خواص میوه گواوا، کاربردها و نحوه مصرف آن

گواوا (Guava) میوهٔ شیرین و خوشمزه‌ای است که بومی آمریکای مرکزی بوده و در آب‌وهوای مرطوب و استوایی رشد می‌کند. نام علمی آن «Psidium guajava» (گلابی بی‌کرک یا آنچوچک) است. این میوه بیضی‌شکل با رنگ پوست سبز روشن یا زرد بوده و دانه‌های آن نیز خوراکی است. رنگ میوه بسته به گونهٔ آن سفید یا قرمز است. برگ این میوه نیز به‌عنوان دمنوش، آب‌میوه و در عصاره‌گیری به‌منظور تهیهٔ مکمل‌ها استفاده می‌شود. در ادامه این مطلب با خواص، کاربردها و نحوه مصرف آن آشنا می شوید.

گونه‌های رایج این میوه شامل گواوا سیبی، گواوا گیلاسی با میوهٔ قرمز، گواوا توت‌فرنگی و گواوا سیب سبز می‌شود. مصرف این میوه بیشتر به صورت خام بوده اما در تهیهٔ مربا، آب‌میوه و ژله نیز به کار برده می‌شود. برخی طعم آن را چیزی بین گلابی و توت‌فرنگی می‌دانند. نکته جالب دربارهٔ این میوه استوایی این است که پرورش این گیاه مثل انگور، سیب یا دیگر میوه‌های این‌چنینی، به سم و مواد شیمیایی زیادی نیاز ندارد.

مواد مغذی گواوا

این میوهٔ محبوب بمب خاصیت است. طبق تحقیقات پایگاه اطلاعاتی کتابخانه ملی کشاورزی آمریکا، گواوا منبع عالی انرژی، فیبر، ویتامین ها و مواد معدنی است. این میوه دارای ویتامین A، ویتامین C، ویتامین E و ویتامین های گروه B به همراه پتاسیم، فسفر، منیزیم، کلسیم، سدیم و زینک است.

خواص گواوا

این میوه خاصیت زیادی برای سلامتی دارد؛ از جمله کمک به تنظیم سطح قند خون، تنظیم فشار خون و درمان اسهال، تقویت سیستم ایمنی و سیستم گوارش و کمک به کاهش وزن.سرطان بهبود سلامت پوست، درمان سرفه و سرماخوردگی، اسهال خونی و جبران کمبود ویتامین C، از دیگر خواص گواوا است. گواوا به‌خاطر داشتن موادمعدنی و ویتامین‌ها، به بالا بردن انرژی نیز کمک می‌کند.

ضرب‌المثل قدیمی در آمریکا و اروپا وجود دارد که می‌گوید: «روزی یک سیب بخور تا دیگر دکتر نروی». با وجود خواص زیادی که گواوا دارد، می‌توان این ضرب‌المثل را مناطق استوایی و بومی این میوه به «چند گواوا در فصلش مصرف کن تا در تمام سال از رفتن به دکتر بی‌نیاز شوی» تبدیل کرد. در ادامه می‌خواهیم به چند خاصیت عالی این میوه و برگ اشاره کنیم.

۱. کمک به کاهش سطح قند خون

در تحقیقاتی مشخص شده که این میوه می‌تواند در کنترل قند خون مؤثر باشد. در آزمایش‌هایی که روی حیوانات انجام شده، مشخص شد که عصارهٔ برگ گواوا سطح قند خون را تنظیم کرده و مقاومت به انسولین را کنترل می‌کند.

این خبر برای کسانی که مبتلا به دیابت بوده و یا ریسک ابتلا به آن را دارند، بسیار امیدبخش است.

در آزمایش‌هایی که روی انسان نیز انجام شده به نتایج تحسین‌برانگیزی دست یافته‌اند. در تحقیقی که روی ۱۹ نفر انجام دادند، مشخص شد نوشیدن دمنوش برگ گواوا بعد از غذا به کاهش قند خون کمک کرده است. اثر این دمنوش تا دو ساعت در بدن باقی مانده بود.

