فیتواستروژن چیست؟ مزایا، معایب و منابع گیاهی آن را بشناسید

فیتواستروژن یکی از ترکیبات طبیعی موجود در گیاهان و غذاهای گیاهی است. این ماده می‌تواند مثل استروژن تولیدشده توسط بدن روی فرد اثر بگذارد. در این مقاله علاوه بر خواص و خطرات احتمالی استفاده از فیتواستروژن، با غذاهایی آشنا می‌شوید که فیتواستروژن فراوانی دارند. با ما همراه باشید.

فیتواستروژن چیست؟

«فیتو» کلمه‌‌ای یونانی به‌معنی گیاه و «استروژن» نوعی هورمون زنانه است که در تنظیم مجموعه‌ای از فعالیت‌ها در هر دو جنس زن و مرد نقش دارد. این هورمون توسط سیستم درون‌ریز (اندوکرین) آزاد می‌شود و تا زمان یائسگی چرخه قاعدگی زنان را تنظیم می‌کند. استروژن در زمان بلوغ باعث رشد سینه‌ها، موی زیربغل و موی ناحیه تناسلی می‌شود. مکمل‌های استروژنی نیز در بازار وجود دارد؛ اما بهتر است این ماده را از منابع غذایی طبیعی دریافت کنید.

فیتواستروژن چطور کار می‌کند؟

ازآنجاکه فیتواستروژن شباهت ساختاری بسیار زیادی به استروژن بدن دارد، مثل استروژن عمل می‌کند؛ به همین دلیل به آن استروژن غذایی می‌گویند. زمانی که فیتواستروژن وارد بدن می‌شود، گیرنده‌های استروژن، آن را مثل استروژن تلقی می‌کنند.

فیتواستروژن مختل‌کننده سیستم درون‌ریز است؛ زیرا ساختار شیمیایی‌اش عملکرد هورمونی طبیعی را مختل می‌کند؛ بااین‌حال تا زمانی که استروژن در بدن تولید می‌شود، فیتواستروژن‌ها به گیرنده‌های استروژن متصل نمی‌شوند؛ به همین دلیل احتمالا عملکردشان ضعیف‌تر باشد.

فواید فیتواستروژن

فیتواستروژن می‌تواند برای زنانی مناسب باشد که با نزدیک‌شدن به دوره یائسگی به‌دنبال برقراری تعادل هورمونی هستند.

در دوره پری‌مُنوپوز (حوالی یائسگی) میزان هورمون در بدن زنان نوسان پیدا می‌کند. پری‌منوپوز معمولا از چهل‌سالگی زنان شروع می‌شود و تا یائسگی ادامه می‌یابد. علائم پری‌منوپوز شامل موارد زیر است:

• گرگرفتگی؛
• سینه‌های حساس؛
• میل جنسی کم؛
• خستگی؛
• قاعدگی های نامنظم؛
• نوسان‌های خلقی.

این علائم ممکن است ناخوشایند باشند و حتی بعد از یائسگی هم ادامه داشته باشند. بعضی از زنان برای کنترل این علائم از درمان جایگزینی با هورمون استفاده می‌کنند.

فیتواستروژن جایگزینی طبیعی در مقابل استروژن‌های مصنوعی است که در درمان جایگزینی با هورمون استفاده می‌شود. در ادامه، فواید فیتواستروژن را توضیح می‌دهیم.

۱. خلاصی از گرگرفتگی

فیتواستروژن می‌تواند به خلاصی از گرگرفتگی آزاردهنده کمک کند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ نشان داد که فیتواستروژن بدون هیچ‌گونه اثر جانبی جدی می‌تواند دفعات گرگرفتگی در زنان یائسه را کاهش دهد.

