۶ نکته مهم در انتخاب وکیل استارتاپ و مشاوره حقوقی کسب‌وکار

تصمیم‌گیری دربارهٔ انتخاب وکیل استارتاپ برای کسب‌وکار و شرکتی که تازه اقدام به تأسیس آن کرده‌اید، اهمیت ویژه‌ای دارد و در همان مراحل ابتدایی کار باید مدنظر قرار بگیرد. مؤسسه‌های حقوقی فعال در شهر محل سکونت شما، مؤسسه‌های حقوقی بزرگ‌تر و فعال در حوزه‌های بین‌المللی، و وکلای حقوقی‌ای که وابسته به شرکت یا ارگان بخصوصی نیستند و مستقل کار می‌کنند، انتخاب‌هایی هستند که برای دریافت خدمات حقوقی پیش‌رو دارید. برخی برای کاهش هزینه‌ها سعی می‌کنند کارهای حقوقی شرکت را خودشان انجام بدهند و نهایتا از خدمات اینترنتی موجود بهره می‌گیرند. پیش‌گرفتن این رویکرد شاید برای کارهای اداری اولیه و مسائل ساده‌تر جواب‌گو باشد، ولی به‌مرور که حوزهٔ فعالیت‌های استارتاپ و کسب‌وکار گسترده‌تر می‌شود، نیاز به وکیل حقوقی استارتاپ و استفاده از خدمات تخصصیِ چنین شخصی ضروری می‌شود. اما چطور می‌توان از میان تمامی شرکت‌های حقوقی و وکلای فعال در حوزهٔ کسب‌وکار و خدمات مشاوره‌ای، کسانی را انتخاب کنیم که در بلندمدت به پیشرفت و گسترش کار کمک کنند؟ اساسا چه معیارهایی برای انتخاب وکیل استارتاپ خوب و شناسایی چنین شخصی وجود دارد؟ در ادامهٔ این مطلب به‌دنبال جوابی برای این سؤال خواهیم بود.

حیطه فعالیت‌ها و خدمات وکیل استارتاپ

شرکت‌های نوپا برای کارهای مختلفی به دریافت مشاوره حقوقی استارتاپ نیاز پیدا می‌کنند؛ از آن جمله می‌توان به برنامه‌ریزی و تعیین استراتژی‌های بازار سهام، اخذ مجوز و ثبت شرکت، تدوین قرارداد حفظ اسرار تجاری، توسعهٔ شرکت در عرصهٔ بین‌المللی و دیگر مسائل حقوقی اشاره کرد. به‌خدمت‌گرفتن وکیل استارتاپ باتجربه به‌ویژه برای کسانی مهم و حیاتی است که برای مراحل اولیهٔ کارشان به کمک سرمایه‌گذارهای خصوصی نیاز پیدا می‌کنند. اعتبار وکیلی که نمایندهٔ کسب‌وکار شما است، تأثیر بسزایی بر تصمیم نهایی سرمایه‌گذار خواهد گذاشت.

گام‌های مهم برای انتخاب وکیل استارتاپ

۱. پیداکردن وکیل مناسب

به‌خدمت‌گرفتن وکیل استارتاپ، دقیقا مثل رویهٔ استخدام کارمندان و دیگر کسانی که قرار است در شرکت با شما همکاری کنند، با مصاحبه شروع می‌شود.

نکته: در انتهای مطلب سؤالاتی را می‌خوانید که لازم است در جلسه مصاحبه وکیل استارتاپ بپرسید.

در مقام مؤسس شرکت، مهم‌ترین وظیفه‌تان این است که از میان مؤسسه‌های فعال در حوزهٔ مشاوره حقوقی کسب‌وکار بتوانید گزینه‌ای را انتخاب کنید که تخصص و تجربهٔ کافی برای برآورده‌کردن نیازهای شما را داشته باشد. تجربهٔ کاری موفق با استارتاپ‌های دیگر یا دانش تخصصی در حوزهٔ کاری شما، ازجمله معیارهایی هستند که می‌توانید برای انتخاب مؤسسهٔ حقوقی مناسب مدنظر بگیرید.