در تحقیق دیگر که روی ۲۰ نفر با دیابت نوع ۲ انجام شد، نتیجه گرفتند که نوشیدن دمنوش برگ گواوا پس از غذا، به کاهش بیش از ۱۰٪ سطح قند خون کمک کرده است.

مصرف این میوه نیز برای کسانی که مبتلا به دیابت هستند مفید است. گواوا دارای فیبر غذایی بالای است که تأثیر مثبتی روی کاهش سطح قند خون در بدن دارد. محققان در آزمایشی که روی حیوانات انجام داده‌اند، به این نتیجه رسیدند که مصرف گواوا از ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ جلوگیری می‌کند. با این حال، هنوز به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.

۲. تقویت سلامت قلب و فشار خون

گواوا به روش‌های متعددی می‌تواند به تقویت سلامت قلب کمک کند. بسیاری از محققان بر این باورند که سطح بالای آنتی اکسیدان و ویتامین ها در برگ‌های این میوه می‌تواند در حفظ سلامت قلب در برابر آسیب رادیکال های آزاد تأثیرگذار باشد.

تصور می‌شود که میزان بالای فیبر غذایی و پتاسیم در گواوا نیز به بهبود سلامت قلب کمک کند.

علاوه بر این، عصارهٔ برگ‌ گواوا با کاهش فشار خون و کاهش کلسترول بد ال‌دی‌ال و افزایش کلسترول خوب اچ‌دی‌ال در ارتباط است.

از آنجا که فشار خون و کلسترول ال‌دی‌ال بالا با ریسک ابتلا به بیماری های قلبی و سکته در ارتباط هستند، مصرف عصارهٔ برگ گواوا می‌تواند خواص باارزشی داشته باشد.

خود میوهٔ گواوا نیز می‌تواند برای حفظ سلامت قلب مفید باشد.

در تحقیقی که در ۱۲ هفته روی ۱۲۰ نفر انجام دادند، مشخص شد مصرف میوهٔ خام پیش از غذا، به صورت کلی حدود ۸ تا ۹ عدد میزان فشار خون، و کلسترول تا ۹.۹٪ و افزایش کلسترول اچ‌دی‌ال تا ۸٪ را در پی داشته است.

چنین نتیجه‌ای در آزمایش‌های متعدد دیگری نیز مشاهده شده است.

۳. کمک به تسکین علائم دردناک پیش از قاعدگی

بسیاری از زنان علائم دردناک پیش از قاعدگی، مثل دل‌درد، را تجربه می‌کنند. اما تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد عصارهٔ برگ‌ گواوا به کاهش دردهای قاعدگی کمک می‌کند.

در آزمایشی که روی ۱۹۷ زن با تجربهٔ درد قاعدگی انجام شده، مشخص شد مصرف ۶ میلی‌گرم عصارهٔ برگ گواوا به‌صورت روزانه به کاهش درد آنها کمک کرده است. به‌نظر می‌رسد که اثر ضددرد گواوا از برخی مسکن‌ها هم بیشتر بوده است.

عصارهٔ برگ گواوا باعث کاهش دردهای شکمی نیز می‌شود.

۴. کمک به مشکلات سیستم گوارش

گواوا منبع عالی فیبر غذایی به‌حساب می‌آید. بنابراین مصرف این میوه به دلیل خاصیت قابضی که دارد، به داشتن حرکات روده‌ای بهتر، جلوگیری از یبوست و حفظ آب بدن کمک می‌کند.

مصرف تنها یک میوهٔ گواوا، می‌تواند ۱۲٪ نیاز روزانهٔ توصیه‌شده برای مصرف فیبر را پوشش دهد.

همچنین، عصارهٔ برگ گواوا نیز برای سلامت گوارش مفید است. تحقیقات نشان می‌دهد که این میوه می‌تواند در کاهش شدت و مدت اسهال مؤثر باشد.

در تحقیقات زیادی مشخص شده که عصارهٔ برگ گواوا یک ضدمیکروب است. این بدین معناست که گواوا می‌تواند میکروب‌های مضر شکمی که موجب اسهال می‌شوند را خنثی کند.

