علت بوجود آمدن سرطان و راه های تشخیص آن چیست ؟
بیماری سرطان چیست؟
سرطان(Cancer)، رشد کنترل نشده سلول‌های غیرطبیعی در بدن است. در واقع تومور سرطانی بیماری است که در آن برخی از سلول‌های بدن بطور غیرقابل کنترلی رشد می‌کنند و به سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش می‌یابند.
سرطان چگونه به وجود می‌آید؟
این بیماری در اثر تغییرات خاصی که در ژن‌ها، واحدهای فیزیکی اساسی وراثت ایجاد می‌شود، به وجود می‌آید. ژن‌ها در رشته‌های درازی به نام DNA قرار دارند که در صورت ایجاد جهش در آنها، فرد به سلول‌های سرطانی مبتلا می‌شود.
در نتیجه این بیماری یک بیماری ژنتیکی است که در آن ژن‌هایی که نحوه عملکرد سلول‌های بدن، به‌ویژه نحوه رشد و تقسیم آنها را کنترل می‌کنند، دچار جهش و تغییر می‌شوند. این جهش‌ها می‌توانند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتند.: سرطان معده چیست؟
انواع بیماری سرطان
در کل بیش از ۱۰۰ نوع سرطان وجود دارد. انواع سرطان معمولا باتوجه‌به اندام‌ها یا بافت‌هایی که در آنجا شکل می‌گیرند، نام‌گذاری می‌شوند. به‌عنوان‌مثال سرطان ریه از ریه شروع می‌شود و سرطان مغز نیز از مغز شروع می‌شود. علاوه بر این سرطان‌ها ممکن است با نوع سلولی که آنها را تشکیل می‌دهند نیز توصیف شوند، مانند یک سلول اپیتلیالی (یکی از چهار نوع بافت اساسی بدن جانواران است) یا یک سلول سنگ‌فرشی. سرطان مغز، سرطان کبد، سرطان پانکراس، سرطان کلیه، سرطان خون، سرطان روده بزرگ، سرطان معده، سرطان غدد لنفاوی، سرطان کیسه صفرا، سرطان حنجره، سرطان مری، سرطان ریه، سرطان دهان و… از مهم‌ترین سرطان‌هایی است که در دنیا شایع است.
در اینجا چند دسته از سرطان‌های شایع را معرفی می‌کنیم.
سرطان کارسینوما
کارسینوم یکی از شایع‌ترین نوع سرطان است. در این نوع از بیماری، سلول‌های اپیتلیالی که سطوح داخلی و خارجی بدن را می‌پوشانند، درگیر می‌شوند. کارسینوم‌ها در انواع مختلفی از سلول‌های اپیتلیالی شروع می‌شوند و براین‌اساس نام‌گذاری متفاوتی دارند. آدنو کارسینوم سلول‌های اپیتلیالی تولید مخاط را درگیر می‌کند. این سلول‌ها بیشتر در بافت‌های سینه، روده بزرگ و پروستات قرار دارند.
سرطان سارکوم
سارکوم بافت‌های نرم بدن از جمله ماهیچه، تاندون، چربی، رگ‌های خونی، عروق لنفاوی، اعصاب و بافت اطراف مفاصل را درگیر می‌کند. در نتیجه سرطان سارکوم بیشتر در استخوان‌ها و بافت‌های نرم، از جمله ماهیچه‌ها، بافت‌های چربی، رگ‌های خونی، رگ‌های لنفاوی و بافت‌های فیبری مانند تاندون‌ها و رباط‌ها را درگیر می‌کند. استئوسارکوم شایع‌ترین نوع است که سرطان استخوان نام دارد.
بیماری سرطان خون
سرطان‌هایی که در بافت خون‌ساز مغز استخوان شروع می‌شوند، لوسمی نامیده می‌شوند. این سرطان‌ها تومورهای جامد را تشکیل نمی‌دهند. در عوض، تعداد زیادی گلبول سفید غیرطبیعی (سلول‌های لوسمی و سلول‌های بلاست لوسمیک) در خون و مغز استخوان جمع می‌شوند و سلول‌های طبیعی خون را از بین می‌برند. سطح پایین سلول‌های خونی طبیعی می‌تواند اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن، کنترل خونریزی یا مبارزه با عفونت‌ها را سخت‌تر کند.
چهار نوع شایع لوسمی وجود دارد که بر اساس سرعت بدتر شدن بیماری (حاد یا مزمن) و نوع سلول خونی که سرطان در آن شروع می‌شود (لنفوبلاستیک یا میلوئید) گروه‌بندی می‌شوند. انواع حاد لوسمی به‌سرعت و انواع مزمن کندتر رشد می‌کنند.
سرطان لنفوم
لنفوم سرطانی است که در لنفوسیت‌ها (سلول‌های T یا سلول‌های B) شروع می‌شود. اینها گلبول‌های سفید خونی هستند که با بیماری مبارزه می‌کنند و بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند. در لنفوم، لنفوسیت‌های غیرطبیعی در غدد لنفاوی و عروق لنفاوی و همچنین در سایر اندام‌های بدن تجمع می‌یابند.
