آسیب به خود یا خودزنی چیست؟

به گزارش بولتن نیوز، هرنوع جراحت عمدی که شخص به بدن خود وارد میکند به عنوان خود زنی، خود آزاری، آسیب به خود یا به زبان ساده تر زخمی کردن خود تعریف می شود.

تعریف

جرح خویشتن را می‌توان به صورت رفتاری تعمدی که به طور مستقیم به بدن فرد آسیب می زند و باعث صدمه دیدن بافتهای بدن یا حتی قطع عضو می‌شود تعریف نمود که برای چند دقیقه فرد از شر احساس یا موقعیت فلاکت بار یا درمانده کننده خلاص می‌شود.

این مهم است که متوجه باشیم جرح خویشتن ممکن است در حضور یک ناظر بیرونی یا در غیاب آن انجام گیرد. به هر حال بایستی در نظر داشته باشیم که این عمل کارکرد و کنشی برای شخص دارد یعنی فرد از انجام آن منظوری هوشیار، ناهوشیار یا نیمه هوشیار دارد. بنابراین لازم است کارکردهای مورد نظر شناسایی شده تا بتوان راههای کنارآمدن با آنها را آموزش داد. این مهم به ویژه وقتی که پای اطرافیان، مراقبان سیستم بهداشت و روان و … به میان می‌آید اهمیت به سزایی می‌یابد.

خودزنی حتی جنبه ­ای پیچیده­ تر نیز دارد و بسیاری از بیماران ابراز می­ دارند که مجروح ساختن خود و مشاهده زخم و خون برای آنها لذت­بخش است و به تسکین آلام آنها منجر می­شود. از طرفی نیز آنرا ابزاری برای انتقام از بستگان و تهدید و ارعاب یا القای حس گناه در آنها می­دانند. بنابرین برخی رفتارهای تکانه­ای دینامیکی پیچیده داشته و براحتی قابل توصیف نیستند.

افراد به دلایلی نظیر بیان احساساتی که قادر به بروز آنها نیستند (الکسی تایمی)، کاهش احساسات دردناک و احساس فشار درونی، احساس خودکنترلی، برگرداندن توجه از احساسات ناراحت کننده شدید و استرسهای محیطی، شکنجه خود و کاهش احساس گناه، احساس یک حس بجای بیحسی و کرختی ، ….. اقدام به خود زنی می کنند. خودزنی خطرناک است و اشتباه در انجام آن میتواند موجب آسیب شدید جسمی و مرگ گردد، در ضمن موجب میگردد، فرد روش مناسب مقابله با استرس را فرا نگیرد، موجب احساس گناه، افسردگی، و در نهایت تشدید درد روانی اولیه میگردد. متخصصان معتقدند که خودزنی اعتیادآور است.

بیشتر افراد معتاد به مصرف مواد محرک تجربیات مکرر آسیب به خود را دارند در مراکز نگهداری افراد در حال ترک ، اقدام به خودزنی یکی از معضلات مسئولان این مراکز می باشد و گاه برای مهار این رفتار مجبور به بستن بیمار و یا اقدامات مهاری دیگر میگردند . روی پوست دست و پای اکثر افراد سوء مصرف کننده مواد آثار بریدگی با تیغ و چاقو و.. به وفور دیده می شود .

اکثر خودزنی ها بر روی اندام فوقانی انجام می شود .

وارد کردن آسیب در چهره، ناحیه تناسلی و چشم ها بسیار بدخیم است. همچنین تغییر مکان خودزنی از ناحیه ای به ناحیه دیگر از دید متخصصان نشانه نگران کننده ای است و باید جدی گرفته شود.الگوی خودزنی می تواند منظم، تصادفی (غیر منظم) و سمبولیک باشد. نوع منظم پیش آگهی بهتری دارد .اصولاً اقدامات غیر تکانه ای بهتر از تکانهای هستند و نشان از کنترل هیجانی بیشتری دارند ؛ طول مدت خودزنی خیلی مهم است. می تواند از چند ثانیه تا چند ساعت باشد. زمان طولانی تر با پیش آگهی بهتری همراه است.

Self Injury یک رفتار عمدی برای آسیب رساندن به خود است که انواع مختلفی دارد .

شایع ترین این آسیب ها شامل موارد زیر است :

Cutting : بریدن یا خراش انداختن روی بدن با هر نوع شئ تیز مانند چاقو ، سوزن ، تیغ و حتی ناخن . این قبیل خود زنی ها معمولا روی بازو ، پاها و جلوی بدن صورت می گیرد زیرا این مناطق در زیر لباس مخفی می مانند.

Branding : سوزاندن خود با شئ داغ و یا سوزاندن به وسیله ی مالش و اصطکاک یک شئ روی بدن مانند کشیدن پاک کن روی پوست .

Dermatillomania : میل زیاد برای سوراخ کردن پوست با وسیله های نوک تیز مانند سوزن . این کار اغلب برای کاهش استرس و یا لذت بردن از درد انجام می شود .

