علائم ام اس چیست؟ + چگونه تشخیص دهیم به ام اس مبتلا هستیم
حتماً شما هم در چند سال اخیر بارها نام بیماری MS را شنیده‌اید و واهمه ابتلا به این بیماری سراغ شما نیز آمده است. درباره این بیماری یا اختلال مزمن اطلاعات کافی دارید؟ می‌دانید که چه گروهی بیشتر در معرض خطر ابتلای این بیماری قرار دارند و چگونه باید آن را کنترل کنند؟ این مقاله از هومکا به مبحث شناخت علائم ام اس و تشخیص شدت این بیماری اختصاص داده‌شده است.
MS مخفف مولتیپل اسکلروزیس یک نوع بیماری بالقوه ناتوان‌کننده سیستم عصبی مرکزی است. منظور از سیستم عصبی مرکزی مغز و نخاع است. بنابراین می‌توانید متوجه شوید که بروز این بیماری می‌تواند چه ابعاد گسترده‌ای به همراه داشته باشد و تا چه حدی کیفی زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار دهد.
در بیماری ام اس چه اتفاقی برای بدن می‌افتد؟
زمانی که فرد به ام اس مبتلا می‌شود، به این معناست که سیستم ایمنی بدن بیمار غلاف محافظتی به نام میلین را از دست می‌دهد و یا اینکه این غلاف در بدن او در حال تخریب است. میلین لایه‌ای چربی مانند است که مانند یک دیواره از رشته‌های عصبی مراقبت می‌کند. با بروز بیماری‌ام اس و تخریب غلاف میلین مشکلات بسیاری در ارتباط بین مغز و بقیه اعضای بدن به وجود می‌آید. این بیماری به‌تدریج یا در برخی موارد با سرعت اعصاب را شدیداً مورد آسیب قرار می‌دهد. در نهایت بیماری کنترل نشده به آسیب دائمی یا زوال اعصاب منجر می‌شود.
تشخیص بیماری ام اس
ام اس بیماری مزمنی است که در رسته اختلالات خود ایمنی قرار می‌گیرد. بنابراین می‌توان دریافت که علائم ام اس با بسیاری از بیماری‌های خود ایمنی تشابه دارد. شناخت بیماری‌ام اس از روی علائم چندان راحت نیست، چراکه برایتشخیص این اختلال خود ایمنی آزمایش به‌خصوصی وجود ندارد.
شما پزشکان می‌توانند با انجام آزمایشات مختلف برای ام اس و رد بروز دیگر بیماری‌های خود ایمنی و در نظر گرفتن علائم این بیماری را تشخیص دهند. علائم و نشانه‌های ام اس بسیار متفاوت است و به میزان آسیب عصبی و اینکه کدام اعصاب تحت تأثیر قرار می‌گیرند بستگی دارد. همچنین از MRI، نوار عصب و بررسی مایع نخاعی هم برای تشخیص این بیماری استفاده می‌شود.
علائم ام اس چیست؟
همان‌طور که اشاره کردیم علائم ام اس در مبتلایان بسیار متفاوت است و برحسب زن یا مرد بودن بیمار نیز ممکن است علائمی خاص بروز کنند که بیشتر علائم خاص مختص زنان است. این موضوع به تفاوت‌های ژنتیک و هورمونی آن‌ها برمی‌گردد. برحسب اعصابی که آسیب‌دیده‌اند علائمی متعددی به وجود می‌آیند. به‌عنوان‌مثال برخی از مبتلایان توانایی راه رفتن را از دست می‌دهند.
در گروهی از مبتلایان تاری دید و یا نابینایی مشاهده می‌شود. برخی از مبتلایان در تکلم و گفتار دچار اختلال می‌شوند. برخی از عدم تعادل در هنگام حرکت رنج می‌برند و برخی نیز از لرزش دست و پا یا فلج موقتی و دائمی دست و پا رنج می‌برند. در مواردی نیز بیمار در دوره‌های طولانی بهبودی را بدون علائم جدید تجربه می‌کند.
