سرطان ریه چیست و چه عواملی باعث ایجاد سرطان ریه می‌شود؟

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ سلول‌های تمام ارگانیسم‌های زنده به‌صورت طبیعی و به شیوه‌ای کنترل شده تقسیم می‌شوند و رشد می‌کنند. سرطان زمانی به وجود می‌آید که این فرایند از کنترل خارج شده و سلول‌ها به صورت کنترل نشده شروع به تقسیم و تکثیر کنند که در این حالت یک توده ایجاد شده که به آن سرطان گفته می‌شود.

این تومور و یا توده، به عنوان تومور اولیه و یا سرطان اولیه می‌تواند در محل خود شروع به رشد کند و یا گسترش پیدا کرده و باعث ایجاد تومورهای ثانویه در قسمت‌های دیگر بدن شود. این فرایند گسترش متاستاز (metastasis) نامیده می‌شود که یکی از ویژگی‌های کلیدی سرطان نیز به شمار می‌رود.

هر ساله حدود ۴۰۰۰۰ نفر مبتلا به سرطان ریه در بریتانیا شناسایی می‌شوند. سرطان ریه، دومین سرطان رایج در مردان و سومین سرطان رایج در زنان است.

از همه مهمتر، به علت دشوار بودن درمان سرطان ریه، می توان تا حد زیادی این سرطان را، چه در مردان و چه در زنان،  شایع‌ترین نوع سرطانی که منجر به مرگ می شود، به حساب آورد.

چه عواملی باعث ایجاد سرطان ریه می شود؟

استعمال دخانیات علت اصلی ابتلا به سرطان ریه است. می‌توان گفت مبتلا شدن به حداقل ۸۰% از سرطان‌های ریه به دلیل استعمال دخانیات می‌باشد.

اگر چه افراد غیر سیگاری (و سایر دخانیات‌ها) نیز احتمال ابتلا به سرطان ریه را دارند اما به طور کلی خطر ابتلا به این بیماری در افراد سیگاری ۱۰ برابر بیشتر است.

میزان خطر، با افزایش تعداد سیگاری که در روز کشیده می‌شود، افزایش می‌یابد. اگر شما یک فرد سیگاری قهار هستید که در روز بیش از ۲۰ نخ سیگار مصرف می‌کنید، احتمال ابتلا به سرطان ریه در شما به حدود ۳۰ تا ۴۰ برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری افزایش می‌یابد.

علت اصلی افزایش قابل توجه ابتلا به سرطان ریه در ۵۰ سال اخیر را می‌توان افزایش افراد سیگاری در این سال‌ها دانست. این افزایش مصرف به علت تولید صنعتی و بازاریابی دخانیات به وجود آمده است.

خطر ابتلا به بیماری سرطان ریه در افرادی که سیگار را ترک می‌کنند، بعد از گذشت حدود ۱۵ سال، با افراد غیر سیگاری برابر می‌شود.

علائم سرطان ریه چه چیزهایی هستند؟

علائم سرطان ریه عبارتند از:

• سرفه مزمن
• تنگی نفسی که به مرور بدتر می‌شود
• کاهش وزن
• خستگی بیش از حد
• درد مزمن و مداوم در قفسه سینه و یا در جای دیگری از بدن (که احتمالا از گسترش سرطان به استخوان‌ها ناشی می‌شود.)
• به علت تومور اصلی در ریه و یا به علت تومور های ثانویه در جاهای دیگری از بدن، علائم دیگری می‌توانند به وجود بیایند.
• یکی از علائم برجسته سرطان ریه، سرفه خونی و یا هموپتیزی (haemoptysis) می‌باشد. این علامت می‌تواند یکی از علائم هشدار زودهنگام باشد و به تشخیص سرطان ریه در مراحل ابتدایی که هنوز ممکن است قابل درمان باشد، کمک می‌کند. اگر سرفه خونی در هر شخصی مشاهده شود، به خصوص اگر شخص سیگاری و بالای ۴۰ سال سن داشته باشد، باید بلافاصله جهت مشاوره در مورد سرطان ریه به پزشک مراجعه کند.

سرطان ریه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

متاسفانه بسیاری از سرطان‌های ریه زمانی تشخیص داده می شوند که برای انجام درمان‌های موثر ممکن، دیر شده است. در بیش از نیمی از افراد مبتلا به سرطان ریه، سرطان آنها زمانی تشخیص داده می‌شود که سرطان وارد مرحله متاستاز شده و در حال گسترش است.