Trichotillomania : یک اختلال که گه گاه به عنوان یک عادت و یا یک نوع وسواس تلقی می شود . در این اختلال فرد به شدت تمایل به کندن موهای خود در هر نقطه از بدن دارد . کندن موی سر باعث تاسی در بعضی نواحی می شود و این امر فرد را مجبور می کند از کلاه یا کلاه گیس و یا روسری استفاده کند .

Hitting : ضربه زدن به خود با چکش و یا دیگر اشیا . شکستن استخوان ها ، مشت زدن به خود و یا سر کوبیدن به دیوار از جمله ی این اعمالند که باید گفت در افراد مبتلا به اوتیسم و در افراد کند ذهن بیشتر دیده می شود . از دیگر اعمالی که افراد انجام می دهند می توان به خوردن مواد شیمیایی مسموم کننده اشاره کرد .

خودزنی معمولا باعث به جا ماندن علامت یا صدمه به بافت ها می شود. خودزنی میتواند هریک از رفتارهای زیر را دربر داشته باشد:

• بریدن

• سوزاندن (یا “داغ زدن” با اشیای داغ)

• سوراخ کردن یا خالکوبی کردن افراطی بر بدن

• کندن پوست یا بازکردن دوباره ی زخم ها

• کندن مو (تریکوتیلومانیا)

• کوبیدن سر به جایی

• ضربه زدن (با چکش یا دیگر اشیا)

• شکستن استخوان

بیشترافراد مبتلا به خودزنی، هنگام حضور در یک گروه به خود آسیب نمیرسانند، بلکه در تنهایی به این کار می پردازند، و درضمن سعی در پنهان کردن رفتار خود دارند.

Self Harm or Self Mutilation

کارل منینگر اولین بار در ۱۹۳۸ اصطلاح خودزنی را به کار برد. او خودزنی را در رفتارهای انسانی به چهار گروه تقسیم کرد:

۱)‌رفتارهای روان آزرده

(Neurotic)، ۲) روان‌پریش

(Psychotic)، ۳) ارگانیک

۴) برخی مذاهب و آیین ها

جرح خویشتن (self mutilation)خود ویران گری موضعی تلقی می شود که حاصل ناتوانی برای مداوا با تکانه های پرخاشگری ناشی از میل ناخود آگاه برای تنبیه خود یا دیگری درون فکنی شده است. برخی مولفین این رفتار را انتحاری کاذب نامیده اند. به علاوه خود زنی بیشتر به عنوان آسیب به خود ٬جرح خویشتن٬ سوءاستفاده از خود و خشونت نسبت به خود شناخته شده است که به عنوان صدمه عمدی یا تغییر بافت بدن بدون قصد خودکشی تعریف شده است.

حتی اگر در شرایطی اعمال فوق باعث مرگ شوند اما خود زنی یک رفتار خودگشی گرایانه محسوب نمی شود . فردی که دست به اعمال آسیب زا می زند شاید دلیل آن را نداند . اما در اغلب مواقع این اعمال بعد از یک فشار شدید و یا بعد از یک رخداد غم انگیز انجام می شوند و این نشان دهنده این است که افراد توانایی بروز احساسات خود را به صورت سالم ندارند .

همچنین بعضی از افراد گمان می کنند که اگر از بیرون احساس درد کنند ، دیگر از درون احساس درد نمی کنند! از دیگر انگیزه های خودزنی این است که به دیگران ثابت کنند که دردهای عاطفی آنها واقعی است . البته درد ناشی از زخم ها ممکن است به طور موقتی دردهای عاطفی را تسکین دهند .

درک این موضوع که واقعا چه انگیزه ای پشت رفتار آسیب زا است ، دشوار است . اما اغلب کسانی که خودزنی می کنند چنین اظهاراتی دارند :

•من قادر به بیان احساسات دردناک خود با کلمات نیستم . خودزنی این امکان را می دهد تا آنها را بیان کنم!

•خودزنی نشان دهنده کنترل من بر بدن من است و من قادر به کنترل چیز دیگری نیستم .

•احساس درد کردن بهتر از بی احساسی است!

•من بعد از خودزنی احساس آرامش می کنم . گویی دردهای عاطفی در دردهای فیزیکی حل می شوند !

شیوع

شمار افرادی که دست به اعمال آسیب زا نسبت به خود می زنند رو به افزایش است. البته باید گفت که این اعمال به ندرت نشان دهنده میل به خود کشی است. در آمریکا افرادی که خودزنی می کنند ۲ میلیون برآورد شده است . البته این آمارها دقیق نیستند زیرا امکان گزارش همه افرادی که به خود آسیب می رسانند وجود ندارد.

خود زنی مربوط به طبقه خاص نژادی ، فرهنگی یا اجتماعی و اقتصادی نمی شود . اما بعضی از منابع میزان آن را در دختران ۱۰ تا ۱۹ ساله شایع تر اعلام کرده اند در حالی که دیگر منابع تفاوتی میان پسرها و دخترها قائل نشده اند.

طبق بررسی های انجام شده حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد نوجوانان در جامعه اقدام به خود زنی می نمایند و اکثریت افراد در سن ۱۴ تا ۱۵ سالگی برای اولین بار اقدام به انجام آن نموده اند. در خانمها اندکی شایعتر است و شیوع آن نیز در حال افزایش است.