فقط این نکته را فراموش نکنید که بین وکیل شرکت‌های تجاری و وکیل استارتاپ تفاوت‌هایی هست. شرکت‌های نوپا در اوایل کار نیازهایی دارند که متفاوت از نیازهای معمول شرکت‌های تجاری است. به‌فرض، می‌توان به قراردادهای مرتبط با ارزش سهام و جذب سرمایه‌گذار اشاره کرد یا قراردادهای اولیه‌ای که در اختیار کارکنان تازه‌وارد قرار می‌گیرد و استارتاپ‌ها برای تدوین‌شان به کمک وکیل یا مشاور متخصص نیاز خواهند داشت. بنابراین مؤسسه‌ای که انتخاب می‌کنید باید تفاوت میان این وکلا را بداند و بتواند شما را از خدمات فرد متخصص بهره‌مند کند.

نمونه‌هایی از قراردادها و خدمات حقوقی رایج برای کسب‌وکارهای نوپا

• قرارداد مؤسسان؛
• قرارداد واگذاری سهام؛
• مشاوره به‌منظور جذب سرمایه‌گذار؛
• قرارداد حفظ اسرار تجاری (محرمانگی اطلاعات)؛
• انتخاب نام دامنهٔ مناسب برای شرکت‌ها و کسب‌وکارهای اینترنتی؛
• تهیهٔ اساسنامه مربوط به موضوع شرکت.

۲. تهیه فهرستی از نیازهای حقوقی اولیه

بعضی از کسب‌وکارها در مراحل اولیه راه‌اندازی شرکت ازلحاظ حقوقی چندان دردسری نخواهند داشت و رویکرد قانونگذار در مواجهه با آنها چندان سخت‌گیرانه نیست؛ اما عکس این موضوع هم صادق است: برخی کسب‌وکارها در همین مراحل اولیه با دشواری‌ها و پیچیدگی‌های پرشماری روبه‌رو می‌شوند.

وکیل استارتاپ خوب کسی است که بتواند در شناسایی مشکلات حقوقیِ پیش‌رو و همین‌طور در انتخاب راهکارهای مناسب برای کنارزدن موانع و غلبه‌کردن بر این مشکلات به شما کمک کند.

درک جامع و درست نیازهای‌تان تأثیر مهمی بر انتخاب شما از میان مؤسسه‌های حقوقی و رسیدن به گزینهٔ مناسب خواهد داشت.

۳. مکان مؤسسه حقوقی

ممکن است بخواهید کسب‌وکارتان را در تهران راه‌اندازی کنید یا در شهرستان محل سکونت خودتان. مؤسسه حقوقی‌ای که در همان شهر یا استان موردنظر شما برای راه‌اندازی کسب‌وکار باشد، لزوما بهترین انتخاب نخواهد بود. شاید در این صورت، دسترسی شما به دفتر مؤسسه ساده‌تر باشد، اما نکتهٔ مهم‌تری که باید در نظر بگیرید، انتخاب مؤسسه‌ای است که بتواند بهترین خدمات مشاوره‌ای ممکن را در اختیارتان بگذارد و شما را از تجربهٔ وکیل استارتاپ متخصص بهره‌مند کند؛ یعنی دوریِ مکان نباید اولویت اصلی باشد؛ به‌علاوه، امکان برقراری ارتباط به‌صورت آنلاین و اینترنتی هم وجود دارد.

هنگام جست‌وجو به‌دنبال وکیل استارتاپ مناسب، همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، دانش و تخصص او در حوزهٔ کاری‌تان باید یکی از اولویت‌های اصلی برای انتخاب نهایی باشد؛ اما عوامل دیگری هم هستند که نباید از آنها غافل شوید: به‌فرض اینکه در آینده بازارهای اصلی شرکت شما در تهران خواهد بود یا شهرستان‌ها، یا آنکه قصد گسترش کسب‌وکار و راه‌اندازی شعبه‌های تجاری در کشورهای دیگر را هم دارید یا خیر.

البته پیداکردن مؤسسهٔ حقوقی در همان شهری که شرکت و کسب‌وکارتان را در آن راه‌اندازی کرده‌اید هم می‌تواند مزایایی داشته باشد؛ مثلا در چنین شرایطی، وکیل استارتاپ شما و دیگر مشاوران کار ساده‌تری برای معرفی شرکت‌تان به سرمایه‌گذارها و حامیان مالی دیگر خواهند داشت.