برای رفع علائم و اختلالات ناشی از بیماری MS هیچ درمانی وجود ندارد. باوجوداین، درمان‌ها می‌توانند به تسریع بهبودی پس از حملات، اصلاح دوره بیماری و مدیریت علائم ام اس کمک کنند. نشانه‌های مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس ممکن است از فردی به فرد دیگر و در طول دوره بیماری بسته به محل رشته‌های عصبی آسیب‌دیده بسیار متفاوت باشد. علائم ام اس به چند دسته علائم اولیه، خوش‌خیم و بدخیم طبقه‌بندی می‌شود.
علائم اولیه‌ام اس
بی‌حسی یا ضعف
این احساس ضعف و بی‌حسی در یک یا چند اندام رخ می‌دهد. معمولاً بی‌حسی در یک سمت بدن رخ می‌دهد و درآن‌واحد تمام اندام‌های یک سمت بدن را دچار بی‌حسی یا فلج می‌کند. گاهی نیز تنها در بخش پایین‌تنه یا بالاتنه رخ می‌دهد. یعنی هم‌زمان دو پا را بی‌حس می‌کند یا اینکه هم‌زمان بالاتنه را دچار بی‌حسی و فلج می‌کند.
احساس شوک الکتریکی
زمانی که این علامت ظاهر می‌شود گردن دچار حرکات خاصی می‌شود. در این حالت ممکن است گردن بیمار به سمت جلو خم شود.
لرزش و عدم هماهنگی
این لرزش و ناهماهنگی ممکن است خفیف تا شدید باشد. گاهی نیز فرد در حین راه رفتن لرزش و عدم تعادل را تجربه می‌کند.
گزگز و سوزش
احساس گزگز و سوزش در دست‌وپا دیگر علامت بروز حمله ناشی از ام اس است. گاهی این گزگز دست و پا همراه با درد است.
علائم بینایی
این بیماری علائمی در بینایی فرد نیز ایجاد می‌کند. گاهی بیمار جزئی یا تمام بینایی خود را از دست می‌دهد. این نابینایی یا تاری دید معمولاً در یک سمت از چشم به وجود می‌آید. دوبینی و درد هنگام حرکت دادن چشم نیز در این وضعیت شاید رخ دهد.
علائم حرکتی ام اس
به دلیل آسیب رشته‌های عصبی مرتبط با حرکات و تعادل بدن، ام اس می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در حرکت، تعادل و هماهنگی شود، ازجمله:
از دست دادن تعادل
رعشه دست و پا
راه رفتن ناپایدار (آتاکسی)
سرگیجه
بروز ناهماهنگی در اندام‌ها
ضعف عضلانی
اسپاسم و پرش عضلانی
علائم ام اس خوش‌خیم و علائم ام اس بدخیم
ام اس خوش‌خیم می‌تواند علائمی مشابه علائم اولیه ام اس و ام اس بدخیم داشته باشد با شدت کمتر و بدون روند پیش‌رونده. علائم خوش‌خیم خفیف هستند و نشانی از عود ندارند. علائم این نوع ام اس در چند سال اول شاید تنها یک‌بار عود کنند. فعالیت بیماری افزایش پیدا نمی‌کند و پیشروی آن سرعت نمی‌گیرد. همچنین نمره EDSS معادل ۲ یا کمتر در ۵ سال بعد از تشخیص بیماری نشان می‌دهد که علائم بیماری از نوع خوش‌خیم هستند. همچنین بیمار در ام اس بدخیم علائم زیر را تجربه می‌کند:
بروز اختلال شناختی
افتادن مکرر
کاهش قدرت شنوایی و بینایی
دوبینی و نابینایی
اختلالات گوارشی و مثانه
مشکلات گفتاری
سرگیجه
ضعف در بخش تحتانی بدن
عدم تعادل و از دست دادن قدرت ایجاد هماهنگی در حرکات
بی‌حسی و لرزش غیرطبیعی بدن
شیدایی (اختلال دوقطبی) و پارانویا
اما چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به ام اس قرار دارند؟ بیماری ام اس چه ریسک‌فاکتورهایی دارد؟ وبسایت mayoclinic در پاسخ به این سوال می‌گوید:
برخی از عوامل و شرایطی که خطر ابتلا به بیماری ام اس را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
سن؛ همه افراد با سنین مختلف در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند اما شانس ابتلا به این بیماری در سنین ۲۰-۴۰ سالگی بیشتر است
جنسیت؛ خانم‌ها بیشتر از آقایان به این بیماری مبتلا می‌شوند
سابقه بیماری در خانواده
عفونت‌های خاص مانند ویروس اپشتین بارکمبود ویتامین Dابتلا به بیماری خودایمن مانند اختلالات تیروئیدی، دیابت نوع یک، بیماری پسوریازیس و …مصرف سیگار
علائم اولیه ام اس در زنان
به‌طور کلی شیوع ام اس در زنان بیشتر از مردان است و یکی از علت‌های آن کمبود سطح ویتامین D و تأثیرات هورمونی است. البته الگوی واحد و علائم مشخصی که بتوان آن را به‌عنوان علائم اولیه در زنان بیان کنیم وجود ندارد چون هر فرد مبتلا به ام اس علائم و نشانه‌های اولیه متفاوتی نسبت به دیگری بروز می‌دهد. سایر علائم ام اس در زنان عبارت‌اند از:
مشکلات بینایی
درد و اسپاسم عضلانی
ضعف و خستگی
مشکلات تعادل و سرگیجه
مشکلات مثانه
اختلال عملکرد جنسی
مشکلات شناختی
بنا بر شواهد بالینی، وسعت و تعداد زخم‌های مغزی و نخاعی اغلب در مردان بیشتر از زنان است. از دیگر تفاوت‌های ام اس در مردان و زنان مشکلات جنسی است که تا ۹۱ درصد مردان و ۷۲ درصد زنان مبتلا به ام اس را تحت تأثیر قرار دهد. ام اس پیش‌رونده ثانویه و ام اس عودکننده معمولاً در زنان شایع‌تر از مردان است.
از طرفی، پس از یائسگی احتمالاً به دلیل کاهش سطح استروژن، علائم ام اس ممکن است بدتر شوند و بر پیشرفت بیماری تأثیر منفی بگذارد. بااین‌حال، تشخیص اینکه آیا بدتر شدن علائم ام اس به دلیل یائسگی است یا فقط به‌عنوان بخشی طبیعی از افزایش سن باشد نیاز به ارزیابی و مطالعات بیشتری دارد.
دوره بیماری‌ام اس
بیشتر بیمارانی که با اختلال خود ایمنی ام اس دست‌وپنجه نرم می‌کنند، یک دوره بیماری عودکننده دارند. به این معنا که پس از مدتی که از تشخیص بیماری می‌گذرد علائم پیشرفت می‌کنند و شدیدتر می‌شوند. بیماران ممکن است دوره‌هایی از علائم جدید یا عودکننده را تجربه کنند که در طول روزها یا هفته‌ها ایجاد می‌شوند و معمولاً تا حدی یا کاملاً بهبود پیدا می‌کنند.
این عود کردن‌های علائم در مقابل دوره‌های آرام بهبودی بیماری دارند. گاهی بهبود یافتن علائم ممکن است ماه‌ها و حتی سال‌ها طول بکشد. افزایش جزئی دمای بدن می‌تواند به‌طور موقت علائم ام اس را تشدید کند، ولی این مورد عود بیماری محسوب نمی‌شود.
آیا گزگز دست و پا نشانه ام اس است؟
بله گزگز دست و پا یا سوزن سوزن شدن دست پا می‌تواند یکی از علائم بروز ام اس باشد. البته این علائم همیشه به معنای ابتلای فرد به ام اس نیستند و ممکن است از شرایط سلامت دیگری خبر بدهند. همان‌طور که اشاره کردیم ام اس در برخی از موارد علائمی مشابه با با دیگر بیماری‌ها دارد، بنابراین لازم است برای تشخیص دقیق شما به پزشک مراجعه کنید و یا اینکه با ارائه‌دهنده خدمات مراقبت بهداشتی مشورت کنید.