تقریباًً یک درصد جمعیت در طول عمر خود برای مدارا coping با موقعیت یا احساس فلج‌کننده پیش آمده از آسیب بدنی به شکل جرح خویشتن استفاده می‌کنند. آسیب به خود افراد را ناقص می‌کند. درک این پدیده رفتاری مشکل است و به شکل خیلی ساده یا در یک موقعیت احساسی که فرد تحت فشار است رخ می‌دهد.

علت شناسی

طیف وسیعی از علت شناسی‌ها ذکر شده که مهمترین آنها عبارتند از: تخلیه احساس تنش، دستیابی به حالت شیدایی،‌ اختتام احساس مسخ شخصیت، ایجاد یا تقویت احساس‌‌های مثبت جنسی، رها سازی خشم، احساس رضایت درونی از تنبیه خود، حس تسلط بر خود و احساس امنیت، بازی دادن اطرافیان، خلاصی از شر بی‌کسی و تنهایی.

افراد به طور معمول بنا به دلایلی دست به جرح خویشتن می‌زنند که برخی از آنها عبارتند از:

•۱- پایان دادن به احساسهای گنگی و سردرگمی، کاهش میل به خودکشی و آرام کردن احساسهای فلج کننده و تنش زا.

•۲- حفظ کنترل و پرت کردن حواس از افکار یا خاطره‌های رنج آور.

•۳- خودتنبیهی این افراد معتقدند که مستحق تنبیه هستند زیرا به خاطر کارهایی که کرده اند نبایستی به آنها خوش بگذرد، یا شخص معتقد است که دیو صفت است، یا امیدوار است که با خودتنبیهی، تبیه شدیدتری را از سوی یک منبع خارجی دفع نماید.

•۴- ابراز چیزهایی که فرد نمی تواند آنها را به زبان بیاورد. به عنوان نمونه ابراز خشم، نشان دادن عمق رنج درونی، شک کردن اطرافیان و جلب کردن حمایت و کمک دیگران.

•۵- آلکس تایمیا alexithymia: از نظر تحت اللفظی احساس بی نام و نشان نامیده می‌شود و به شکل ناتوانی در بیان احساسهای درونی و عنوان دادن به آنهاست و در افرادی که مبتلا به جرح خویشتن هستند شایع است. افرادی که مبتلا به جرح خویشتن هستند هرگز شیوه‌های سالمی را برای احساس کردن و بیان حالتهای درونی یا تحمل فشار روانی در خود ایجاد نکرده اند.

مطالعه‌ها نشان می‌دهند که افراد مبتلا به جرح خویشتن با انجام این کار در سطح بالایی از برانگیختگی فیزیولوژیک قرار می‌گیرند که بالاتر از خط پایه است. طبیعی است که به منظور یاری رساندن به شخص مبتلا بایستی شیوه‌های سالمتر مقابله را در هنگام تجربه احساس فلج کننده به او آموزش داد. بسیار مهم است که فرد را به خاطر رفتار جرح خویشتن و تکرار مجدد آن تنبیه یا توبیخ نکنید. حالت ایده آل این است که شما به احساسهای خودتان در گام نخست سر و شکل بدهید تا بتوانید حق شخص را برای تصمیم گیری در مورد شیوه مدارا با فشار روانی‎اش بپذیرید.

چه کسانی ممکن است بیشتر به خود آسیب برسانند؟

خودزنی در طیف گسترده ای از اجتماع روی میدهد. این رفتار محدود به قشر خاصی از نظر تحصیلات، سن، نژاد، گرایش جنسی، وضعیت اقتصادی یا مذهب نیست. گرچه اغلب موارد در میان این افراد بیشتر مشاهده میشود:

• دختران نوجوان

• افرادی که سابقه ی بدرفتاری جسمی، احساسی یا جنسی توسط دیگران دارند

• کسانی که به طور همزمان دارای مشکلات سوء مصرف مواد، اختلال وسواس جبری، و اختلال خوراکی هستند

• افراد پرورش یافته در خانواده هایی که اعضای خود را از ابراز عصبانیت منع میکنند

• افرادی که از کمبود مهارت برای ابراز احساسات خود رنج میبرند و یا شبکه حمایتی اجتماعی مناسبی در اطرافشان ندارند.

چه عاملی منجر به خودزنی می شود؟

خودزنی معمولا زمانی اتفاق می افتد که افراد با فشار احساسات یا احساسات آزاردهنده مواجه میشوند. به علاوه میتواند نشان دهنده ی سرکشی و نافرمانی از ارزشهای والدین و راهی برای ابراز هویت فردی باشد. مبتلایان ممکن است احساس کنند خودزنی راهی برای رسیدن به اهداف زیر است:

• تسکین موقت احساسات شدید، فشار یا اضطراب

• وسیله ای برای مدیریت و کنترل درد برخلاف دردی که از طریق سوء رفتار جسمی یا جنسی و یا ضربات روحی تجربه میشود

• ایجاد راهی برای وارد شدن به بی حسی عاطفی (نوعی بیهوش کردن خود که به فرد اجازه میدهد بدون احساس درد خود را زخمی کند)

• کمک خواستن به طور غیرمستقیم یا توجه دیگران را به نیاز برای کمک جلب کردن

• تلاش برای متاثر کردن و مدیریت بر دیگران، تلاش برای اینکه آنها به فرد توجه داشته باشند، احساس گناه کنند یا از فرد دور شوند خودزنی ممکن است نشانه ای از تنفر شخص نسبت به خودش باشد.

