واکسن بوستر چیست؟ چه کسانی نیاز دارند

واکسن بوستر کووید ۱۹ چیست؟

واکسن بوستر کرونا ۱ یا چند دوز اضافی واکسن است که بعد از کاهش اثر حفاظتی دوزهای اصلی واکسن دریافت می‌شود. دوز بوستر به افراد کمک می‌کند در برابر بیماری شدید کرونا محافظت قوی داشته باشند. با تزریق دوز اصلی، سیستم ایمنی ویروس را شناسایی می‌کند و برای تولید آنتی‌بادی آماده می‌شود.

با گذشت زمان، ممکن است توانایی بدن برای شناخت و دفاع کاهش یابد. بنابراین واکسن بوستر با یادآوری ویروس به سیستم ایمنی بدن آن را برای دفاع در برابر ویروس آماده نگه می‌دارد و با این کار سیستم ایمنی را تقویت می‌کند. به همین دلیل در بسیاری از کشورها تزریق واکسن بوستر کرونا برای تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر این بیماری توصیه می‌شود و در ایران هم از تزریق دوز سوم واکسن کرونا از سال ۱۴۰۰ اجرایی شده است.

چه افرادی می‌توانند دوز اول و دوم بوستر کرونا را دریافت کنند؟

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC) توصیه می‌کند افراد ۱۸ سال به‌بالا که نقص ایمنی خفیف تا شدید دارند دوز بوستر را دریافت کنند. تزریق دوز بوستر با توجه به واکسن‌های موجود در هر کشور انجام می‌شود. مثلا در آمریکا ۴ هفته بعد از تزریق دوز دوم واکسن فایزر و مدرنا، واکسن سوم (بوستر اول) و حداقل ۴ ماه بعد از سومین واکسن، واکسن چهارم (بوستر دوم) را دریافت کنند.

همچنین کودکان ۵ تا ۱۷ سالی که نقص ایمنی دارند برای دوزهای سوم و چهارم فقط می‌توانند واکسن فایزر بزنند. انواع واکسن کرونا در ایران شامل واکسن کووایران برکت، سینوفارم، اسپوتنیک وی و آسترازنکا است و تزریق دوز سوم واکسن به افراد بالای ۱۸ سال از سال ۱۴۰۰ شروع شده است.

این دوزهای اضافی پاسخ سیستم ایمنی افراد دچار نقص ایمنی را بهبود می‌دهد. این افراد بیشتر در برابر کرونا آسیب‌پذیرند و در معرض خطر بیماری‌های جدید و طولانی‌مدت هستند. همچنین سطح ایمنی آنها بعد از دریافت واکسن اصلی پایین‌تر از افرادی است که نقص ایمنی ندارند. این مسئله به‌علت ناکارآمدی واکسن نیست، بلکه سیستم ایمنی آنها برای ایجاد حفاظت در برابر بیماری‌های شدید به دوزهای اضافی نیاز دارد.

در تاریخ ۳۰ مارچ ۲۰۲۲ (۱۰ فروردین ۱۴۰۱)، سازمان CDC مجوز تزریق بوستر دوم کرونا به افراد واجد شرایط را صادر کرد که عبارت‌اند از:

افراد ۵۰ سال به‌بالایی که حداقل ۴ ماه از دریافت اولین دوز بوسترشان گذشته باشد؛

افراد ۱۲ سال به‌بالایی که سرکوب ایمنی متوسط یا شدید دارند.

واکسن‌های موجود در ایران برای دوز بوستر چیست؟

تزریق دوز سوم واکسن آسترازنکا نه‌تنها در ایران، بلکه در کشورهای دیگر هم توصیه نمی‌شود. زیرا این واکسن از نوع آدنوویروس است و شاید تکرار تزریق آن آنتی‌بادی مناسبی در بدن ایجاد نکند. از طرف دیگر واکسن‌های اسپوتنیک و آسترازنکا تا ۶ ماه بعد از تزریق دوز دوم به واکسن بوستر نیاز ندارند و بعد از آن باید برای دریافت واکسن بوستر اقدام کرد. اما واکسن‌های سینوفارم، برکت و بهارات سه‌نوبتی هستند، بنابراین لازم است افراد دوز سوم واکسن را دریافت کنند. دوز بوستر این واکسن‌ها می‌تواند همان واکسن نوبت اول و دوم باشد یا واکسن بوستر آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس تزریق شود. افرادی که در نوبت اول و دوم واکسن اسپوتنیک وی تزریق کرده‌اند، در نوبت سوم می‌توانند واکسن بوستر پاستوکووک پلاس یا آسترازنکا را تزریق کنند.

