رایانش ابری چیست؟ انواع؛ مزایا و معایب
بسیاری از نرم‌افزارهایی که روزانه با آنها کار می‌کنید خدمات خود را در محیطی مجازی به‌نام فضای ابری ارائه می‌کنند. مثلا هنگامی که جیمیل خود را باز می‌کنید، وارد فضایی شده‌اید که بخشی فضای ابری گوگل به‌نام گوگل کلود است. در این مقاله درباره رایانش ابری، کاربردها، مدل‌ها و مزایا و معایبش به زبان ساده صحبت می‌کنیم.
رایانش ابری چیست؟
فرض کنید جایی وجود داشته باشد که بتوان در آن هر داده‌ای را ذخیره کرد. خب نام چنین جایی در زبان متخصصان اینترنت، ابر (Cloud) است. اما ابر در فضای اینترنت فقط برای ذخیره‌کردن داد‌ها به کار نمی‌رود. شما می‌توانید به هرکس دیگری هم به این فضای ابری دسترسی بدهید. یعنی شما انباری اشتراکی ایجاد کرده‌اید که هرکس با هر دستگاهی می‌تواند به آن متصل شود و از داده‌های ذخیره‌شده در آن استفاده کند.
رایانش ابری نام عمومی خدماتی است که شرکت‌های دارنده فضای ابری ارائه می‌کنند. فضای ابری نیاز به سخت‌افزار و نرم‌افزارهایی دارد تا بتواند خدمات ارائه کند. فرایند ذخیره، پردازش، دسته‌بندی، شناسایی و ارائه خدمات به کاربرانی که از فضای ابری استفاده می‌کنند، رایانش ابری نامیده می‌شود.
انواع رایانش ابری
رایانش ابری را می‌توان به ۳ دسته کلی تقسیم کرد که در ادامه درباره هرکدام توضیح خواهیم داد.
۱. ساس (SaaS)
ساس برنامه یا نرم‌افزاری است که در فضای ابری کار می‌کند و شما با استفاده از مرورگر خود یا رابط کاری نرم‌افزار می‌توانید به آن دسترسی پیدا کنید. این نرم‌افزار یا برنامه کاربردی اغلب خدمات متنوعی به شما ارائه می‌کند و گاهی بابت این خدمات از شما حق اشتراک دریافت می‌کند. این مدل از رایانش ابری بسیار رایج است. مثلا برنامه‌های کاربردی بانک‌ها، درگاه‌های پرداخت و نرم‌افزارهای تماشای آنلاین فیلم یا ویدئو از این نوع رایانش ابری بهره می‌برند.
۲. پاس (PaaS)
پاس مختص برنامه‌نویسان است. در این مدل، همه امکانات موردنیاز برنامه‌نویسان در فضایی ابری قرار گرفته است و آنها با یک رابط کاربری به آن دسترسی پیدا می‌کنند.
در مدل پاس، فراهم‌کننده ابر میزبان همه چیزهای موردنیاز برنامه‌نویسان است. از سخت‌افزارها گرفته تا نرم‌افزارهای لازم همه در اختیار برنامه‌نویس قرار می‌گیرند تا برنامه خود را بسازد و آن را اجرا، به‌روز و عیب‌یابی کند. بسیاری از این فضاهای ابری پس از ساخته‌شدن یک برنامه و اجرای آن، میزبان آن برنامه نیز شناخته می‌شوند. مثل این است که شما زمینی با امکانات کامل در اختیار یک معمار یا مهندس قرار دهید و او ساختمانی در زمین شما بسازد.
۳. یاس (IaaS)
در این مدل، فضای ابری محیطی برای کسب‌وکارها فراهم می‌کند تا فعالیت‌های شغلی خود را در فضای ابری مدیریت کنند. در این شیوه فضای ابری از ماشین‌ها یا سرور‌های مجازی برای ارائه خدمات استفاده می‌کند و کاربر می‌تواند ماشین مجازی را بسته به نیازهای خود تنظیم کند. سرویس‌های وب آمازون و مایکروسافت آزور ۲ نمونه از مدل یاس هستند.
هزینه رایانش ابری چقدر است؟
هزینه رایانش ابری به مدل و میزان بهره‌برداری بستگی دارد. برخی از خدمات اولیه استفاده از فضای ابری رایگان هستند، اما برای دسترسی به تمام خدمات باید هزینه کنید.
سایر عواملی که بر هزینه نهایی تأثیرگذارند عبارت‌اند از:
- تعداد کاربران؛
- چگونگی ارائه خدمات؛
- میزان خدمات نگهداری و پشتیبانی فنی.