۴. توجیه‌کردن وکیل استارتاپ درباره اهداف بلندمدت شرکت

اگر نیازتان به وکیل استارتاپ صرفا محدود به تدوین قراردادها و کارهای حقوقی و اداری اولیه می‌شود، چندوچون رابطه‌ای که با او برقرار می‌کنید، اهمیت زیادی نخواهد داشت. اما در سوی دیگر اگر قصد برقراری ارتباط بلندمدت را دارید و می‌خواهید در آینده هم از مشاوره‌های حقوقی و خدمات او بهره بگیرید، آن‌وقت توجیه‌کردن او درباره اهدافی که در بلندمدت دارید و چگونگی رابطه‌ای که با او برقرار می‌کنید اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.

در حقیقت، در همان مراحل اولیه باید این نکته را هم در نظر بگیرید که وکیل شما بتواند درک خوب و کاملی از نیازهای آتی شرکت و کسب‌وکارتان پیدا کند. او باید نمایندهٔ خوبی برای شما و شرکت‌تان باشد و به‌خوبی از عهدهٔ این کار بربیاید. سرمایه‌گذارانی که جذب کار شما می‌شوند، پیشنهادها و توصیه‌هایی بابت انتخاب وکیل به شما خواهند داد؛ اما مطمئنا وکلای پیشنهادی آنها پیش از هر چیز می‌کوشند منافع خود سرمایه‌گذاران را حفظ کنند. با برقراری ارتباط بلندمدت با وکیلی که درک خوبی از اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت شما داشته باشد، می‌توانید در جهت حفظ منافع کسب‌وکارتان هم قدمی بردارید.

۵. نقش وکیل استارتاپ خوب در به‌ارمغان‌آوردن روابطی ارزشمند برای کسب‌وکار

از دیگر ویژگی‌های وکیل استارتاپ خوب، فن بیان قوی و شناختن افراد مختلف در حوزهٔ کاری مدنظر شما است. روابطی که چنین شخصی می‌تواند برای شما به ارمغان بیاورد نقش بسزایی در برآورده‌کردن نیازهای آتی کسب‌وکارتان خواهد داشت. بنابراین خوب است هنگام بررسی انتخاب‌های مختلف از میان وکلا و مؤسسه‌های حقوقی، این ویژگی را هم در نظر بگیرید.

سرمایه‌گذاران، مؤسسان شرکت‌های دیگر، آشنایانی در حوزهٔ کاری شما، مراجع قانونی و حتی کسانی که بتوان از آنها برای حمایت‌های قانونی بهره گرفت، از جمله کسانی هستند که ممکن است در دایرهٔ روابط وکیل استارتاپ شما قرار بگیرند. چنین کسی می‌تواند علاوه بر کارهای حقوقی‌ای که در مراحل اولیه برای شما انجام می‌دهد، فرصت‌های تازه‌ای را پیش‌روی شما و کسب‌وکارتان بگذارد که ارزش زیادی خواهد داشت.

۶. انتخاب از میان شیوه‌های پرداخت هزینه‌های خدمات وکیل یا مؤسسهٔ حقوقی

در میان مؤسسه‌های حقوقی و وکلا کسانی هستند که نرخ‌های پایین‌تری برای دستمزد دارند یا آنکه با بستن قراردادهایی از بار هزینه‌هایی که به دوش کسب‌وکار نوپا می‌افتد کم می‌کنند، به این امید که کسب‌وکارشان گسترش پیدا کند و در آینده مبلغ بیشتری از صرف دستمزدهای رایج نصیب‌شان شود. نظر به این مسئله، راهکارها و انتخاب‌های متنوعی برای پرداخت دستمزد وکیل استارتاپ دارید. این راهکارها را در ادامه معرفی می‌کنیم.

دستمزدی ثابت و ازپیش‌تعیین‌شده

این نوع پرداخت دستمزد مربوط به زمانی است که می‌خواهید وکیل یا مؤسسهٔ حقوقی برای‌تان کار بازبینی بعضی مدارک و قراردادها را انجام دهد یا آنکه صرفا کارهای اداری اولیه را به عهده بگیرد.