برخی از این اشخاص به وسیله خودزنی خود را به خاطر داشتن احساسات قدرتمندی که در کودکی مجاز به بروزشان نبوده اند تنبیه می کنند. به علاوه ممکن است خودشان را به دلیل بد بودن یا نالایق بودن تنبیه کنند.

این احساسات پیامدی از سوء رفتار و اعتقاد به این است که آنها لایق این بدرفتاری بوده اند. گرچه وارد کردن جراحت به خود ممکن است به صدمات کشنده بیانجامد، اما این اعمال از دسته رفتارهای خودکشی گرایانه محسوب نمی شوند.

نشانه های هشدار دهنده خودزنی

نشانه های اینکه فردی ممکن است دست به خودزنی بزند شامل این موارد است:

• پوشیدن شلوار و آستین های بلند در هوای گرم

• وجود فندک ها، تیغ ها و یا اشیای نوک تیز در میان لوازم کسی که انتظار داشتن این وسایل را از او ندارید

• اعتماد به نفس پایین

• دشواری در مدیریت احساسات

• مشکلات در روابط

• عملکرد ضعیف در محیط کار، مدرسه ،دانشگاه یا خانه

یافته‌های روان‌کاوانه

برخی از مهمترین یافته‌های روان‌کاوانه (Psychoanalytic) در مورد خودزنی عبارتند از:

•۱- اعتیاد (اشاره به تکراری بودن عمل) و فانتزی‌های حول و حوش خطر و مرگ؛

•۲- ژست‌های متناقض (عمل تخریبی بازتاب میل به ادامه‌ی حیات است)؛

•۳- اعمال عادتی وسواسی (Ritual) که اشاره به گذر از حالت تکراری به حالت وسواسی و آیینی دارد؛

•۴- استفاده از خودزنی به صورت ابژه‌های گذاری (transitional) که اشاره به نقص مادر و اشکال در گذار از مادر به ابژه‌ی انتقالی یا گذاری دارد. از این دیدگاه دست یا شی‌ء دیگر در استمناء در اصل نقص یک ابژه را بازی می‌کند؛

•۵- Auto-eroticism برخی دیدگاه‌های روانکاوی (مانند Hopper) بر این باورند که فرد معتاد از رهگذر استفاده از داروها یا مواد،از اضطراب‌هایی که همراه با فانتزی‌ها و رفتارهای جبری‌اش وجود دارد اجتناب می‎کند. به این ترتیب از بیرون آمدن احساس‌های شرم، گناه و جنسی جلوگیری می‌کند. در رفتارهای جرح خویش تکراری رفتار به فرد کمک می‌کند تا با احساس‌های متعارض به ویژه جنسی کنار بیاید رفتاری که استمنایی می‌تواند در نظر گرفته شود؛

•۶- پوست به عنوان مدیومی Medium یا پلی برای ارتباط: در خودزنی و جرح خویشتن همواره پوست بریده، سوخته یا کبود می‌شود این از نظر نمادین معنادار است. پوست مرز بین فرد و سایرین است. آگاهی از بدن فهمی از بودن و جانداری را می‌رساند. مادر با لمس پوست و نوازش با کودک رابطه می‌گیرد. بنابر این فردی که مبتلا به جرح خویشتن است از پوست به عنوان کانال ارتباطی پیش زبانی استفاده می‌کند. پس این عمل بازتاب ناتوانی فرد برای برقراری ارتباط کلامی با دیگران است؛

•۷- بازگشت خشم به سوی خود به شکل خودآزارانه گاهی برای خودتنبیهی self-punishment؛

•۸- نیاز به تکرار یک تجربه بهره‌کشی abusive (جنسی یا فیزیکی) با حمله به بدن. فردی که قربانی تجاوز به عنف و آزار جسمی شده است به طور معمول نیاز دارد تا آنچه را که اتفاق افتاده به یاد بیاورد. فرد با این کار می‌کوشد بر اضطراب فلج‌کننده‌ هنگام بهره‌کشی و سوء استفاده غلبه کند که هنوز هم دست از سر او برنداشته است. اما نکته‌ای اساسی وجود دارد: فرد نمی‌تواند abuse را به شکل تمام و کمال به یاد بیاورد. روی داد دردناک و فراتر از هشیار شدن است پس سرکوب شده و در قالب رویاها، فانتزی‌ها، علایم برون‌ریزی یا جرح خویشتن خود را نشان می‌دهد.