تشخیص زودهنگام سرطان ریه مشکل است زیرا که بسیاری از علائم رایج سرطان ریه مشابه علائمی است که در ریه‌های افراد سیگاری قابل مشاهده است (بیماری مزمن انسدادی ریه یا COPD). علاوه بر این بسیاری از افرادی که به سرطان ریه مبتلا هستند به‌طور همزمان به COPD نیز مبتلا هستند زیرا که عامل اصلی هر دو بیماری کشیدن سیگار است. با این حال تنها ۱ تا ۲ درصد از افراد مبتلا به COPD به بیماری سرطان ریه نیز دچار می‌شوند.

تصویربرداری با اشعه X از قفسه سینه اولین آزمایش برای تشخیص سرطان ریه است. اگر توموری در ریه وجود داشته باشد باید حتما قطر آن یک سانتی‌متر (یا بیشتر) باشد تا بتوان آن را با این تصویربرداری تشخیص داد.

با این حال، در این مرحله که تومور به این اندازه رسیده است، سلول اصلی سرطانی شده ۳۶ بار تقسیم (دو برابر) شده است. معمولا بیماری سرطان ریه زمانی به مرگ منجر می‌شود که این تقسیم سلولی به ۴۰ رسیده باشد.با توجه به این توضیحات، پر واضح است که تشخیص سرطان ریه در اواخر دوره طبیعی آن تشخیص داده می‌شود.

در صورت مشاهده موردی غیر طبیعی در تصویربرداری اشعه X معمولا تصویربرداری CT Scan و MRI نیز انجام می‌شود که این روش‌های تصویربرداری می‌توانند اطلاعات بیشتری را در مورد تومورها و این که چقدر گسترش پیدا کرده‌اند در اختیار ما قرار دهند.

برخی از آزمایش‌های ساده خون و چند آزمایش دیگر نیز ممکن است انجام شود.

برونکوسکوپی (Bronchoscopy) یک معاینه مستقیم از داخل لوله‌های تنفسی است که بعد از بی حسی موضعی به وسیله یک فیبر نوری نازک انجام می‌شود. این معاینه بهترین روش معاینه برای تشخیص تومور در برونش اصلی (مجاری هوایی اصلی) در مرکز قفسه سینه می‌باشد.

بسته به محل سرطان، نمونه‌برداری (بیوپسی) یا از طریق برونکوسکوپی انجام می‌شود و یا از طریق سوزن بیوپسی. برای سرطان‌هایی که نزدیک حاشیه ریه‌ها هستند (به‌عنوان مثال اگر به دنده‌ها نزدیک‌تر باشد تا به مرکز قفسه سینه) بهتر است از سوزن بیوپسی استفاده شود زیرا این مناطق فراتر از دسترسی برونکوسکوپ هستند.

معمولا یک نمونه از خلط (موادی که همراه با سرفه از سیستم تنفسی خارج می‌شوند) نیز به منظور مشاهده سلول‌های سرطانی، مورد آزمایش قرار می‌گیرد که بعد از انجام این آزمایش شاید دیگر نیازی به انجام آزمایش بیوپسی نباشد.

سرطان ریه بسته به شکل ظاهری سلول‌های سرطانی که توسط پاتولوژیست‌ها و زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است در سه دسته مختلف طبقه‌بندی می‌شود:

• سرطان سلول‌های کوچک
• سرطان سلول‌های سنگفرشی
• آدنوکارسینوما (adenocarcinoma)

مهم است بدانیم شخص بیمار به کدام نوع از انواع سه‌گانه سرطان ریه مبتلا شده است زیرا سرطان‌های سلول‌های کوچک بهترین واکنش را نسبت به شیمی درمانی دارند (داروهای ضد سرطان) در حالی که انواع دیگر آن (که اغلب به سرطان سلول‌های بزرگ ریه شناخته می‌شوند.) به کمک عمل جراحی و یا پرتودرمانی (درمان به کمک اشعه X) بهتر درمان می‌شوند.

بنابراین پاتولوژیست به یک نمونه کوچک از بافت (بیوپسی) نیاز دارد تا آن را مورد آزمایش قرار داده و هم شک به بیماری سرطان را از بین ببرد و صحت آن را تائید کند و هم اینکه نوع سلول سرطانی را تشخیص دهد.

سرطان ریه چگونه درمان می‌شود؟

جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی (داروها) برای درمان سرطان ریه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

عمل جراحی می‌تواند سرطان ریه را درمان کند اما تنها یک نفر از هر ۵ نفر مبتلا به بیماری سرطان ریه برای عمل جراحی مناسب است.