پرداخت ساعتی دستمزد

این هم یکی دیگر از شیوه‌های رایج پرداخت دستمزد وکیل استارتاپ یا هزینه‌های مؤسسه‌های حقوقی است. روال کار به این صورت است که ابتدا مبلغ مشخصی را به آنها پرداخت می‌کنید و بعد از آن به‌ازای هر ساعت که برای شما کار کنند، مبلغی دریافت می‌کنند.

استخدام دائم

این شیوه معمولا برای استارتاپ‌ها توصیه نمی‌شود، مگر آنکه هدفی بزرگ در سر داشته باشید و مثلا بخواهید سیستم تاکسی‌رانی کشور را به‌کلی متحول کنید. در این صورت به‌خدمت‌گرفتن دائم وکیل استارتاپ یا حتی تیمی از وکلا سرمایه‌گذاری ارزشمندی خواهد بود. چنین کسانی علاوه بر دستمزدی مشخص، در سهام یا درآمد شرکت هم سهمی خواهند داشت.

اگر هیچ‌یک از این روش‌های پرداخت، با سرمایه و برنامه‌ریزی‌های شما سازگاری نداشت، می‌توانید از خدمات بعضی وب‌سایت‌ها استفاده کنید که تا حدود زیادی رایگان خواهد بود؛ به‌فرض، بعضی از آنها قالب‌های پیش‌فرضی در اختیارتان می‌گذارند تا برای ارائهٔ مدارک و کارهای اداری نزد مراجع قانونی از آنها استفاده کنید (و خدمات دیگری نظیر این).

۱۰ سؤالی که بهتر است هنگام مصاحبه با وکیل استارتاپ از او بپرسید

در ابتدای مطلب گفتیم که به‌خدمت‌گرفتن وکیل استارتاپ هم مثل رویهٔ استخدام کارکنان شرکت به مصاحبه نیاز دارد. در ادامه، سؤال‌هایی را مطرح می‌کنیم که بهتر است هنگام انجام این مصاحبه در نظر بگیرید.

• سابقه فعالیت در حوزه کاری شما را داشته است؟ با زبان مخصوص این حوزهٔ کاری آشنا است؟ و اینکه درک درستی از مدل تجاری (یا مدل کسب‌وکار) شما دارد؟
• چقدر می‌تواند برای کار شما زمان بگذارد؟
• اگر به هر دلیلی در دسترس نبود، چه کسی را معرفی می‌کند که به‌طور موقت جایگزینش شود؟
• آیا سابقهٔ همکاری با شرکت‌هایی را دارد که کارشان به مرحله درآمدزایی رسیده باشد؟
• آیا توانایی طراحی جدول سرمایه‌گذاری (Capitalization Table) و ارائه مشاوره درباره آن را دارد؟
• آیا در زمینهٔ مشخص‌کردن غرامت برای کارکنان کلیدی شرکت‌ها (شامل انتخاب‌هایی از سهام شرکت برای تمامی کارکنان) تجربه دارد؟
• آیا درباره حق مالکیت شرکت‌ها و حقوق انحصاری آنها تجربه‌ای دارد؟
• سابقه کار با شرکت‌های فعال در عرصه‌های بین‌المللی را داشته است؟
• در زمینه ادغام و فروش امتیاز شرکت سابقه دارد (مثلا چطور شرکت را برای پایان‌دادن به فعالیت‌ها آماده می‌کند)؟
• آیا مایل هستند درباره بعضی از استارتاپ‌هایی که سابقهٔ کار با آنها را داشته‌اند صحبت کنند و تجربه‌های‌شان را به اشتراک بگذارند؟

جمع‌بندی

چه هنگام راه‌اندازی کسب‌وکار و چه در زمان گسترش آن، استفاده از خدمات وکیل استارتاپ مهم و تعیین‌کننده است. باهوش‌بودن، دردسترس‌بودن، علاقه به کسب‌وکار شما، خوش‌صحبت‌بودن و… همگی از ویژگی‌های تعیین‌کنندهٔ وکیل و مشاور خوب هستند. کسی را انتخاب کنید که بتوانید به او پشت‌گرم باشید و با شما کاملا صادق باشد. فراموش نکنید که وکیل شما هم در لحظات خوش و هیجان‌انگیز کار و هم در موقعیت‌های دشواری که بعضا گریزی از آنها نیست در کنارتان خواهد بود؛ بنابراین پیش از گرفتن تصمیم نهایی، همهٔ جوانب امر را خوب بسنجید.