زخم بستر؛ مراحل، روش درمان و پیشگیری

افرادی که زمان زیادی در حالتی ثابت می مانند ، به زخم بستر دچار می شوند.این زخم ها بر اثر فشار طولانی مدت روی یک نقطه خاص از بدن ایجاد می شوند و ممکن است آنها درجات ۳ و ۴ با جراحی درمان شوند.اصلی ترین مراحل زخم بستر را در ادامه می خوانید.

۱-زخم بستر درجه ۱:

در این مرحله پوست شکافته نشده اما تغییر رنگ داده است. در افرادی که پوست روشن دارند ممکن است این ناحیه قرمز به نظر برسد و در افرادی که با پوست تیره،بنفش  یا آبی باشند. مثلاً اگر پوست شما روشن است با فشار دادن زخم به جای روشن تر شدن ، قرمز می شود .این زخم حداقل ۳۰ دقیقه قرمز خواهد ماند و همچنین :

۱-هنگام لمس گرم است؛

۲-ملتهب به نظر می رسد؛

۳-دردناک است؛

۴-خارش دارد؛

۵-سوزش دارد؛

۲-زخم بستر درجه ۲:

پارگی پوست باعث بروز یک زخم سطحی یا بریدگی می شود که ممکن است ترشحات چرکی داشته باشد .این زخم ممکن است مانند:تاول پر از مایعات باشد. زخم درجه ۲ بر لایه اول (اپیدروم) و گاهی لایه دوم(درم) اثر می گذارد.این زخم دردناک است و پوست اطراف آن تغییر رنگ می دهد.

۳-زخم بستر درجه ۳:

این زخم بسیار عمیق تر است و بر لایه ی چربی پوست اثر می گذارد .زخم درجه ۳ حفره مانند است و ممکن است بوی ناخوشایندی داشته باشد.

۴-زخم بستر درجه ۴:

این زخم بسیار عمیق است و ممکن است بسیاری از لایه های بافت یا حتی استخوان ها را درگیر کند.زخم درجه ۴ با  مقدار زیادی بافت مرده و ترشح چرکی همراه است .عفونت در این درجه بیشتر رخ می دهد. در این حالت ممکن است این موارد مشخص باشند و ببینیدشان:

۱-ماهیچه ها؛

۲-استخوان ها؛

۳-تتاندون ها؛

۴-مفصل.

۵- درجه نامشخص:

گاهی اوقات تخمین عمیق زخم بستر با میزان آسیب بافتی غیر ممکن است که باعث می شود تعیین درجه زخم کار دشواری باشد .این مشکل معمولاً بر اثر خشک شدن زخم رخ می دهد . در این حالت زخم اینگونه به نظر می رسد:

۱-قهوه ای مایل به زرد؛

۲-قهوه ای؛

۳-مشکی.

همچنین ممکن است زخم ضایعه های پوستی به این رنگ داشته باشد:

۱-زرد؛

۲-قهوه ای مایل به زرد،

۳-سبز؛

۴-قهوه ای.

ممکن است پزشک این پوست مرده یا ضایعات  را  بردارد تا به عمق دقیق زخم پی ببرد. همچنین ممکن است این نوع زخم به عکس برداری یا جراحی نیاز داشته باشد.

علائم زخم بستر:

هر مرحله از مراحل زخم بستر علائم مختلفی دارد و بسته به مراحل آن ممکن است با این علائم روبه رو شوید؛

۱-تغییر رنگ پوست؛

۲-درد،خارش یا سوزش در ناحیه زخم؛

۳-پوستی که از اطرافش سردتر یا گرم تر است؛

۴-پارگی پوست؛

۵-پوستی که بر اثر لمس روشن تر نمی شود؛

۶-پوستی که نرم تر یا سفت تر از پوست اطراف است؛

۷-مرگ بافت یا نکروژ که سیاه به نظر می رسد؛

اگر این زخم دچار عفونت شود این علائم دارد:

۱-قرمزی یا تغییر رنگ پوست اطراف زخم؛

۲-ترشحات چرکی یا سبز رنگ؛

۳-بوی ناخوشایند؛

۴-تب.

علل بروز زخم بستر:

فشار طولانی مدت علت اصلی زخم بستر است. دراز کشیدن روی قسمت خاصی از بدن به مدت طولانی مدت می تواند باعث تخریب پوست شود.معمولاً ناحیه های اطراف لگن ،پاشنه و دنبالچه بیشتر در معرض تاین نوع زخم ها هستند. بنابر عواملی که باعث ایجاد زخم بستر می شوند عبارت اند از:

۱-گردش خون نامطلوب:  زمانی ایجاد می شود   که قسمتی از بدن دائماًً تحت فشار باشد.و این فشار گردش خون به بافت را کاهش می دهد . جریان خون برای اکسیژن رسانی و رساندن مواد مغذی به بافت ضروری است و با کاهش آن ممکن است بافت بمیرد.

