مفهوم، ویژگی‌ها و آثار طلاق رجعی

عقود و قرارداد ها زمانی که به وجود می آیند ،آثاری را درپی خواهند داشن ، اجرامی شوند و گاه نیز بدون اینکه به مرحله اجرا برسند یا با گذشت مدت زمانی از اجرا به دلایل مختلف منحل می شوند واز بین می روند راه های انحلال توافق های قراردادی در قراردادهای مختلف متفاوت است. در این میان عقد نکاح ویژگی های خاص و برجسته ای در میان عقود و قرار دادها دارد که همین خاص و متمایز بودن موجب شده است که شیوه ها خاص و متمایز بودن موجب شده است که  شیوه های خاص ی نیز برای انحلال آن پیش بیننی شود در ادامه به بررسی این شیوه ها به ویژگی طلاق رجعی  می پردازیم .پس برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد با ما همراه باشید.عقد نکاح می تواند موقت یا دائم باشد . در عقد نکاح موقت انقضای مدت و بذل مدت از جمله شیوه هایی است که موجب انحلال رابطه ی زوجیت خواهد بود که به واسطه عقد نکاح دائم طلاق مهم ترین شیوه انحلال رابطه زوجیت خواهد بود که به واسطه عقد نکاح میان دو نفر زن و مرد ایجاد شده است . طلاق انواع مختلفی دارد که قانون مدنی در ماده ۱۱۴۳ آن را به دو نوع بائن و رجعی تقسیم کرده است. در این نوشتار تصمیم داریم که به بررسی مفهوم ،ویژگی های طلاق رجعی بپردازیم.

طلاق در چه صورتی رجعی است؟

برای پی بردن به اینکه طلاق در چه صورتی رجعی است ، باید با مصادیق طلاق بائن آشنا شویم ، زیرا طلاق را در صورتی که رجعی دانست که بائن نباشد.یعنی در قانون مدنی مصادیق طلاق بائن آشنا شویم،زیرا طلاق را در صورتی می توان رجعی دانست که بائن نباشد یعنی در قانون مدنی مصادیق طلاق بائن مشخص شده است هر طلاقی که بائن نباشد رجعی خواهد بود.طبق ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی در موارد زیر طلاق بائن است.

الف-طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود

ب-طلاق زن یائسه

پ- طلاق توافقی (طلاق مبارات) یا طلاقی که به درخواست زن و به واسطه کراهت او از همسرش صورت گرفته باشد (طلاق خلع) منظور از کراهت بی میلی نسبت به ادامه زندگی مشترک است.گاهی این کراهت از جانب هردو طرف یعمی زوج و زوجه خواهد بود که در نتیجه آن طلاق توافقی صورت می گیرد،یعنی هر دو طرف تمایل به جدایی دارند.گاهی نیز در  خواست طلاق از سوی زن مطرح می شود .در هر دو صورت طلاق بائن است.

ت-سومین طلاقی که پس از وصلت سه متوالی(پشت سرهم) بین زن و مرد، صورت می گیرد یعنی اگر زن و مرد سه بار متوالی با هم وصلت کنند و برای بار سوم از هم طلاق بگیرند ، این طلاق سوم از نوع بائن خواهد بود.

در صورتی که طلاق واقع شده هیچ یک از موارد فوق نباشد، رجعی خواهد بود .یکی از بارزترین مصادیق طلاق رجعی حالتی است که طلاق به درخواست شوهر صورت بگیرد،باید آن را طلاق رجعی دانست.

مفهوم طلاق رجعی

پس از واقع شدن طلاق به دلایل مختلفی زن برای مدتی نمی تواند ازدواج کند و به عبارت دیگر شوهر اختیار کند.به این دوره (عده) گفته می شود.رجعی بودن طلاق به این معنا است که شوهر حق دارد و می تواند در این دوره یعنی  در دوره (عده) به طلاق رجوع کند و زندگی زناشویی را از سر بگیرد.در واقع اگر طلاق رجعی باشد،نکاح به صورت قطعی منحل نمی شود.این در حالی است که اگر طلاق صورت گرفته بائن باشد، با وقوع طلاق رابطه زوجیت به صورت قطعی منحل می شود و شوهر هیچ حقی برای رجوع ندارد.در واقع در طلاق رجعی قانون گذار این فرصت را به زوجین می دهد که در (ایام عده) بتوانند تصمیم نهایی خود را برای قطع یا ادامه زندگی مشترک خود بگیرند .تصمیم به ادامه زندگی مشترک با رجوع مرد صورت می گیرد.در طلاق رجعی،رجوع حقی است که برای مرد در نظر گرفته شده است و به صورت عملی یک جانبه از سوی او انجام می شود.مرد می تواند با هر لفظ یا رفتاری که نشان دهنده ی قصدوی برای رجوع باشد ، این کار را انجام دهد.اگر رجوع واقع شود ،طلاق کان لم یکن محسوب می شودو ازدواج سابق با همه ی آثاری که داشته است ادامه می یابد.در نتیجه  دیگر نیازی به ازدواج مجدد نیست.

