درمان کجی، انحراف و جابجایی کشکک زانو

یکی از مشکلاتی که ممکن است برای دختران و زنان جوان پیش آید مساله انحراف و جابجایی کشکک زانوست. در این عارضه کاسه زانو از جای خود بیرون زده شده و مجددا به جای خود برمی‌گردد. جابجایی کشکک زانو ممکن است یک یا چندین بار در یک روز برای برخی بیماران اتفاق بیفتد. در این صورت پزشکان به آن، جابجایی کاسه زانو تکرارشونده می‌گویند.

جابجایی کشکک زانو چیست؟

این عارضه هنگامی اتفاق می‌افتد که کاسه زانو به طور کامل از شیار خود در انتهای استخوان ران خارج شده و از مفصل زانو خارج می‌شود.معمولا این مشکل بار اول  توسط یک آسیب جدی اتفاق می‌افتد ولی در موارد بعدی و پس از آن راحت‌تر این جابجایی رخ می‌دهد.

دلایل بروز جابجایی و انحراف کشکک زانو

از جمله دلایل بروز این عارضه در خانم‌ها ضعیف بودن بافت ماهیچه‌ای به همراه ضعف بافت‌های ارتباط دهنده ماهیچه‌هاست. برخی از خصوصیات بدنی این افراد نیز باعث بروز این عارضه در آن‌ها می‌شود. کانال استخوانی که زانو در آن حرکت می‌کند در این‌گونه افراد بسیار کم عمق می‌باشد و این مساله باعث می‌شود زانوی آن‌ها راحت‌تر دچار مشکل جابجایی و انحراف گردد. همچنین چنانچه شخص زانوی خود را بیش از حد معمول بکشد ممکن است به مشکل فوق دچار شود.

چنانچه جابجایی زانو درمان نشود می‌تواند باعث بروز مشکلات زیا در آینده شود. در هر بار جابجایی زانو، غضروف آن قدری ساییده می‌شود و این مساله در صورت تکرار می‌تواند باعث بروز بیماری آرتروز گردد.علاوه بر آن، رباط‌های نگهدارنده که عامل بسیار مهمی در پایداری مفاصل زانوست ممکن است در حین جابجایی زانو پاره شود.

چگونگی آسیب

به طور کلی دو نوع آسیب است که باعث بروز مشکل جابجایی کشکک زانو می‌شود:

نوع اول

چنانچه یک انقباض شدید در ماهیچه چهارسر به همراه خمیدگی ناگهانی و پیچ‌خوردگی استخوان درشت‌نی اتفاق بیفتد ،جابجایی کشکک زانو اتفاق می‌افتد. این نوع  آسیب شایع‌ترین دلیل بروز مشکل انحراف کشکک زانو می‌باشد.

نوع دوم

وارد آمدن  ضربه و آسیب مستقیم  به کشکک زانو در حالت خمیدگی زانو می‌تواند باعث بروز مشکل جابجایی کشکک زانو گردد. البته این نوع آسیب به ندرت اتفاق می‌افتد.

چه کسانی بیشتر در معرض جابجایی و انحراف کشکک زانو هستند؟

افراد دارای مشکلات  زیر بیشتر در معرض این عارضه هستند:

• پای ضربدری

• عقب زدگی زانو
• پیچ‌خوردگی استخوان پا
• اتصال عرضی رباط کشکک زانو به استخوان درشت‌نی می‌باشند.
• انقباض رباط نگهدارنده عرضی کشکک زانو
• سست شدن بند نگهدارنده میانی کشکک زانو
• هیپوپلازی و دیسپلازی کشکک زانو
• هیپوپلازی و فشردگی شیار trochlear
• بالا قرار گرفتن استخوان کشکک (Patella Alta) یا استخوان کشکک زیاد استفاده شونده
• تحلیل ماهیچه پهن میانی
• سستی کلی مفاصل

علائم مشکل جابجایی و انحراف کشکک زانو

جابجایی کشکک زانو باعث ایجاد زانودرد شدید و بدشکلی در مفصل زانو می‌گردد.در این جابجایی، کشکک زانو همیشه به سمت خارج مفصل تغییرمحل می‌دهد. درد و ورم زانو شایع‌ترین علامت انحراف کشکک زانوست. با گذشت زمان ممکن است کبودی‌هایی نیز در اطراف و زیر مفصل زانو به وجود آید. جابجایی کشکک زانو با جابجایی زانو متفاوت است و نباید با هم اشتباه گرفته شود. جابجایی زانو زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان ران (فمور) و استخوان ساق پا (تبیال) اتصالشان را از دست می‌دهند. جابجایی کشکک زانو زمانی رخ می‌دهد که کشکک زانو از شیار خود در روی استخوان ران بیرون زده می‌شود.

جابجایی مکرر کشکک

هنگامی که برای بار اول کشکک از مفصل خود خارج می‌شود، رباط‌هایی که باعث نگهداری کشکک در محل خود بوده‌اند، پاره می‌شود. مهمترین پارگی که اتفاق می‌افتد پارگی رباط میانی کاسه زانوست که MPFL نامیده می‌شود. این رباط کشکک زانو را به سمت داخل زانو نگه می‌دارد. هنگامی که جابجایی کشکک اتفاق می‌افتد به طور قطع این رباط پاره شده است.