۲-پوشیدن کفش تنگ یا لباس های کشی.

۳-پوشیدن ابزارهای جراحی یا اندام مصنوعی.

۴-رطوبت بیش از حد.

۵- محرک های پوست (مانند مدفوع و ادرار).

۶-اصطکاک،مثلاً زمانی که فرد به تخت محدود است و ملحقه ها از زیر او کشیده می شوند.

عواملی که احتمال بروز این عارضه را بیشتر می کنند:

۱-استراحت مطلق پس از بیماری یا جراحی؛

۲-کسانی که نمی توانند حالت خود را روی تخت یا ویلچر تغییر دهند؛

۳-سالمندان بالای ۷۰ سال که پوست شکننده و تحرک کمی دارند؛

۴-سیگار کشیدن؛

۵-چاقی؛

۶-رژیم فاقد مواد مغذی؛

۷-بی اختیاری ادرار یا مدفوع؛

۸-دیابت؛

۹-آترواسکلروز؛

۱۰-ایست قلبی؛

۱۱-از کار افتادن کلیه؛

۱۲-مولتیپل اسکلروز (MS)؛

۱۳-کاهش عملکرد اعصاب به علت آسیب به نخاع و بیماری های عصبی؛

۱۴-وزن کم که باعث کاهش بافت چربی اطراف استخوان ها می شود؛

۱۵-سطح هوشیاری پایین.

زخم بستر بیشتر دز کدام نقاط بدن دیده می شود؟

این نوع زخم در مکان هایی ایجاد می شود که فشار بیشتر است فردی که مدت زیادی می نشیند در این نقاط دچار زخم فشاری می شود:

۱- نشیمنگاه یا دنبالچه؛

۲-ستون فقرات؛

۳-کتف؛

۴-پشت دست و پا.

فردی که بیشتر روی تخت است در این مناطق دچار زخم ببشتری می شود:

۱-قوزک پا؛

۲-پاشنه؛

۳-شانه؛

۴- دنبالچه؛

۵-آرنج؛

۶- پشت سر.

درمان زخم بستر:

تغییر حالت مکرر باعث بهبود زخم ها و پیشگیری از ایجاد زخم های جدید می شود .درمان زخم بستر در منزل در مراحل اولیه ممکن است با وجود این زخم های درجه ۳ و ۴ به مراقبت پزشکی نیاز دارند .در ادامه نکاتی را برای درمان  این زخم ها مطرح کرده ایم.

۱-کاهش فشار:

برای این کار می توانید از پدهای قوی یا بالشت هایی استفاده کنید برای بالا نگه داشتن ناحیه های زخم و تغییر حالت بدن استفاده کنید.

۲-تمیز کردن زخم:

زخم های کوچک را به آرامی با آب و صابون ملایم بشویید هنگام تععویض پانسمان زخم را با محلول سالین تمیز کنید.

۳-پانسمان کردن زخم:

این کار باعث محافظت از زخم و سرعت بخشیدن به روند درمان می شود.می توانید از انواع مناسب  پانسمان مانند پانسمان ضد باکتری ،هیدروکلوئیدی یا حاوی آلژنیک اسید استفاده کنید.

۴-استفاده از پمادهای موضعی:

پمادهای موضعی ضد باکتری با عفونت مبارزه می کنند و پمادهای حفاظنی می توانند از پوست زخمی یا آسیب پذیر محافظت کنند.

۵-چاره اندیش برای بی اختیاری مدفوع یا ادرار:

می توانید از ضد عفونی کننده ها،پمادهای محافظتی ،پدهای بی اختیاری ادرار و مدفوع و سیستم های کنترل مدفوع استفاده کنید.

۶-برداشتن بافت مرده:

این کار باعث بهبودی زخم می شود اعضای کار درمان می توانند با فشار بالای آب یا سایر ابزار های جراحی این بافت را بردارند.

۷-بررسی وضعیت تخت:

بعضی تشک ها ،مثلاً تشک های دینامیک با آنهایی که از قوم ثابت درست شده اند ،می توانند فشار را کتاهش دهند . همچنین بعضی از تخت ها پمپی دارند که مدام هوا را به تشک می فرستد.پزشک می تواند بهترین نوع دشک را به شما معرفی کند.

۸-مصرف آنتی بیوتیک های لازم:

پزشک ممکن است برای درمان عفونت پوست استخوان یا خون آنتی بیوتیک تجویز کند.