به‌علاوه، گواوا به دلیل داشتن ویتامین‌ C، کاروتنوئید و پتاسیم به تقویت و ضدعفونی کردن سیستم گوارش کمک می‌کند. مصرف گواوا به کسانی که مشکل التهاب معده‌ای روده‌ای (gastroenteritis) دارند نیز توصیه می‌شود.

دانهٔ میوهٔ گواوا نیز به عنوان یک ملین عالی کاربرد دارد.

گفته می‌شود که یبوست می‌تواند موجب بروز ۷۲ نوع بیماری روده‌ای شود، بنابراین هر رژیم غذایی که موجب از بین رفتن یبوست شود، مفید خواهد بود.

۵. کمک به کاهش وزن

گواوا میوه‌ای است که رابطهٔ خوبی با کاهش وزن دارد. با داشتن تنها ۳۷ کالری و تأمین ۱۲٪ از نیاز روزانه به مصرف فیبر، گواوا به یک میان‌وعدهٔ سیرکننده با کالری پایین تبدیل شده است.

برخلاف دیگر میان‌وعده‌ها با کالری پایین، این میوه سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی است؛ بنابراین کمبود هیچ مادهٔ مغذی را نخواهید داشت.

میوهٔ خام گواوا در مقایسه با سیب، پرتقال، انگور و بسیاری میوه‌های دیگر از شکر کمتری برخوردار است. با مصرف این میوه در وعدهٔ ناهار، تا شب احساس سیری خواهید داشت. جالب است که این میوه به افراد لاغر نیز کمک می‌کند تا کمی وزن بگیرند. احتمالا این موضوع به دلیل وجود مواد مغذی گواوا است که باعث تنظیم سوخت‌وساز و جذب بهتر مواد مغذی می‌شود.

۶. اثر ضدسرطانی گواوا

داشتن اثر ضدسرطانی عصارهٔ برگ گواوا مشخص شده است. تحقیقات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که عصارهٔ گواوا می‌تواند به جلوگیری و توقف رشد سلول‌های سرطانی کمک شایانی کند.

این خاصیت احتمالا به‌دلیل وجود آنتی‌اکسیدان‌های قوی در این میوه است که با اثر مخرب رادیکال‌های آزاد روی سلول‌ها (که یکی از دلایل اصلی بروز سرطان است) جلوگیری می‌کند.

در تحقیق آزمایشگاهی دیگری مشخص شد که روغن برگ گواوا نسبت به دیگر داروهای مخصوص سرطان، ۴ برابر مؤثرتر بوده است.

هرچند این آزمایش‌ها تا حد زیادی قابل‌اعتماد هستند، اما این موضوع بدین معنی نیست که عصارهٔ برگ گواوا کاملا در درمان سرطان مؤثر است. هنوز به آزمایش‌های زیادی در این زمینه نیاز است.

۷. تقویت سیستم ایمنی

کمبود ویتامین C موجب بالا رفتن ریسک ابتلا به بیماری و عفونت‌های مختلف می‌شود. میوهٔ گواوا سرشار از ویتامین C است. در حقیقت، یک عدد میوه گواوا دو برابر مقدار مورد نیاز روزانهٔ ویتامین C را تأمین می‌کند. در واقع، ویتامین C موجود در گواوا، ۴ برابر ویتامین C یک پرتقال است.

ویتامین C نقش مهمی در حفظ سلامت سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کند. هرچند هنوز رابطهٔ مصرف این ویتامین و جلوگیری از سرماخوردگی ثابت نشده، اما ویتامین C می‌تواند مدت زمان سرماخوردگی را کاهش دهد.

مزایای ضدمیکروبی این میوه نیز ثابت شده است. این بدین معنی است که گواوا می‌تواند باکتری‌ها و ویروس‌های بد ایجادکنندهٔ عفونت را از بین ببرد. از آنجا که ویتامین C به راحتی از بدن دفع می‌شود، بسیار مهم است که مصرف این ویتامین به صورت مرتب در برنامهٔ غذایی روزانهٔ افراد گنجانده شود.

۸. داشتن پوست سالم

وجود ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های فراوان در میوهٔ گواوا برای داشتن پوست سالم معجزه خواهد کرد. آنتی‌اکسیدان‌ها موجب جلوگیری از ایجاد چروک و نشانه‌های بالارفتن سن روی پوست می‌شوند.