در صورت آسیب‌دیدگی این رباط، معمولا بهبود مناسب و کاملی بر روی آن صورت نمی‌پذیرد و کشکک زانو به دفعات و آسان‌تر از دفعه اول دچار مشکل انحراف و جابجایی می‌گردد. به همین دلیل است که جابجایی مکرر کشکک در درصد بالایی از بیمارانی که دچار این عارضه هستند دیده می‌شود.

تشخیص جابجایی کشکک

با آرتروسکوپی مفصل زانو می‌توان متوجه میزان شدت آسیب‌دیدگی مفصل زانو در اثر جابجایی مکرر کشکک شد. کارهایی که ممکن است پزشک در این مواقع انجام دهد به شرح زیر است:

• بررسی سیستم عصبی -عروقی منتهی شونده به کشکک زانو
• بررسی آزمایشات کامل برای ارزیابی جابجایی یا نیمه‌دررفتگی کشکک زانو.این آزمایش معمولا در زمانی که زانو در زاویه ۳۰ درجه خم شده و به آن از جانب کنار فشار وارد می‌شود انجام می‌شود.
• انجام آزمایشاتی جهت بررسی مشکل در قسمت جلویی زانو، انحراف از پهلوی کشکک زانو، تورم و وضعیت خط مفصل میانی زانوهای خم شده
• پیشنهاد انجام عکس‌برداری اشعه ایکس ازقسمت جلو و پهلوی زانو جهت بررسی دقیق‌تر
• در صورت وجود جابجایی و انحراف کشکک انجام عکس‌برداری اشعه ایکس جهت درمان جلوگیری از شکست استخوان انجام می‌شود.

درمان جابجایی کشکک زانو

جهت درمان مشکل جابجایی کشکک، از بی‌حسی استفاده می‌شود. استفاده از نیتروژن مونوکسید و اکسیژن معمولا مفید  بوده و در حین عمل کاهش جابجایی زانو استفاده می‌شود.

برگرداندن کشکک زانو به محل خود

اکثر جابجایی‌های کشکک زانو در ابتدا با احیاء سریع  کاهش می‌یابد. بیشتر بیماران به اورژانس انتقال می‌یابند. با وجود اینکه بازگردانی کشکک به محل قبل عملی آسان است اما درد و گرفتگی عضلات حاصل از آن معمولا عمل فوق را با دشواری‌هایی همراه می‌کند. لذا جهت حل مشکل فوق از بی‌حسی موضعی کامل در حین این عمل استفاده می‌شود. بیشتر جابجایی‌های کشکک زانو با مستقیم کردن یکباره زانو با کنترل درد و گرفتگی ناشی از آن قابل ترمیم است.

متد رایس (RICE)

پس از جا انداختن کشکک زانو،جهت کنترل درد و بهبود تورم زانو معمولا از روش رایس استفاده می‌شود.

بریس

جهت کنترل درد معمولا استفاده از عصا و زانوبندهای مخصوص به بیماران پیشنهاد می‌گردد. علیرغم اینکه جهت کاهش درد بهتر است وزن خود را بر روی پایی که دچار مشکل جابجایی کشکک شده است تحمیل نکنید ولی لازم نیست تمامی وزن خود را به پای دیگر بیندازید. معمولا روند درمان پس از آنکه ورم زانو فروکش کرد شروع به پیشرفت می‌کند. زانوی بیمارانی که به مشکل جابجایی مکرر کشکک  مبتلا هستند برای مدتی با باندهای کششی محکم بسته می‌شود.

فیزیوتراپی

مرحله بعد درمان شامل انجام فیزیوتراپی بر روی کاسه زانو می‌شود. همانگونه که قبلا اشاره شد مشکل جابجایی کشکک زانو می‌تواند به یک مشکل تکرار شونده تبدیل گردد. فیزیوتراپی با تقویت ماهیچه‌های اطراف مفصل زانو به دوباره رخ ندادن این مشکل در آینده کمک خواهد کرد.

تمرینات ورزشی

تمرینات ایزومتریک با تقویت ماهیچه‌ها باعث می‌شود کشکک زانو در جای خود قرار گیرد. ایستادن بر روی یک پا در حالیکه زانو کمی خمیده است، ورزشی مناسب جهت تثبیت کشکک زانوست. در این ورزش توجه داشته باشید مفصل ران، کشکک زانو و شست پا باید در امتداد یک خط فرضی عمودی باشند. برای مدت ۲۰ ثانیه در این حالت بمانید و سعی کنید کشکک زانو از امتداد خط بین مفصل ران و پا خارج نشود. این تمرین و سایر تمرینات ایزومتریک که پزشک فیزیوتراپیست به شما پیشنهاد می‌کند می‌بایست حداقل ۱۰ بار در طول روز و با گنجاندن استراحتهای چند ثانیه‌ای بین آنها انجام شود.

عمل جراحی

گاهی پزشکان، جهت حل مشکل به بی ثابتی و نیمه دررفتگی زانو، عمل جراحی را پیشنهاد می‌دهند. درمان شایع در این اعمال جراحی، شل کردن رباط  جانبی (بیرونی) زانوست که باعث کشیدن کشکک زانو به داخل می‌شود. این عمل جراحی آزادکردن رباط جانبی گفته می‌شود.