آیا پرش عضلات علامت علائم ام اس است؟
اسپاسم و پرش عضلانی به انقباضات و حرکات ناگهانی در دست و پا اشاره دارد که یکی از شایع‌ترین علائم ام اس است. اسپاسم ممکن است حالت خفیفی داشته باشد و تنها به‌صورت سفتی موقتی در ماهیچه‌های دست و پا بروز کند و یا ممکن است آن‌قدر شدید باشد که باعث ایجاد حرکات دردناک و غیرقابل‌کنترل در اندام‌ها، به‌خصوص در پا شود.
اگرچه اسپاسم و پرش عضلات ممکن است در هر اندامی رخ دهد اما در پاها بسیار شایع‌تر است. این حرکات غیرارادی با حرکت و تغییر وضعیت، در معرض هوای گرم و شرجی بودن و یا بیماری عفونی تشدید می‌شوند و گاهی حتی پوشیدن لباس‌های تنگ نیز بر پیدایش آن‌ها تأثیر دارد. البته لازم به ذکر است پرش‌های عضلانی یک اختلال شایع در جمعیت است و این‌طور نیست که هر کس پرش عضلانی دارد در معرض ام اس باشد.
آیا چشم‌پزشک ام اس را تشخیص می‌دهد؟
از آنجایی که بروز اختلال در بینایی یکی از علائم شایع ام اس شناخته می‌شود، بنابراین در صورت ارجاع بیمار توسط پزشک متخصص به چشم‌پزشک ممکن است با مشاهده علائم پزشک بتواند ام اس را تشخیص دهد. بیمار مبتلا به ام اس که از اختلال بینایی رنج می‌برد ممکن است یکی از شرایط زیر را داشته باشد:
از دست دادن جزئی بینایی
از دست دادن کامل بینایی یک چشم
احساس درد در هنگام حرکت دادن چشم
بروز دوبینی طولانی‌مدت
تاری دید و واضح نبودن اشیا و افراد در هر فاصله‌ای
علائم روحی و روانی ام اس
برای هر فردی ممکن است طبیعی باشد که از همان بدو تشخیص و بروز علائم اولیه دچار اضطراب، پریشانی، عصبانیت و ناامیدی شود. اما خوشبختانه می‌توان با مصرف داروهای ام اس و کنترل بیماری به وضعیت اولیه و طبیعی زندگی برگردید. عدم قطعیت و غیرقابل‌پیش‌بینی بودن شاید دلیل عمده این مشکلات روحی و روانی باشد.
اضطراب و افسردگی معمولاً در افراد مبتلا به ام اس رایج است اما بسیاری از افراد قادرند با تقویت قوای جسمی و ذهنی، سلامت روحی و روانی خود را ارتقا دهند. بدخلقی و زودرنجی از شایع‌ترین تغییرات احساسی و روحی در افراد مبتلا به ام است. بدخلقی و عصیانت می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد:
افسردگی
تغییرات مغزی
چالش‌های ناشی از زندگی با ام اس
کمک گرفتن از گروه‌های مشاوره و پشتیبانی، شرکت در جلسات و برنامه‌های انجمن ام اس و گفتگو با سایر اعضای انجمن در تسکین افسردگی و اضطراب بسیار مؤثر است. در انجمن ام اس هر هفته برنامه‌های مختلف و متنوعی برای اعضا برگزار می‌شود که می‌توانید با مشارکت در آن‌ها نه تنها از نظر روحی خود را تقویت کرده بلکه سایر علائم بیماری مثل ضعف جسمانی را نیز بهبود ببخشید. اگر به ام اس مبتلا هستید و قصد دارید آزمایشات دوره‌ای خود را در خانه انجام دهید می‌توانید از خدمات تست ام اس در خانه هومکا استفاده کنید.