خودزنی چگونه تشخیص داه می شود؟

اگر علائم خودزنی در فردی مشاهده شد، باید او را به یک روانپزشک و روان شناس متخصص ارجاع داد. چنین شخصی می تواند وضعیت بیمار را ارزیابی کرده و یک دوره درمانی را تجویز کند. خودزنی ممکن است نشانه بیماری روانی از جمله این بیماری ها باشد:

• اختلالات شخصیت (به ویژه اختلال شخصیت مرزی)

• اختلال دوقطبی

• افسردگی عمده

• اختلالات اضطرابی (به ویژه اختلال وسواسی جبری)

• شیزوفرنی

علل:

جرح خویشتن یک اختلال کنترل تکانه است که اغلب در ارتباط با سایر اختلالات روانپزشکی است از جمله:

۱-اختلال شخصیت مرزی(شایع ترین)

۲-افسردگی

۳-سوءمصرف مواد(الکلیسم یا سوءمصرف دارو)

۴-اختلالات خوردن(بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی)

۵-سایکوز(جنون)

۶-اختلال شخصیت ضد اجتماعی

۷-اختلال استرس پس از سانحه

عوامل خطرساز:

-سوءاستفاده جنسی جسمی یا احساسی در دوران کودکی

-تجاوز یا سایر سوءرفتارها در خانه کودکی

-اختلال استرس پس از سانحه

-زندانی شدن

-جنس:زنان(آمارهای اخیر تعدادزنان ومردان را مساوی گزارش کرده اند)

-سن:نوجوانی(خودزنی به طور معمول در بزرگسالی شروع می شود اوج اثر آن بیست سالگی است ودرسس سالگی یاتظاهرپیدانمی کند یاکاهش می یابد.)

-عقب ماندگی ذهنی

-اوتیسم

سایر عوامل مساعدکننده

محرومیت عاطفی در دوران کودکی (غفلت والدین٬کودک آزاری مرگ والدین) ٬شرایط اجتماعی ناخوشایند٬عوامل فیزیکی نامناسب٬سابقه ی مشکلات خانوادگی٬ مشکلات مالی واجتماعی٬بیکاری و فقر بهداشت.

عوامل تسریع کننده

وقایع استرس آور زندگی مثل تهدید یا طرد شدن از طرف همسر یا سایر اعضای خانواده

علائم

-بریدن پوست بایک جسم تیز(شایع ترین علامت)

-تراشیدن یا سوزاندن پوست

-سوراخ کردن یا خراشاندن خویش

-فروکردن سوزن

-ضربه زدن به سر

-فشردن چشمها

-گازگرفتن انگشت وبازو

-کندن مو

-کندن پوست خود

وبه ندرت در موارد خیلی شدید شامل:

-قطع عضو

-اختگی

-شکستن استخوان

تعدادی از اهدافی که به طور معمول خود زنها به دنبال می کنند در زیر آمده است:

۱-رهایی از احساسات شدید

۲-حالت جسمانی از درد روانی

۳-احساس غیر واقعی بودن بی حسی و کرختی، گسیختگی

۴-تنبیه کردن خود وتنفر از خویش

۵-نگهداری ومراقبت ازخود

۶-گریز موقت از مشکلات

۷-تحت تاثیر قرار دادن دیگران

۸-مطمئن نبودن از تمایل ب مرگ در خود.

خطر خودکشی در میان این افراد یک تا دودر صداست یعنی برابرخطرخودکشی در میان جمعیت عمومی است.فقط۲۵درصد کسانی که به خود آسیب می رسانند تمایل به مردن دارند.در اغلب موارد عمل انجام شده نوعی تصمیم لحظه ای وتکانه ای است.

عواملی که با احتمال تکرار قصد آسیب رساندن به خود همراهند عبارتند از:

۱.سابقه قبلی خود زنی

۲.سابقه قبلی درمانهای روانی

۳.اعتیادبه الکل ومواد مخدر

۴.اختلال شخصیت ضد اجتماعی

۵.سابقه جرم وبزهکاری

۶.طبقه اجتماعی پایین

۷.بیکاری.

–

اعتیاد به Self Injury :

اولین آسیبی که فرد به خود می رساند ممکن است اتفاقی باشد و یا شاید در اثر تقلید از کسانی باشد که دست به چنین کاری می زنند. زمانی که شخص دوباره تحت تاثیر احساسات شدید قرار می گیرد ، برای رهایی از آنها خود زنی می کند. در این مرحله شخص احساس می کند که برای رهایی از عواطف خود مجبور است به خود آسیب برساند .

این افراد ممکن است در ابتدا وسایلی که با آن خود زنی می کنند را مخفی نگاه دارند . همچنین آثار ناشی از صدمات را نیز از چشم دیگران دور نگه می دارند .

Cutting و یا دیگر اعمال آسیب زا حالت تسکین دهنده دارند و این مقدمه ای است برای تکرار خودزنی .

احساس گناه و شرمساری معمولا با خود زنی تسکین می یابند بنابراین این دو احساس در فرد باعث تکرار آسیب رسانی به خود می شوند .

Endorphin ها به ویژه Enkephalin ها ( ماده ای طبیعی و تسکین بخش در بدن ) باعث می شوند فرد به Self Injury معتاد شود . زمانی که فردی به خود آسیب می رساند Endorphin ها در بدن ترشح می شوند و این باعث می شود فرد درد کمتری احساس کند .این موضوع به فرد می آموزد که خودزنی وی را آرام می کند .

