin®؛
- Nutropin®.
چند پیشنهاد دوستانه
به یاد داشته باشید که این مقاله اطلاعاتی کلی درمورد داروی سوماتروپین در اختیار شما قرار می‌دهد؛ اما درمورد مصرف دارو براساس نیاز پزشکی خودتان، حتما با متخصص این حوزه مشورت کنید و از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید.