۱. واکسن بوستر پاستوکووک پلاس

تزریق دوز سوم واکسن کرونا از سال ۱۴۰۰ در ایران آغاز شده است. پاستوکووک واکسنی نوترکیب و تولید مشترک انستیتو فینلای کوبا و انستیتو پاستور ایران در کشور کوباست. پاستوکووک پلاس از جمله واکسن‌های تولید داخلی است که به‌عنوان دوز تقویتی یا بوستر برای تمام افراد بالای ۱۲ سال که ۲ دوز واکسن اصلی اسپوتنیک یا آسترازنکا را دریافت کرده‌اند قابل‌استفاده است. البته از نظر تئوری می‌توان این واکسن را واکسن تقویتی همه واکسن‌ها در نظر گرفت، اما فعلا این کار انجام نمی‌شود. همچنین خود واکسن پاستوکووک می‌تواند به‌عنوان بوستر واکسن‌هایی که عملکرد ضعیفی دارند استفاده شود.

۲. واکسن بوستر اسپایکوژن

واکسن ایرانی‌استرالیایی و نوعی پروتئین نوترکیب است که فاز اول مطالعات بالینی آن در استرالیا و فاز دوم و سوم آن در ایران انجام شده و مجوزهای لازم را از وزارت بهداشت دریافت کرده‌ است. اسپایکوژن کم‌عارضه‌ترین واکسن و انتخاب خوبی برای دوز یادآور است.

آیا کودکان می‌توانند بوستر دریافت کنند؟

در حال حاضر واکسن های مناسب گروه سنی کودکان در ایران شامل سینوفارم و پاستوکووک است که در ۲ نوبت تزریق می‌شوند و هنوز درباره تزریق دوز سوم واکسن کرونا به افراد زیر ۱۸ سال تصمیمی گرفته نشده است.

عوارض جانبی دوز بوستر چیست؟

بعد از تزریق واکسن کرونا ممکن است علائم موقتی مشابه واکسن آنفولانزا داشته باشید، مثل سرفه یا ورم دست در محل تزریق. همچنین ممکن است یکی‌دو روز دچار تب، بدن‌درد، سردرد و خستگی شوید یا لرز و ورم غدد لنفاوی ایجاد شود. این علائم به این معنی نیست که شما مریض هستید، بلکه یعنی سیستم ایمنی شما به تزریق واکنش نشان داده است و در برابر ویروس کرونا حفاظت ایجاد می‌کند.

چه تفاوتی بین بوستر و دوز اضافی وجود دارد؟

بوستر کرونا زمانی تزریق می‌شود که فرد واکسن‌های اولیه را دریافت کرده باشد و ایمنی او در برابر کرونا با گذشت زمان کاهش پیدا کند. با توجه به نوع واکسنتان، زمان تزریق واکسن بوستر و مقدار آن متفاوت خواهد بود. مثلا افرادی که واکسن مدرنا زده‌اند در نوبت بوستر باید نصف دوز واکسن مدرنا را تزریق کنند.

در حال حاضر، تزریق دوز اضافی یا بوستر دوم به افرادی با سیستم ایمنی ضعیف توصیه می‌شود. این دوز اضافی برای بهبود پاسخ افراد دچار نقص ایمنی به واکسن‌های اولیه در نظر گرفته شده است.

آیا باید نوع واکسن اولیه و بوستر یکی باشد؟

خیر، می‌توانید از برندهای مختلف استفاده کنید. در کشورهای دیگر ۳ واکسن فایزر، مدنا و جانسون‌جانسون تأییدیه واکسن بوستر را دریافت کرده‌اند و واکسن بوستر اول و دوم شما می‌تواند برندی متفاوت با واکسن اولیه کرونا باشد.

آیا تزریق دوز چهارم واکسن کرونا در ایران انجام می‌شود؟

دکتر سارا شاه‌آبادی در مصاحبه با ایسنا گفته است که به‌دلیل احتمال ورود سویه‌های جدید کرونا، تزریق دوز چهارم واکسن کرونا برای افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای قبل از عید نوروز آغاز شده است. اما برای تزریق دوز چهارم به سایر افراد هنوز دستورالعملی ابلاغ نشده است. با این‌ حال به‌دلیل ادامه‌داربودن بیماری کرونا در کشور، ممکن است تزریق بوستر نوبت دوم برای سایر افراد هم در نظر گرفته شود.