چراکه Endorphin ها هر بار که ترشح می شوند باعث نوعی سستی و خواب آلودی و یا آرامش می شوند .

خودزنی چگونه درمان میشود؟

معمولاً نادیده گرفته شدن، طرد شدن، بی ­احترامی دیدن موجب جریحه­ دار شدن احساسات انسان گردیده و خشم را به دنبال دارد و همین خشم نیز موجب رنجاندن دیگران توسط فرد می­گردد. برخی افراد از خشم برای سرکوب هیجانات استفاده می­کنند که این کار در طول زمان باعث کرختی عاطفی نیز می­گردد. از آنجا که، این افراد روش سالم و خلاقانه تخلیه و کنترل خشم را یاد نگرفته ­اند، از ابراز خشم می­ترسند و گاهی نیز این خشم را به صورت انفجاری بروز می­دهند.

این افراد معمولاً از مشکلات خود عصبانی هستند و آن را بر گردن دیگران انداخته یا به دیگران نسبت می­دهند و در خیلی از این موارد خشم فقط یک گام با خشونت فاصله دارد.

فرد باید یاد بگیرد که ابزار احساسات وی با خود زنی نبوده بلکه با ادای کلمات باشد، بداند صحبت کردن در مورد آن تنش را کاهش می­دهد از آنجا که این افراد اعتماد به نفس آسیب دیده دارند شناخت درمانی تأثیر مثبتی نشان داده است. توجه و تأیید کردن خودزنی فرد شده و وجود علائم عمده خودکشی نیز می­تواند به عنوان سود ثانویه عمل نموده و احتمال تکرار خودزنی را افزایش می­دهد. در شرایطی که احساسات فرد جریحه­ دار می­گردد بیان رنجش مناسب­تر از ابراز خشم است ولی این افراد، از بیان رنجش عاجزترند و سریع­تر فکر یا احساس خود را به تکانه عمل تبدیل کرده و خشم خود را نیز به صورت عملی ابراز می­کنند.

خشم مزمن دردناک است و نه تنها کمک ­کننده نبوده بلکه آسیب‌­رساننده هم است. هنگامیکه فرد خشمگین و عصبانی می‌گردد کارهایی که انجام می‌دهد بعدها احساس گناه بسیار به دنبال دارد. در واقع، خشم مزمن یک سیکل شرم ­آور درد است شما نمی‌خواهید به دیگران آسیبی برسانید ولی وقتی به خودتان می‌آیید می‌بینید که این کار را به دفعات انجام داده‌اید. استفاده از برنامه­ های کنترل خشم و کنترل تکانه در این زمینه مثمرثمر خواهد بود. استفاده از راهبردهای جدید شما را قادر خواهد ساخت تا خشم کمتری احساس کنید.

مشکلات خود را حل کنید و از وخیم شدن اوضاع جلوگیری کنید. اگر مهارت‌های رفتاری چون کنترل خشم، همزمان با درمانی فیزیکی آموخته نشود، قطعا بهبودی کامل میسر نخواهد بود. خشم و ناتوانی فرد در کنترل آن، تاثیر بسزایی در بروز مجدد آسیب‌های عمده از جمله افسردگی دارد.

* فشارهای محیطی عامل اصلی بروز خشم و عصبانیت است. از اینرو، این افراد باید ضمن اینکه حتی‌الامکان از قرار گرفتن در شرایط بروز خشم و عصبانی شدن خودداری کنند، باید نحوه مدیریت و کنترل خشم را نیز بیاموزند تا در مواقع حساس بتوانند از عهده شرایط بحرانی خاص رفتاری که ممکن است زمینه‌های بیماری آن‌ها را فراهم کند، برآیند. باید با یاد گرفتن مهارت‌های رفتاری همزمان با طی کردن مسیر درمان، بیاموزند که چگونه با شرایط حساسی که برایشان پیش می‌آید، پاسخ‌های منطقی بدهند. در موارد زیادی با خودزنی مواجه می‌شویم که پس از بررسی کامل درمان می‌گردد. درمان می‌بایست متمرکز بر موارد زیر باشد:

– تقویت مهارت­های ارتباطی

– پرورش و افزایش اعتماد به­­ نفس

– تشخیص افراد و گروه‌های حمایت­ کننده آنها

– حذف تقویت مثبت در برابر اعمال آنها ازجمله مداخله‌های درمانی مهم دیگر کاستن از خشم آنان است، در ورای هر رفتار ناسازگارانه مانند خودزنی یک تفکر ناسازگارانه وجود دارد و لازم است که طی درمان به زیرساخت­های روانی آن توجه گردد.

رابطه احساس خشم و خودزنی به صورت زیر است؛

خشـم >مقابله با خشم >خودزنـی

پس از خشم > احساس گناه >خودزنی

هدف از کنترل خشم، یادگیری ابراز خشم به شیوه قاطعانه است، این­کار مستلزم بیان کردن احساس خود همراه با توصیف رفتار طرف مقابل است. مثلاً، خیلی عصبانی­ام چون بدون اجازه وارد اتاقم شدی. بهتر است از رفتار فرد انتقاد کنیم نه شخصیت وی، بیان نامناسب هم نداشته باشیم مانند، خیلی عصبانی­ ام بخاطر حماقتت.