۹-توجه به رژیم غذایی:

با اینکه شواهد محدودی مبنی بر اینکه نوع تغذیه زخم بستر را سریع تر بهبود می دهد وجود دارد.مکمل های پروتئینی می توانند باعث بهبودی  سریع تر آن شوند و اندازه زخم را کاهش دهند . دریافت مواد مغذی ضروری است و آب کافی نیز برای حفظ سلامت عمومی ضروری است.

۱۰- مشورت با پزشک درباره جراحی:

ممکن است برای برداشتن بافت های مرده تمیز کردن زخم و بستن لبه های زخم تا حد امکان جراحی توصیه شود .حتی ممکن است جراح از بافت های سالم برای درمان زخم بستر اتستفاده کند .زخم های فشاری درجه ۳ و ۴ بیشتر به برداشت بافت(دریدمان) از طریق جراحی نیاز دارند.

جلوگیری از زخم بستر:

برای کاهش احتمال به زخم بستر می توانید از این راهکارها استفاده کنید:

۱-هر دو ساعت حالت خود را در تخت عوض کنید.

۲-اگر از ویلچر استفاده می کنید صاف بنشینید ، حالت نشستن خود را هر پانزده دقیقه عوض کنید و از کوسنی استفاده کنید که وزن شما را پخش کند.

۳-اگر بستری یا استراحت مطلق هستید دائماً پوست خود را برای نشانه های زخم بستر بررسی کنید.

۴-از بالشت ها یا تشک های کاهنده فشار خون استفاده کنید این تشک ها از این زخم ها جلوگیری می کند.

۵-لباس هایی بپوشید که زیاد تنگ نباشند یا به علت گشادی زیاد زیر شما جمع نشوند.

۶-لایه نرم مخصوصی در ناحیه تحت فشار از جمله آرنج و پاشنه بپوشید.

۷-سیگار نکشید.

۸- برای دریافت مواد مغذی کافی،رژیم غذایی مناسب داشته باشید.

۹- به مقدار کافی آب بنوشید.

۱۰-تا حد امکان فعال باشید مثلاً چند بار در روز پیاده روی کنید.

۱۱-سر تخت خود را بیش از ۳۰ درجه بالا نبرید.

۱۲-پوست را تمیز و خسک نگه دارید.

عوارض زخم بستر:

بعضی عوارض زخم بستر که ممکن است کشنده باشد عبارت اند از:

سلولیت: سلولیت نوعی عفونت پوست است و بافت همبند است . این عفونت باعث گرما ،التهاب و ورم بافت آلوده می شود .افرادی که دچار این آسیب عصبی شده اند حس نمی کنند.

عفونت استخوان و مفصل: عفونتی که بر اثر زخم فشاری ایجاد شده باشد می تواند به مفصل و استخوان ها نفوذ کند .

عفونت مفصل:(آرتروز عفونی): می تواند به غضروف و بافت آسیب برساند .عفونت استخوان (استئومیلیت ) می تواند به غضروف و بافت آسیب رساند عفونت استخوان می تواند عملکرد اندام و مفصل را کاهش دهد.

سرطان:ممکن است از زخم های طولانی که خوب نمی شوند را به نوعی سرطان سلول های سنگ فرشی منجر شوند.

سپسیس:زخم بستر به ندرت منجر به سپسیس می شود.

پیش آگهی زخم بستر:

روند التیام شما به درجه زخم بستر بستگی دارد ، هر چقدر سریع تر این زخم فشالری تشخیص داده شود زودتر می توانید درمان شوید و بهبود یابید .بیش تر گفتیم که پاسخ پرسش آیا زخم بستر کشنده است مثبت است پس بی تردید درمان سریع احتمال بروز عوارض مرگبار مانند: عفونت را کاهش می دهد.درجه های آخر زخم بستر معمولاً به درمان های تهاجمی تر نیاز دارند و بهبود آنها بیشتر طول می کشد.

ممکن است پزشک به شما توصیه کند که برای پیشگیری از بروز مجدد زخم بستر رژیم غذایی یا برنامه ورزشی خود را تغییر دهید.

سخن پایانی:

زخم بستر هنگامی رخ می دهد که پوست و بافت های آن بر اثر فشار طولانی مدت دچار آسیب شده باشند .این زخم ها می توانند به ماهیچه یا استخوان برسنتد و اگر به موقع درمان نشوند عارضه های خطرناکی به همراه خواهند داشت .برای پیشگیری از بروز عفونت و سایر عوارض زخم بستر باید نکات مراقبتی را رعایت کنید و در صورت لزوم برای انجام جراحی برداشت بافت یا آنتی بیوتیک درمانی به بیمارستان بروید . البته زخم بستر قابل پیشگیری است و در مراحل اولیه به راحتی درمان می شوند.