همچنین اگر عصارهٔ برگ گواوا به صورت مستقیم روی پوست قرار بگیرد، برای درمان آکنه راه‌حل مناسبی خواهد بود. در آزمایشی مشخص شد که عصارهٔ برگ گواوا به دلیل داشتن مواد ضدالتهابی و ضد میکروبی، در کشتن باکتری‌های ایجادکنندهٔ جوش مؤثر بوده است. البته هنوز به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.

گواوا با داشتن خاصیت قابضش نیز به بهبود مشکلات پوستی و حفظ سلامت آن کمک می‌کند. مصرف خوراکی میوه یا شستن صورت با جوشاندهٔ میوهٔ نارس یا برگ آن به داشتن پوستی سالم کمک می‌کند. این جوشانده موجب سفتی و بازگشت خاصیت کشسانی به پوست می‌شود. خاصیت سم‌زدایی و آنتی‌اکسیدان بالای گواوا نیز به داشتن پوستی درخشان و کاهش نشانه‌های پیری، چین‌وچروک و دیگر مشکلات پوستی کمک می‌کند.

۹. بهبود سلامت تیروئید

این میوهٔ استوایی منبع غنی مس است. وجود این مادهٔ معدنی که با کمک به کنترل تولید و جذب هورمون‌ها موجب تنظیم سوخت‌وساز بدن می‌شود، بسیار ضروری است. هورمون‌های تیروئید نقش مهمی در تنظیم انرژی و سوخت‌وساز بدن دارند.

۱۰. بهبود سلامت مغز

یکی دیگر از خواص بی‌نظیر گواوا وجود ویتامین‌های B، B6 و B3 است. ویتامین B3 موجب بهبود گردش خون و عملکردهای روان‌شناختی (cognitive function) فرد می‌شود. ویتامین B6 نیز مادهٔ مغذی است که با عملکرد مغز و اعصاب در ارتباط است.

۱۱. درمان سرفه و سرماخوردگی

در تحقیقی که دربارهٔ فعالیت‌های میکروب‌زدایی و ضدسرفه بودن عصارهٔ برگ گواوا در «Journal of Ethnopharmacology» منتشر شده، مشخص شد که این میوه به درمان سرماخوردگی و سرفه کمک می‌کند. آب‌میوهٔ میوهٔ خام یا نرسیدهٔ گواوا و یا جوشاندهٔ برگ آن با کاهش خلط، ضدعفونی کردن دستگاه تنفس، گلو و شش‌ها و مهار فعالیت میکروبی برای تسکین سرفه مناسب است.

گواوا به دلیل دارا بودن مقدار زیاد ویتامین C و آهن نسبت به سایر میوه‌ها، تأثیر مثبتی روی جلوگیری و بهبود علائم سرماخوردگی و عفونت‌های ویروسی دارد. در برخی نقاط هند، میوهٔ رسیده را کباب کرده و به عنوان درمانی برای موارد حاد سرماخوردگی، سرفه و جمع شدن خلط گلو استفاده می‌کنند. کسانی که دچار سرفه و سرماخوردگی هستند، باید از مصرف میوهٔ رسیدهٔ گواوا اجتناب کنند، چرا که مشکل‌شان وخیم خواهد شد. همچنین از نوشیدن آب بلافاصله پس از خوردن میوه خودداری کنید چون ممکن است باعث گلودرد شود.

۱۲. بهبود بینایی

این میوه منبع عالی ویتامین A است که به عنوان منبع غنی برای سلامت چشم شناخته می‌شود. این میوه می‌تواند سرعت بروز آب مروارید و دژنراسیون کاکولا (macular degeneration) را کم کند و موجب بهبود سلامت کلی چشم‌ها شود. گواوا سلول‌های چشمی را محافظت می‌کند و سرعت زوال بینایی را پایین می‌آورد.

۱۳. کاهش استرس اکسیداتیو

آب میوهٔ گواوا منبع غنی ویتامین C و دیگر گیامغذی‌هاست که به کاهش یا حتی نابودی رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. در نتیجه، میزان استرس اکسیداتیو (oxidative stress) در بدن نیز پایین می‌آید. این نوشیدنی در مناطق استوایی بسیار محبوب است.