در بیان خشم از جملاتی که با «تو» شروع می­شوند استفاده نشود از قبیل، « تو رو اعصابم راه می­ری.»

باید توجه داشت در صورت وجود علایم خودکشی زیر احتمال خودکشی بالا می­رود؛

۱- وجود علایم افسردگی: ناامیدی، احساس درماندگی، گریه طولانی، احساس گناه و عذاب وجدان، کاهش انگیزه و….

۲- سوگ تحلیل نشده

۳- خودزنی

۴- انزوا یا کناره­ گیری از دیگران

۵- سابقه خودکشی قبلی

۶- رفتار تکانشی و پرخاشگری

۷- اعتیاد و مصرف داروهای روان­گردان

۸- صحبت مستقیم یا غیرمستقیم درباره مرگ از طریق نوشته­ ها، گفتگوها، دفترچه خاطرات، اشعار و فیلم­های مورد علاقه، رنگها.

چگونه می­ توان به فردی که قصد خودزنی و خودکشی دارد کمک نمود؟

اغلب خودزنی­ ها را می­توان با اقدام­های به ­جا و مناسب در مورد افراد در معرض بحران پیشگیری نمود. اگر فردی را که قصد خودزنی دارد می­ شناسید لازم است اقدامات زیر را انجام دهید:

– خونسرد باشید در بیشتر موارد عجله­ ای در کار نیست. بنشینید و واقعاً به صحبت­های فرد گوش فرا دهید و ضمن درک، حمایت­های عاطفی خود را در مورد وی اعمال نمایید.

– به طور مستقیم راجع به خودزنی بحث نمایید بیشتر افراد راجع به مرگ و مردن احساسات مبهمی داشته و آماده دریافت هر نوع کمکی هستند. از صحبت یا سؤال مستقیم راجع به خودزنی، ترس یا وحشتی به خود راه ندهید.

– فرد را به استفاده از روش­های حل مسأله و اقدامات مثبت تشویق و ترغیب نمایید. به خاطر داشته باشید فردی که در موقعیت بحران عاطفی قرار دارد نمی­تواند منطقی و دقیق فکر کند. او را از هر گونه اقدام جدی و تصمیمات غیرقابل برگشت در موقعیت بحران باز دارید و راجع به تغییرات مثبتی که امید به زندگی را در وی افزایش می دهد بحث و گفتگو نمایید.

– به نشانه­های خودکشی توجه کرده و آرام و بدون قضاوت و سوالهای ساده و مستقیم با وی ارتباط بگذاریم.

– از دودلی­ ها و تردیدهای افراد برای کمک استفاده گردد.

– فرد را در امور و برنامه ریزی برای آینده نزدیک و هدف­های کوتاه­ مدت دخالت دهید.

– ارائه پاسخ به بازماندگان فرد خودکش یا خودزن

– خودکشی مربوط به فوریتها می­باشد و نیازمند مداخله سریع درمانگر می­باشد.

– از دیگر افراد متخصص کمک بگیرید.

علی­رغم این که شما قصد کمک دارید، سعی نکنید با ایفای نقش فرد همه­کارتوان، تمام مسئولیت را خود به عهده گیرید. migna.ir در جستجوی افرادی که بتوانند در زمینه های تخصصی به شما کمک کنند برآیید، حتی اگر به قیمت از بین رفتن اعتماد او به شما شود. اجازه دهید فرد مشکل ­دار بفهمد که شما برای وی اهمیت قائلید و نسبت به او چنان علاقه­مندید که قصد کمک گرفتن از دیگران جهت رفع مشکلات وی را دارید.

برای فردی که اقدام به خودزنی کرده است چه باید کرد؟

– اقدامات طبی و کمک به برگشت سلامت جسمی فرد را در اولویت کار قرار دهید و سریعاً به مراکز بهداشتی و درمانی اورژانس اعزام کنید.

– پس از رفع خطر جسمی فرد را جهت دریافت خدمات روانپزشکی، مشاوره و مددکاری به مراکز مشاوره و زیربط راهنمایی کنید.

– چنانچه فردی قصد اقدام به خودزنی یا خودکشی از طریق پرتاب از بلندی و. . . داشته و جهت انصراف از تصمیم نیز مقاومت دارد در اولویت اول به سازمان خدمات آتش نشانی و سپس به نیروی انتظامی و مراکز مشاوره اطلاع دهید.