مزایای رایانش ابری
دهه‌هاست که رایانش ابری در جهان استفاده می‌شود. این استفاده طولانی‌مدت نشانه مزایای مهم این فضا برای کاربرانش است. در این بخش ۳ مزیت اساسی فضای ابری و رایانش ابری را توضیح می‌دهیم.
۱. کاهش هزینه
مهم‌ترین مزیت رایانش ابری، کاهش هزینه‌های کسب‌وکار است. وقتی شرکتی از خدمات رایانش ابری بهره می‌برد، در حوزه‌های مختلف صرفه‌جویی کرده است. مثلا فضای ابری:
- شما را از خرید سخت‌افزارهای گران‌قیمت و حجیم ذخیره‌سازی بی‌نیاز می‌کند.
- رایانش ابری به شما امکان می‌دهد داده‌های ارزشمند خود را حفظ و مدیریت کنید.
- دیگر نیازی به استخدام تیم بزرگی از متخصصان فناوری اطلاعات ندارید و متخصصان شرکت ارائه‌دهنده فضای ابری کارهای لازم را انجام می‌دهند.
۲. دسترسی آسان به داده‌ها
ذخیره داده‌ها در فضای ابری به شما امکان می‌دهد در هر مکان و زمانی به آنها دسترسی داشته باشید. تنها چیزی که نیاز دارید دسترسی به اینترنت است. این یعنی کاربران دیگر نیازی به حمل‌کردن انواع سخت‌افزارهای ذخیره‌کننده ندارند و هر زمان بخواهند با چند کلیک به داده‌های لازم دسترسی پیدا می‌کنند. این دسترسی آسان به داده به شما در جایگاه مدیر امکان می‌دهد که بتوانید از راه دور بر فعالیت‌های شغلی نظارت کنید و به کارمندان شما امکان می‌دهد که دورکاری کنند. به مشتریان شما نیز امکان می‌دهد از خدمات کسب‌وکار شما در هر زمان و مکانی بهره‌مند شوند.
۳. حفاظت از داده‌ها و احیای آنها
ازبین‌رفتن داده‌ها یکی از نگرانی‌های جدی هر کسب‌وکاری است. ذخیره داده‌ها در فضای ابری و پردازش آنها با رایانش ابری احتمال ازبین‌رفتن داده‌ها را به حداقل می‌رساند. حتی اگر سیستم‌های شرکت شما از کار بیفتند، داده‌های ارزشمند شما همچنان در دسترس خواهند بود. اگر هم حادثه‌ای پیش آمد که کسب‌وکارتان را مختل کرد، فضای ابری همچنان از داده‌های شما حفاظت خواهد کرد و حتی اگر این داده‌ها پاک شوند، امکان احیای آنها در فضای ابری وجود دارد.
معایب رایانش ابری
به‌رغم مزایای مهم رایانش ابری، ممکن است این مدل از خدمت‌رسانی معایب و مشکلاتی نیز داشته باشد که در ادامه درباره‌شان توضیح داده‌ایم.
۱. امنیت فضای ابری
امنیت بزرگ‌ترین دغدغه شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ابری است. هک‌شدن رابط کاربری، نشت داده‌ها و افشای داده‌های مهم از جمله این نگرانی‌ها هستند. همچنین مسائلی مانند حریم خصوصی و اینکه چه کسی باید به داده‌های خصوصی یا حساس در فضای ابری دسترسی داشته باشد از موضوعات مهم دیگر است.
۲. دشواربودن پیش‌بینی هزینه‌ها
نیازهای مختلف امکان پیش‌بینی هزینه‌های استفاده از رایانش ابری را دشوار می‌کنند. از سوی دیگر خدمات مختلف و ضروری فضای ابری و کارکردهای به‌هم‌پیوسته این فضا ممکن است هزینه‌ها را افزایش دهند. همه اینها باعث می‌شوند پیش‌بینی هزینه‌های استفاده از این فضا دشوارتر شود.
۳. کمبود نیروی کار متخصص
با افزایش استفاده از فضای ابری، شرکت‌های ارائه‌دهنده این خدمات برای یافتن متخصصان کافی و گسترش ابزارهای لازم دچار مشکل شده‌اند. این مشکلات روی کیفیت خدمت‌رسانی آنها به مشتریان در حال افزایش تأثیر منفی می‌گذارد.
۴. کاهش امکان نظارت
ویژگی‌های فضای ابری امکان نظارت و کنترل را کاهش می‌دهند، چراکه هرکس در سازمان شما از هرکجا می‌تواند به این فضا دسترسی داشته باشد و این یعنی کاهش نظارت بر رایانش ابری.