۱۴. سلامت دندان

جدا از میوهٔ گواوا، برگ‌های این میوه نیز خاصیت‌هایی دارد. آب برگ‌ گواوا به عنوان درمانی برای دندان درد، کاهش التهاب لثه و زخم‌های دهانی شناخته می‌شود.

کاربردهای و شیوهٔ مصرف گواوا

• از برگ‌های این میوه در ساخت داروهای گیاهی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مثل اسهال، دیابت، التهاب و مرض چاقی استفاده می‌شود.
• چای برگ گواوا برای کاهش وزن، کنترل دیابت و جلوگیری یا کاهش اسهال مصرف می‌شود. این چای را می‌توان به راحتی در خانه تهیه کرد.
• برگ‌ گواوا به دلیل داشتن پالمیتیک اسید (palmitic acid) و پالمیتولئیک اسید (palmitoleic acid) پایهٔ اصلی در طب سنتی محسوب می‌شود.
• زمانی که میوهٔ گواوا مستقیم روی زخم قرار داده شود، سرعت بهبود زخم را بالا می‌برد. همچنین این میوه عفونت‌های باکتریایی و مدت تشنج صرع را کاهش می‌دهد.
• مصرف دانه‌های گواوا به درمان مشکلات متداولی مثل یبوست و دیگر مشکلات گوارشی کمک می‌کند. این میوه در ازدیاد مدفوع و روان‌سازی روده‌ها بدون هیچ مشکلی مؤثر است.
• می‌توان این میوه را به دو نیمه تقسیم کرد و قسمت ریشه‌دار و دانه‌های آن را خارج نمود. می‌توان این میوه را به‌صورت خام و یا به‌صورت آبنبات، ژله یا اسموتی میوه مصرف کرد. گزینهٔ دیگر تهیهٔ آب‌میوه است که یک نوشیدنی خوشمزه و سالم خواهد بود.
• می‌توان تکه‌های میوه را به سالاد اضافه کرد و یک وعده غذایی سالم داشت.

نکته: دقت کنید که میوه‌ٔ تازه و رسیده را انتخاب کنید که پوست سالم و بدون لک داشته باشد. حتما پیش از میل کردن میوه، پوست آن را بشویید.

سوال‌های متداول

آیا می‌توان دانه‌های این میوه را مصرف کرد؟

بله، می‌توان دانه‌های این میوه را بدون هیچ مشکلی مصرف کرد. در واقع، برخی مردم این دانه‌ها را به دلیل فیبر بالایی که به بهبود مشکلات گوارشی کمک می‌کند، مصرف می‌کنند.

نحوه پرورش درخت گواوا چگونه است؟

اگر در منظقه‌ای استوایی زندگی می‌کنید، پرورش درخت گواوا کار دشواری نخواهد بود. این درخت با کود گیاهی میانهٔ خوبی دارد. درخت را در خاک بکارید و آن را یک بار در هفته آب دهید. ماهی یک بار به این درخت کود دهید. رشد درخت تقریبا سریع خواهد بود اما ممکن است به کوددهی بیشتری نیاز پیدا کند. هرس شاخ‌وبرگ‌های اضافی نیز به رشد بیشتر درخت کمک خواهد کرد.

مقدار کالری گواوا چقدر است؟

یکی از نکات مثبت دربارهٔ این میوهٔ پرخاصیت، کم بودن کالری آن است؛ ۳۷ کالری در یک میوه‌ٔ متوسط. این میوه به دلیل دارا بودن مواد مغذی، معدنی و ویتامین‌ها، یکی از میوه‌های محبوب به‌حساب می‌آید. مصرف این میوه می‌تواند انرژی و مواد مغذی موردنیاز بدن در روز را بدون داشتن کالری بالا تأمین کند.

نکته: داروهایی که حاوی مقدار زیادی عصارهٔ گواوا هستند، برای زنان باردار یا شیرده مناسب نخواهند بود. همیشه بهترین راه این است که میوه را به صورت طبیعی مصرف کنید. پیش از اضافه کردن آن به مکمل‌هایتان، با پزشک‌تان مشورت کنید.