لعان چیست؛ شرایط انجام و آثار آن

(لعان) مراسمی در فقه و حقوق اسلامی است که در آن زن و شوهر با رعایت تشریفات خاص یکدیگر را لعنت می کنند ،به این شکل که شوهر با سوگندهای ویژه به زن خود نسبت زنا می دهد و همسرش نیز با سوگندهای مشابه،اتهام شوهرش را رد می کند. با تحقق لعان زن و شوهر از یکدیگر جداشده و ازدواج دوباره  آنها برای همیشه ممنوع می شود در این مقاله شما را با مفهوم حقوقی لعان،شرایط و مراحل انجام لعان و آثار آن آشنا خواهیم کرد.

معنا و کارکرد لعان

لعان در لغت به معنای نفرین و طرد است .این اصطلاح در فقه و شرع برای دفع حد قذف(۸۰ ضربه شلاق)و نفی ولد (ادعای اینکه فرزند متولد شده ،فرزند مدعی نیست) به کار می رود.لعان باید با الفلظ،کیفیت و شرایط مقرر خود صورت گیرد.در حقوق نیز لعان با اخذ همین کارکرد فقهی و شرعی، برای رفع مجازات حد به کار می رود.

هنگامی که فردی به شخص مسلمانی اتهام فساد و فحشا می زند اما شاهد یا مدرکی دال بر آن ندارد، فرد اتهام زننده به ۸۰ ضربه شلاق محکوم می شود به عنوان(حدقذف) محگوم می شود،هم چنین اگر مردی همسر خود را به فحشا متهم کند یا کودکی را که از آن زن در دوره زوجیت میان آن دو متولدشده است فرزند حود نداند ،ونیز زن این ادعای زوج را انکار کند ،زوج و زوجه باید نزد حاکم شرع (قاضی)روند و در حضور او همدیگر را تعان کنند تا مجازات حدود شرعی از آنها برداشتته شود.

به بیان دیگر اگر مرد به همسر خود نسبت فحشا دهد یا فرزند متولد شده را فرزند خود نداند تهمتی به زن زده که اگر نتواند آن را ثابت کند ،باید مجازات شده و حد قذف را تحمل کند.حال اگر شاهد یا مدرکی ندارد،ولی از سوی دیگر از ادعای خود مطمئن است و نمی خواهد مجازات قذف را تحمل کند باید به (لعان متوصل )شود.

شرایط انجام لعان

برای لعان شرایطی به شرح زیر بیان شده است :

۱-مرد باید همسرش را به زنا متهم کرده باشد و ادعا کند که این عمل را مشاهده کرده است ولی دلیل و شاهد نداشته باشد.

۲-زن همسر دائم مرد باشد و مشهور به زنا نباشد (مشهور است که دلیل این شرط این است که زن بتواند این نسبت را با لعان از خود دور کند، در نتیجه در مورد زن مشهور به زنا گفته اند لعان تحقق نمی یابد،زیرا او حرمت و آبرویی برای خودش باقی نگذاشته است.)

با توجه به این شرایط ،اگر مردی به همسرش نسبت زنا دهد ،او را به اصطلاح (قذف) کرده است یعنی به او اصطلاح زنا زده است.حال اگر نتواند دلیل و شاهدی  برای اینکه به مجازات قذف متهم نشود باید همسر خود را لعان کند.

مراحل انجام لعان

برای انجام لعان مرد و زن باید به شرایط زیر عمل کنند:

۱- هر دو در حضور حاکم شرع ،به حالت قیام می ایستند

۲- مرد پس از تکرار ادعای  خود می گوید: (اشهد بالله انی لمن الصادقین فیما قلت) یعنی خدا را گواه می گیرم که در ادعای خود (نسبت به زنا یا نفی ولد)راستگو هستم.

۳-سپس یک بار می گوید (لعنهه الله علی ان کنت من الکاذبین) یعنی اگر در ادعای خود دروغ گوباشم ،لعنت خدا بر من باد.

۴-اگر زن ادعای مرد را قبول داشته باشد که در اینجا سکوت کرده  و از ادای سوگند امتناع می ورزد در اینصورت زنای او ثابت شده و به مجازات آن محکوم می شود ولی اگر ادعای مطرح شده را نپذیرد در جواب مرد چهار بار می گوید (اشهد بالله انّه لمن الکاذبین فی مقالته) :یعنی خدا را گواه می گیرم که او (شوهر)دروغ گو است.

۵-آنکه می گوید:(ان غضب الله علی ان کان من الضادقین ) (یعنی اگر او در ادعای خود راستگو باشد ،خشم خدا بر من باد)

آثار لعان

چنانچه لعان با کیفیت با کیفیت و شرایط  مقرر در بالا به طور صحیح و با تاًیید قاضی انجام شود ،آثار زیر را در پی خواهد داشت..

انحلال عقد نکاح میان زوجین

وقتی لعان در برابر حاکم شرع(قاضی) تحقق یافت، میان آن دو جدایی می اندارد به گونه ای که برای همیشه بر یکدیگر حرام می شوند و هرگز امکان ازدواج دوباره آنها وجود نخواهد داشت .در جدایی میان زوجین با لعان ،خواندن صیغه طلاق و انجام تشریفات آن لازم نیست بلکه خود لعان موجب فسخ نکاح می شود و هیچ کار دیگری لازم نیست.

حرمت میان زوجین

پس از لعان،زن و مرد هیچ گاه دیگر به یکدیگر محرم نمی شوند .پس از این جدایی ،زن  باید برای ازدواج دوباره عده نگه دارد . در اینجا زن باید همانند زن مطلقه به اندازه ی سه طهر (پاکی از خون حیض که حدوداً سه ماه است)عده نگه دارد در دوران عده زن نمی تواند ازدواج کند ولی پس از آن مشکلی ندارد.

حدِ قذف و حدِ زنا

پس از لعان زن و مرد هیچ گاه  دیگر به یکدیگر محرم نمی شوند .پس از این جدایی زن باید برای ازدواج دوباره عده نگه دارد . در اینجا زن باید همانند زن مطلقه به اندازه سه طهر( پاکی از خون حیض که حدوداًبرابر سه ماه است)عده نگه دارد. در دوران عده زن نمی تواند عده نگه دارد . در دوران عده زن نمی تواند ازدواج کند ولی پس از آن مشکلی ندارد.

لعان برای نفی ولد

در لعان برای نفی ولد،افزود بر آثار بالا ،نسبت ولد و فرزندی میان آن فرزند و مرد و خویشاوندان آن مرد قطع می شود و از همدیگر ارث نمی برند ولی نسبت میان فرزند و مادش و خویشاوندان او قطع نمی شود و از همدیگر ارث می برند.