هم چنین در صورتی که شوهر در دوره ی عده ی طلاق رجعی رجوع کند و پس از نزدیکی با همسر خود در طهر بعدی او را طلاق دهد،به این طلاق طلاق عدی گفته می شود.

آثار طلاق رجعی

در طلاق رجعی رابطه ی زوجیت با طلاق منحل می شود.ولی به حکم شرع و قانون مدنی تا زمانی که زن در زمان عده است ،آثار ناشی از زوجیت یعنی حقوق و تکالیف ناشی از ازدواج تا چایی که مغایر با طلاق نباشد ادامه پیدا می کند.در اصطلاح حقوقی گفته می شود که در دوره ی عده ی طلاق رجعی در حکم زوجه است رجعی بودن طلاق که به معنای توانایی مرد برای رجوع به طلاق در دوره عده است .آثار زیر را به دنبال دارد:

الف-در این دوره مرد نمی تواند از زن انتظار تمکین به معنای خاص را داشته باشد.اما باید نفقه ی او را بپردازد و میزان نفقه در صورتی که طرفین در خصوص آن به توافق نرسند ،توسط دادگاه مشخص خواهد شد.

ب-اگر یکی از زوجین در دوره عده فوت کند دیگری از او ارث می برد.

پ- قاعده این است که مرد نمی تواند به صورتت هم زمان دو خواهر را به عقد خود در آورد .این موضوع در خصوص عده ی طلاق رجعیه هم باید مراعات شود.بدین معنا چون زن مطلقه تا زمانی که در عده ی طلاق رجعیه قرار دارد ،در حکم زوجه است .پس در این مدت مرد نمی تواند با خواهر او ازدواج کند.

تشریفات خاص طلاق رجعی

طبق ماده ۳۸ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ در طلاق رجعی و مراتب آن صورت جلسه می شوددر صورتی که در دوره عده رجوع تحقق پیدا کند ،این صورت جلسه ابطال می شود .اما اگر رجوع صورت نگیرد،صورت جلسه تکمیل شده و طلاق ثبت می شود.باید توجه داشت که ثبت طلاق در این مورد منوط به این است که گواهی کتبی ارائه شود که نشان دهد زوجه ی مطلقه تا پایان مدت عده در منزل مشترک سکونت داشته است و دو نفر نیز به عنوان شاهد این گواهی را امضا کنند و این موضوع یکی از شرایط ثبت طلاق رجعی پس از اتمام دوره ی عده است.

الزامی‌بودن ثبت رجوع

اگر مرد در دوران عده رجوع کند ،با این رجوع ازدواج قبیی با تمام آثاری که داشته ادامه پیدا می کند و نیازی نیست که مجدداً ازدواج صورت بگیرد ثبت رجوع هم برای صحیح بودن آن لازم نیست اما الزامی اسست یعنی اگر کسی رجوع خود را ثبت نکند نمی توان گفت که این رجوع صحیح نیست ،اما در عین حال هم ملزم خواهد بود که آن را ثبت کند و هم به پرداخت جزای نقدی (از۸میلیون تا ۱۸میلیون)را تحمل خبس(از ۹۱ روز تا شش ماه)محکوم خواهد شد.

شرایط وقوع طلاق رجعی

رجوع از طلاق که با اراده مرد اتفاق می افتد جزء اموال حقوقی است که باید به وسیله ای اعمال شود . بنابراین هرگونه سخن یا فعلی که به طور معمول به منظور اعلام  قصد رجوع از طرف مرد انجام  می شود

رجوع باید از طرف مرد انجام شود و باید این قصد به زن اعلان شود.بنابراین اگر مردی بدون اطلاع همسر سابق خود از طلاق رجوع کرده و این قصد را اعلام کند کافیست تا از همان زمان دوباره همان پیوند زناشویی آغاز شود .بااین وجود چون زن در اثر رجوع مرد از طلاق، دوباره تکلیفی در زندگی زناشویی خود پیدا می کند باید پذیرفت که زن تنها از تاریخ آگاه شدن از رجوع مرد مکلف به رعایت ،وظایف زناشویی در برابر مرد است.

نکته مهمی که در خصوص رجوع از طلاق وجود دارد این است که این رجوع حنماً باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ رجوع به ثبت برسد در غیر این صورت مرد ممکن است به مجازات ثبت رجوع از طلاق محکوم شود.

منبع) در نگارش این مطلب از کتاب (مختصر حقوق خانواده )که توسط آقایان دکتر سید حسین صفایی و دکتر اسد الله امامی به رشته ی تحریر در آمده .