در صورتی که سرطان ریه در خارج از قفسه سینه گسترش پیدا نکرده باشد و اندام‌های حیاتی مانند کبد را تحت تاثیر قرار نداده باشد و همچنین اگر فرد بیمار، بیماری‌های دیگری مانند برونشیت مزمن (bronchitis) و بیماری قلبی نداشته باشد، تنها در این شرایط، استفاده از عمل جراحی برای حذف تومور سرطانی ممکن است مقدور باشد.

این عوارض اضافه ممکن است فشار را به فرد بیمار به حدی بیشتر کند که نتواند عمل جراحی را تحمل کند.

برای درمان سرطان سلول‌های کوچک از شیمی درمانی، و در پاره ای موارد از پرتودرمانی استفاده می‌شود.

شیمی درمانی یا توسط متخصص غدد (متخصص در درمان سرطان) و یا گاهی اوقات توسط یک متخصص در بیماری های قفسه سینه با تخصص در شیمی درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این روش درمانی به صورت دوره ای بوده به گونه‌ای که فرد بیمار حدودا هر سه هفته به مدت ۴۸ ساعت در بیمارستان بستری خواهد شد.

تصورات غلطی در مورد شیمی درمانی در میان مردم شایع است که موجب نگرانی هایی نسبت به مشکلات و فواید این روش درمانی شده است.

با این حال هیچ شکی نسبت به تاثیر مثبت شیمی درمانی روی مدت زمان و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان ریه، از نوع سلول‌های کوچک وجود ندارد. تعداد دوره‌های درمانی مورد نیاز، به میزان واکنش بدن بیمار به درمان بستگی دارد.

شیمی درمانی عوارضی جانبی نیز دارد. از جمله مهمترین عوارض جانبی می توان به تهوع، استفراغ و ریزش مو اشاره کرد. با این حال داروهای بسیار خوبی نیز برای کنترل این عوارض جانبی وجود دارند. موها در حدود سه ماه بعد از پایان دوره های شیمی درمانی دوباره رشد می کنند.

اهدافی برای هر چه بهتر کردن نتایج شیمی درمانی وجود دارد و در همین راستا آزمایشات تحقیقاتی بسیاری در حال انجام است. در صورتی که از بیماران خواسته شد تا رضایت نامه برای شرکت در یک برنامه آزمایشی را قبول کنند، نباید وحشت زده شوند.

صدها بیمار در برنامه های درمانی آزمایشی که به منظور تشخیص مزایای یک روش درمانی نسبت به روش درمانی دیگر انجام می شوند، شرکت می کنند. این تحقیقات به منظور ارتقای تاثیر شیمی درمانی در بهبود بیماران انجام می شوند.

برای درمان سرطان سلول‌های بزرگ (دو نوع دیگر سرطان ریه) بسته به اینکه کجا قرار دارند و تا چه اندازه پیشرفت کرده اند ممکن است از جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی و یا ترکیبی از این روش‌ها استفاده شود.

در برخی از موارد ممکن است پس از شیمی درمانی، روش درمانی بیولوژیکی جدیدی که به سیستم ایمنی کمک می کند تا به تومور حمله کنند نیز مورد استفاده قرار گیرد. در موارد بسیار پیشرفته بیماری، ممکن است علاوه بر روش‌های درمانی گفته شده، به منظور مقابله با علائم ناراحت کننده و آزار دهنده بیماری، از روش‌های درمانی دیگری نیز استفاده شود.

پرتودرمانی یا رادیکالی (radical) است یا کمکی (palliative). پرتودرمانی رادیکالی در بیماران انتخاب شده ای به کار می رود که تومور سرطانی آنها موضعی و غیر قابل جراحی باشد. در این روش با استفاده از دز بالایی از پرتو، تلاش می شود تا تومور سرطانی نابود شود.

پرتودرمانی کمکی به صورت گسترده و غیر متمرکز انجام می‌شود. هدف، درمان سرطان نیست بلکه هدف ایجاد راحتی بیشتر برای بیمار است. در این روش از دز پائین‌تری از پرتو (اغلب فقط یک یا دو دز) استفاده می‌شود.

این کار برای کاهش علائمی همچون خون در خلط (هموپتیزی) و استخوان درد مفید بوده و همچنین به بهبود انسداد مجاری هوایی و رگ های بزرگ قفسه سینه کمک می کند.