بلاک چین چیست و فناوری آن چه کاربردی در جهان دارد؟
ارزهای رمزپایه مانند بیت‌کوین شاید هنوز جایگاه ارزهای رایج را به‌دست نیاورده باشند؛ اما فناوری‌ای که بیت‌کوین را پشتیبانی می‌کند، می‌تواند انقلابی در زمینه‌ی مالی و سایر کسب‌وکارها پدید آورد. این فناوری، بلاک چین نام دارد. در حقیقت بلاک چین مانند یک پایگاه‌داده یا دفترکل عمومی است و فناوری آن اجازه می‌دهد تا تمام تراکنش‌های صورت‌گرفته‌ی بیت‌کوین را ثبت کند. جالب این است که این فناوری اجازه نمی‌دهد تا یک بیت‌کوین دو بار مورد استفاده قرار بگیرد و برای انجام این کار نیازمند طرف سومی مانند بانک نیست.
افرادی مانند بیل گیتس و ریچارد برانسون این فناوری را ستایش کرده‌اند. بانک‌ها و بیمه‌ها می‌کوشند تا نخستین گروهی باشند که از آن بهره می‌گیرند. حالا بیایید ببینیم این بلاکچین (Blockchain) چیست که وال‌استریت و سیلیکون‌وَلی انقدر به آن علاقه دارند؟
بلاک چین چیست؟
در حال حاضر اغلب افراد از طرف‌های واسطه‌ای مانند بانک‌ها برای انجام تراکنش‌های مالی بهره می‌گیرند؛ اما بلاکچین این امکان را فراهم می‌کند که خریداران و فروشندگان به‌صورت مستقیم با هم تراکنش داشته باشند.
با بهره‌گیری از فناوری رمزنگاری، امنیت این تبادل تأمین خواهد شد و بلاکچین نیز با ایجاد یک پایگاهدادهی غیرمتمرکز یا دفترکل دیجیتال، به همه اجازه می‌دهد تا تراکنش‌ها را رصد کنند. این شبکه، زنجیره‌ای از رایانه‌هاست که باید همه‌ی آنها، تراکنش‌ها را پیش از ذخیره‌سازی، تأیید کنند. در مورد بیت‌کوین، بلاکچین با ثبت همه‌ی جزئیات یک تراکنش، از خرج‌شدن بیت‌کوین بیش از یک‌بار جلوگیری می‌کند.
چرا در مبادلات مالی انقلاب ایجاد کرده‌است؟
از این فناوری می‌توان برای هر نوع تراکنشی که در آن ارزش، پول، کالا یا مالکیت جابه‌جا می‌شود، بهره گرفت. کاربردهای آن تقریبا بی‌شمار است: از جمع‌آوری مالیات گرفته تا فرستادن پول توسط مهاجران به خانواده‌ی خود در کشوری دیگر که مشکلات بانکی دارد.
بلاکچین همچنین می‌تواند به کاهش کلاه‌برداری کمک کند؛ چرا که تراکنش‌ها ذخیره شده و به‌صورت توزیع‌شده در اختیار همه قرار می‌گیرند تا آن را مشاهده کنند.
چه کسی از آن استفاده می‌کند؟
از دیدگاه نظری، چنانچه بلاکچین عمومی باشد، هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، می‌تواند تراکنش‌ها را رهگیری کند.
وعده‌های بلاک چین
حتی از همان روزهای آغازینِ پیدایش بیت‌کوین نیز همه باور داشتند که بلاکچین می‌تواند برای مواردی به‌جز ثبت تراکنش‌های بیت‌کوین به‌کار آید. کاری که بلاکچین می‌کند این است که برخی جزئیات مانند: زمان، امضای دیجیتالِ مرتبط با فرستنده و برخی اطلاعات دیگر را ثبت می‌کند. در مورد بیت‌کوین، شمار بیت‌کوین‌های فرستاده‌شده، ثبت می‌شود؛ اما می‌تواند یک امضای رمزنگاری به نام هش (Hash)، سند آن باشد.
یکی از نخستین کاربردهای بلاکچین در وبسایتی به نام (Proof of Existence) بود که به کاربر اجازه می‌داد تا هر نوع سندی را بارگذاری کند و امضای خود را برای همیشه روی بلاک‌چینِ بیت‌کوین ثبت کند. این اقدام ثابت می‌کند که شخصی که سند را بارگذاری کرده است، در مقطعی از زمان، مالک آن بوده است؛ همچنین می‌تواند ثابت کند که این سند از آن زمان هیچ تغییری نکرده است.