سرطان مولتیپل میلوما
مولتیپل میلوم سرطانی است که در سلول‌های پلاسما، نوع دیگری از سلول‌های ایمنی شروع می‌شود. سلول‌های پلاسما غیرطبیعی که سلول‌های میلوما نامیده می‌شوند، در مغز استخوان تجمع می‌کنند و تومورهایی را در استخوان‌های سراسر بدن تشکیل می‌دهند. مولتیپل میلوما را میلوم سلول پلاسما و بیماری کاهلر نیز می‌نامند.
بیماری سرطان ملانوما
ملانوما، بیماری سرطانی است که در سلول‌هایی شروع می‌شود که به ملانوسیت تبدیل می‌شوند، سلول‌های تخصصی که ملانین (رنگ‌دانه‌ای که به پوست رنگ می‌دهد) را می‌سازند. بیشتر ملانوم‌ها روی پوست ایجاد می‌شوند، اما ملانوم می‌تواند در بافت‌های رنگ‌دانه‌ای دیگر مانند چشم نیز ایجاد شود. سرطان پوست یکی از انواع سرطان‌های بسیار شایع در جهان است.
تومورهای مغز و نخاع
انواع مختلفی از تومورهای مغز و نخاع وجود دارد که بر اساس نوع سلولی که برای اولین‌بار در آن شروع می‌شوند، نام‌گذاری می‌شوند. تومورهای مغزی یا خوش‌خیم‌اند یا بدخیم.
تومورهای سلول‌های زایا
نوع دیگری از تومورها با نام تومورهای سلول زاینده در سلول‌های تولیدکننده اسپرم و تخمک ایجاد می‌شوند. این تومورها نیز می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند.
تومورهای نورواندوکرین
تومورهای عصبی غدد درون‌ریز از سلول‌هایی تشکیل می‌شوند که در پاسخ به سیگنالی از سیستم عصبی، هورمون‌ها را در خون آزاد می‌کنند. این تومورها که ممکن است مقادیر بالاتر از حد طبیعی هورمون تولید کنند، می‌توانند علائم مختلفی ایجاد کنند. تومورهای نورواندوکرین ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند.
تومورهای کارسینوئیدی
این تومورها نیز در غدد درون‌ریز رشد می‌کنند و سرعت رشدشان آهسته است. این تومورها معمولا در دستگاه گوارش (اغلب در رکتوم و روده کوچک) یافت می‌شوند. تومورهای کارسینوئید ممکن است به کبد یا سایر نقاط بدن سرایت کرده و ممکن است موادی مانند سروتونین یا پروستاگلاندین ترشح کنند که باعث سندرم کارسینوئید شود.
علل به‌وجودآمدن بیماری سرطان
عوامل بسیار متعددی را می‌توان به‌عنوان علت این بیماری در نظر گرفت. مهم‌ترین عوامل ایجاد سرطان شامل موارد زیر می‌شود:
- مصرف الکل
- اعتیاد به مواد مخدر
- سیگار کشیدن و قلیان کشیدن
- قرارگرفتن در معرض پرتوهای فرابنفش خورشید به مدت طولانی
- قرارگرفتن در معرض پرتوهای رادیواکتیو
- استفاده بیش از حد از مواد شیمیایی مضر
- کارکردن در محیط‌های آلوده مانند محیط‌های آلوده به آزبست یا ترکیبات شیمیایی مضر مانند آفت‌کش‌ها و رادون
- رژیم غذایی و نوع و میزان فعالیت‌های فیزیکی
- بی‌تحرکی و چاقی
- مصرف غذاهای چرب و فست‌فودی
- مصرف بیش از حد غذاهای دودی و کنسروی
- مصرف بیش از حد غذاهای منجمد
- برخی عفونت‌های ویروسی مانند ویروس پاپیلومای انسانی
مراحل پیشرفت سرطان
برای تشخیص مراحل سرطان و وضعیت بیماری، میزان و شدت آن، پزشک از یکسری آزمایش‌ها استفاده می‌کند. سپس یک عدد به سطح بیماری فرد تخصیص داده می‌شود که مرحله پیشرفت بیماری را مشخص خواهد کرد. بر اساس دسته بندی مرحله سرطان، بیماری در چهار مرحله دسته بندی شده و از مرحله یک تا چهار پیشرفت می‌کند. این مراحل بر اساس اندازه و محل تومور تعیین می‌شوند:
- مرحله یک:
سرطان در یک منطقه کوچک موضعی قرار دارد و به غدد لنفاوی یا سایر بافت‌ها گسترش نیافته است.
- مرحله دوم:
سرطان رشد کرده اما هنوز گسترش نیافته است.
- مرحله سوم :
تومورهای سرطانی بزرگ‌تر شده‌اند و احتمالاً به غدد لنفاوی یا سایر بافت‌ها گسترش‌یافته است.
- مرحله چهارم:
سرطان به سایر اندام‌ها یا نواحی بدن بیمار گسترش‌یافته است. این مرحله به‌عنوان سرطان متاستاتیک یا پیشرفته نیز شناخته می‌شود. اگرچه مراحل I تا IV رایج‌ترین هستند، مرحله صفر نیز وجود دارد. در این مرحله بیماری در نقطه آغاز خود قرار دارد و معمولا به‌راحتی قابل‌درمان است.