۵. مشکلات مربوط به قوانین کسب‌وکار
انتقال داده‌های شرکت به فضای ابری، پیچیدگی‌های حقوقی و قانونی جدیدی را ایجاد می‌کند. گاهی اوقات قوانین حاکم بر کسب‌وکار مانع از انتقال داده‌های خاص به فضای ابری می‌شوند. گاهی نیز تضمین‌های خاصی برای فرایند انتقال داده لازم است که کار را پیچیده می‌کند.
۶. سرعت عملکرد فضای ابری
شرکت ارائه‌دهنده نقش مهمی در سرعت عملکرد فضای ابری دارد، اما سرعت اینترنت نیز نقش مهمی بازی می‌کند. کاهش سرعت اینترنت، قطعی یا شلوغی بیش از حد فضای ابری می‌تواند روی سرعت تأثیر منفی بگذارد.
۷. بازگشت داده‌ها از فضای ابری به فضای محلی
اگر به هر دلیلی شرکتی بخواهد داده‌های خود را ازفضای ابری خارج کند، کار آسان و کم‌هزینه‌ای نخواهد بود. انتقال داده‌ها از فضای ابری به فضای محلی کاری پیچیده است و هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده زیادی در پی خواهد داشت.
۸. انتقال داده از یک فضای ابری به فضای ابری دیگر
این مسئله نیز مانند مورد قبل مشکلات زیادی ایجاد می‌کند، از مشکلات فنی گرفته تا مشکلات حقوقی و قانونی، فرایندی که زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود.
امنیت رایانش ابری
همان‌طور که اشاره کردیم، امنیت در رایانش ابری مسئله‌ای بحث‌برانگیز و پیچیده است. فضای ابری می‌تواند عمومی یا خصوصی باشد. درباره فضای ابری خصوصی موضوع چندان پیچیده نیست، چراکه تعداد مشخصی از افراد به فضا دسترسی دارند. اما در فضای ابری عمومی که تعداد کاربران بسیار زیاد است، موضوع امنیت اهمیت بیشتری دارد.
در رایانش ابری عمومی، شرکت ارائه‌کننده خدمات زیرساخت‌های خود را غیرمستقیم در اختیار تعداد زیادی کاربر قرار می‌دهد. در این میان شاید برخی کاربران هکرهایی باشند که فضای ابری را هدف قرار دهند یا از آن برای پیشبرد اهداف خود سوءاستفاده کنند.
بنابراین برای تأمین امنیت در عین حفظ محرمانگی، کار دشواری پیش روی متخصصان این حوزه است. در نهایت وظیفه تأمین امینت بر عهده شرکت‌های ارائه‌کننده رایانش ابری و نیز سایر کسب‌وکارهایی است که از این فضا استفاده می‌کنند. هر دو طرف باید موارد متعددی را رعایت کنند تا امینت لازم تأمین شود.
برای استفاده از رایانش ابری به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
در صورتی که قصد استفاده از رایانش ابری را دارید، بهتر است ابتدا این پرسش‌ها را که بیشتر درباره محرمانگی و امنیت داده‌ها هستند از شرکت ارائه‌دهنده فضای ابری بپرسید.
- چه کسی می‌تواند داده‌های من را ببیند؟
- آیا داده‌های من در سرور‌های مختلف و مکان‌های متعدد ذخیره شده‌اند تا از دستبرد به یک مکان در امان بمانند؟
- چه سیاست‌هایی برای حفاظت از داده‌ها وجود دارد؟
- دقیقا چه کارهایی برای حفاظت از داده‌های من انجام می‌شوند؟
- کلید‌های امنیتی لازم برای دسترسی به داده‌ها چگونه نگهداری می‌شوند؟
- در صورت حمله سایبری، داده‌های من چگونه احیا می‌شوند؟
- چه گواهی‌ها و تأییدیه‌های امنیتی‌ای دارید؟
- از آخرین دستورالعمل‌ها و استانداردهای امنیتی تبعیت می‌کنید؟
- هنگام انتقال داده‌ها به فضای شما چه مشکلاتی ممکن است ایجاد شود؟
- چه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهایی برای انتقال داده‌های ما لازم است؟
- هزینه این انتقال به‌طور تقریبی چقدر خواهد شد؟
برترین شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات رایانش ابری در ایران و جهان
در جهان این شرکت‌ها از جمله پیشتازان ارائه‌دهنده خدمات رایانش ابری هستند:
- گوگل کلود؛
- آمازون وب سرویس؛
- مایکروسافت آزور؛
- آی‌بی‌ام کلود؛
- علی بابا کلود.
برترین شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات رایانش ابری در ایران هم عبارت‌اند از:
- ابرآوران؛
- آسیاتک؛
- ابرآمد؛
- زس؛
- ابر سیگما.