درک‌کردن مفهوم بلاکچین
در اوایل ژانویه‌ی ۲۰۱۶، کمیسیون اوراق بهادار آمریکا (SEC)، به بهره‌گیری از بلاکچین به‌عنوان وسیله‌ای برای ثبت مالکیت سهام در خرده‌فروشی Overstock.com رأی مثبت داد.
Overstock در نظر دارد با به‌کارگیری فناوری‌ای که وبسایت t0.com فراهم کرده است، به کاربرانش اجازه دهد تا این سهام‌ها را خرید و فروش کنند. جذابیت این فناوری در آن است که فرایند تأیید معاملات به‌صورت آنی بوده و به شرکت‌های سرمایه‌گذاری سنتی نیازی ندارد.
این وبسایت برای ثبت‌نام سهام با گسترش بلاک‌چینِ بیت‌کوین، ارزی به نام Colored Coin را توسعه داده که در ابتدا قرار بود از آن به‌عنوان قراردادهای هوشمند بیت‌کوین استفاده کنند. نمونه‌ای از کاربرد آن زمانی بود که فردی مثلا می‌خواست برای خرید خانه از بیت‌کوین استفاده کند و این پول زمانی آزاد می‌شد که قرارداد فروش خانه تکمیل شود.
ریسک‌ها و چالش‌های بلاکچین
درحالی‌که مجوز کمیسیون اوراق بهادار آمریکا (SEC) به این وبسایت، به مزایای دفترکل عمومی از دیدگاه امنیتی اشاره می‌کند؛ در مورد ریسک‌ها و خطرات آن نیز هشدار می‌دهد. یکی از آنها این است که Overstock اطلاعات را روی پایگاهدادهی بلاکچین به‌صورت عمومی قرار می‌دهد و در نتیجه، هر کسی می‌تواند این اطلاعات را مشاهده کند؛ بنابراین، سرمایه‌گذاران در مورد حریم خصوصی خود نگران خواهند شد. این ریسکی است که در همه‌ی اپلیکیشن‌های بلاکچین از جمله بیت‌کوین وجود دارد. البته نگرانی دیگر این است که نمی‌دانیم این سیستم چقدر امنیت دارد و آیا ممکن است از سوی هکرها به‌خطر بیفتد.
مشکل احتمالی دیگر در بهره‌گیری از بلاکچین این واقعیت است که در حال حاضر، روش‌های گوناگونی از پیاده‌سازی بلاکچین بر اساس فناوری‌های مختلف وجود دارد. شرکت‌های IBM، اینتل و بانک جی.پی. مورگان از پروژه‌ای به نام دفترکل باز (Open Ledger) استفاده می‌کنند که از بلاکچین بیت‌کوین بهره نمی‌برد. معماری آن به‌گونه‌ای است که برای شرکت‌هایی که قصد دارند دسترسی را محدود کنند، بسیار مناسب است.
تردیدی نیست که ایده‌ی پشت بلاکچین بسیار هوشمندانه است و برای ایجاد ارزهای دیجیتالی مانند بیت‌کوین ضروری است تا بتواند مانند پول رایج عمل کند؛ اما وقتی از این فناوری در سایر اپلیکیشن‌ها استفاده می‌شود، مشخص نیست که آیا نسبت به روش‌های موجود، بازدهی بیشتری دارد یا نه.
مشکلات اجتماعی پیچیده‌تر از مشکلات فناوری هستند
این مسئله‌ی فناوری نیست که جلوی پذیرش این نوآوری را گرفته است؛ بلکه نهادهای قانونی و همین‌طور مسائل اجتماعی است که جلوی رشد آن را گرفته است. در هیاهوی شرکت‌های توسعه‌دهنده‌ی فناوری بلاکچین، چالش اصلی‌ای که در بهره‌گیری از این محصولات وجود دارد، اغلب نادیده گرفته می‌شود و آن اینکه با رهایی از این واسطه یا طرف سوم، آیا تمام منافعی که از وجود آنها نصیب جامعه می‌شود در فناوری بلاکچین نیز قابل‌دسترس خواهد بود؟
بی‌تردید فناوری بلاکچین در آینده به مسیر اصلی نوآوری تبدیل خواهد شد. سطح اشتیاقی که به این فناوری وجود دارد، نشانگر ظرفیت بالای آن برای توسعه‌ی اپلیکیشن‌هایی است که رفع مشکلات کسب‌وکارها را هدف قرار می‌دهند. در پایان باید گفت این چالش‌های اجتماعی، قانونی و مالی است که راه را برای پیشرفت این فناوری کمی دشوار می‌کند. و سوال اساسی این است که آیا دولت‌ها، مؤسسات مالی و نهادهای قانونی از بلاکچین استقبال می‌کنند؟ و برای آنهایی که با این فناوری همگام نشوند، چه اتقاقی خواهد افتاد؟