درمان Self Injury:

افرادی که اقدام به خود زنی می نمایند اکثراً مبتلا به بیماری های مغزی، عقب ماندگی ذهنی ،مشکلات ارگانیک یا اعتیاد هستند و خودزنی های مکرر این بیماران گاهی حتی به معلولیت منتهی می گردد. تحقیقات بر روی این گروه از بیماران نشان می دهد که اغلب دچار اختلال دیگری نیز از جمله اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی، اختلال وسواسی اجباری، اختلال استرس پس از سانحه، اختلالات تجزیه ای ، اختلالات خوردن، اختلال شخصیت ضداجتماعی، اختلال شخصیت مرزی، اسکیزوفرنیا و اختلال اسکیزوفرنیفرم، سوءمصرف و وابستگی به مواد، هستند عوامل بیولوژیک مانندکاهش سروتونین یا متابولیت های آن در مغز منجر به افزایش رفتارهای تکانه ای می شود بین خود زنی و خشونت به خود و متابولیتی بنام 5HIAA نیز ارتباطهایی وجود دارد .داروهای SSRI باعث افزایش خویشتنداری و کاهش خودزنی در این افراد می شود اختلال سیستم افیونی درون مغز نیز در این اختلال مهم شمرده شده است دو فرضیه در اینمورد وجود دارد یکی از خطرات همراه با Self Injury معتاد شدن به آن است و زمانی که خودزنی به صورت عادت باشد کنار گذاشتن آن بسیار دشوار است. Self Injury مانند دیگر اعتیاد ها نیاز به یاری و درمان حرفه ای دارد. پیدا کردن پزشکی که در مورد Self Injury تخصص داشته باشد امری ضروری است .

درمان خودزنی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• روان درمانی: مشاوره میتواند به فرد در توقف خودزنی کمک کند . CBT ( نوعی روان درمانی ) می تواند به فرد بیاموزد که احساسات خود را به صورت سالم مهار کند .

هر دو روش شناختی ـ رفتاری تلفیقی با مدیریت خشم و روش شناختی ـ رفتاری از نظر روزهای ماندن در درمان، میزان بازگشت علائم و میل مصرف مواد از روش دارو درمانی (مصرف نالترکسون) موثرتر هستند. همچنین روش درمان شناختی­- رفتاری تلفیقی با مدیریت خشم نسبت به روش شناختی رفتاری از نظر روزهای ماندن در درمان، شدت علائم، میل به مصرف مواد، سبک‌های مقابله‌ای و میزان خشم موثر بوده است.

روش­های درمانی شناختی ـ رفتاری تلفیقی با مدیریت خشم، به شکل قابل توجهی اثربخشی درمان‌ شناختی ـ رفتاری و دارو درمانی را در زمینه پیشگیری از بازگشت دوباره علائم بیماری و سایر شاخص‌های مربوط به بهبودی، از جمله وابستگی به مواد مخدر بالا می‌برد.

• درمان رفتار دیالکتیکی: DBT نوعی درمان فردی یا گروهی است که به اشخاص کمک کند بر تمایلات خودویرانگر (مانند خودزنی) فائق آیند، راههای تحمل سختی را یاد بگیرند و مهارت های جدید سازگاری مانند مراقبه را بیاموزند.

• درمان اضطراب پس از رویدادهای ناگوار (PTSD): این نوع تراپی میتواند برای افراد مبتلا به خودزنی که سابقه سوء رفتار یا رابطه جنسی با محارم را دارند مفید باشد.

•سابقه مورد سوء استفاده قرار گرفتن و یا زنا با محارم و آشنایان می تواند شخص را به سمت رفتارهای آسیب زا سوق دهد . در این موارد درمان هایی که برای بیماری PTSD استفاده می شوند ، برای Self Injury نیز موثرند .

• گروه درمانی: صحبت کردن درمورد بیماریتان در گروهی که متشکل از افرادی با مشکلات مشابه است میتواند در کاهش شرمساری ناشی از خودزنی مفید باشد و از بروز سالم احساسات حمایت کند. گروه درمانی می تواند شرم و خجالت ناشی از Self Injury را کاهش دهد و همچنین باعث شود فرد احساسات خود را به درستی تخلیه کند .

• خانواده درمانی: این نوع تراپی به سوابق تنشهای مربوط به خودزنی در خانواده میپردازد و میتواند به اعضای خانواده کمک کند که به صورت مستقیم و بی پرده با هم ارتباط برقرار کنند.

خانواده درمانی از دو جهت می تواند به فرد کمک کند:  اول اینکه سوابق و یا خاطراتی که فرد را دچار استرس می کنند ، در خانواده مطرح نشوند .

دوم اینکه اعضای خانواده می آموزند که بی رنگ و بدون قضاوت با یکدیگر رابطه بر قرار کنند.

• هیپنوتیزم و سایر تکنیک های خود آرام سازی: این شیوه ها در کاهش استرسی و تنشی که پیش از بروز خودزنی پدیدار میشوند مفید هستند

• درمان دارویی: داروهای ضد افسردگی یا ضداضطراب میتوانند در کاهش پاسخ های ناگهانی به استرس استفاده شوند. استفاده از داروهای SSRI در افسردگی های شدید می تواند میل به خودزنی را کاهش دهد . در موارد شدید افسردگی یا اضطراب ، داروهای ضد افسردگی وضد اضطراب، موثرند .

•در موارد شدید بیماری ، بستری کردن بیمار می تواند یک راه حل باشد .

آینده افرادی که درگیر خودزنی هستند به کجا میرود؟

پیش بینی برای رفتارهای آسیب زننده به خود، به تناسب وضعیت جسمی و روحی شخص متغیر است. مهم است عواملی که منجر به رفتارهای آسیب زا میشوند شناسایی شده و اختلالات شخصیتی موجود در فرد شناخته و درمان شوند.