۲. جلوگیری از پوکی استخوان

کمبود استروژن بعد از یائسگی ممکن است بر سلامت استخوان اثر بگذارد و وضعیتی مثل پوکی استخوان ایجاد کند. روش درمان جایگزینی با هورمون (HRT) می‌تواند به درمان این بیماری کمک کند و استحکام استخوان‌ها را تقویت کند؛ اما ممکن است عوارض جانبی آزاردهنده‌ای به همراه داشته باشد. فیتواستروژن می‌تواند جایگزینی طبیعی محسوب شود.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۱ نشان داد که فیتواستروژن به مبارزه با پوکی استخوان بعد از یائسگی کمک می‌کند؛ بااین‌حال ممکن است کمی عوارض جانبی داشته باشد. ازآنجاکه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به‌تازگی بر فیتواستروژن نظارتی نداشته است، این مطالعه مصرف فیتواستروژن برای پوکی استخوان را پیشنهاد نمی‌کند.

۳. مبارزه با مشکلات قاعدگی و تسکین قاعدگی

میزان استروژن ممکن است در زمان‌های خاصی طی چرخه قاعدگی افت کند. زمانی که میزان استروژن زنی افت می‌کند، این موضوع ممکن است روی حالت و سطح انرژی او اثر بگذارد و علائم ناخوشایندی ایجاد کند.

بعضی از زنان سعی می‌کنند در این دوران غذاهایی سرشار از فیتواستروژن بخورند تا سطح هورمون را متعادل کنند و از علائم قاعدگی خلاص شوند. آنها از فیتواستروژن به‌عنوان درمانی طبیعی و گیاهی برای تسکین مشکلات یا بی‌نظمی‌های قاعدگی استفاده می‌کنند. اگر استروژن جایگزین شود (با مصرف فیتواستروژن یا ازطریق قرص)، ممکن است علائم از بین بروند.

برای تأیید مصرف فیتواستروژن در این موارد، تحقیقات بیشتری لازم است.

قبل از خرید نوار بهداشتی حتما این نکات را بدانید

۴. درمان آکنه

به‌وجودآمدن آکنه در زنان ممکن است به‌‌دلیل افزایش هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) در بدن باشد. فیتواستروژن با متعادل‌کردن سطح هورمون‌ها می‌تواند به مبارزه با آکنه کمک کند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ این فرضیه را تااندازه‌ای تأیید کرد؛ اما تحقیقات بیشتری لازم است تا تأثیر فیتواستروژن‌ بر درمان آکنه اثبات شود.

۵. مبارزه با سرطان سینه

ادعاهایی وجود دارد مبنی بر اینکه فیتواستروژن برای مبارزه با سرطان‌های هورمونی مانند سرطان سینه مناسب است.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۹ ثابت کرد که مصرف غذاهای حاوی سویا خطر مرگ و بازگشت بیماری در زنان مبتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهد.

مطالعه دیگری در سال ۲۰۱۵ نشان داد که فیتواستروژن رشد سلول‌های سرطان سینه را مهار می‌کند؛ بااین‌حال مطالعات دیگر تأکید کردند نقش فیتواستروژن در نجات فرد مبتلا به سرطان سینه پیچیده است و به این موضوع بستگی دارد که بیمار در چه مرحله‌ای از یائسگی باشد.

مطالعات بیشتری برای اثبات این موضوع نیاز است که آیا فیتواستروژن می‌تواند نقش مفیدی در پیشگیری از سرطان و درمان آن داشته باشد یا خیر. فیتواستروژن برای تمام انواع سرطان مناسب نیست. هر فردی که تمایل دارد از فیتواستروژن استفاده کند، ابتدا باید با پزشک مشورت کند.

۶. تقویت سلامت قلب

فیتواستروژن ممکن است در سلامت قلب مؤثر باشد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶ نشان داد فیتواستروژن به درمان وضعیتی که رگ‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، کمک می‌کند و سلامت قلب در زنان یائسه را بهبود می‌دهد.

خطرات و عوارض جانبی فیتواستروژن

مطالعات نشان می‌دهند که فیتواستروژن می‌تواند خواصی مشابه استروژن‌های صنعتی داشته باشد. این استروژن‌ها در درمان جایگزینی با هورمون استفاده می‌شوند؛ بااین‌حال این موضوع به‌معنی ایمن‌تربودن فیتواستروژن‌ها نسبت به استروژن‌های صنعتی نیست. فیتواستروژن‌ها و استروژن‌های صنعتی مثل هم عمل می‌کنند و می‌توانند خطرات مشابهی هم داشته باشند. این خطرات شامل موارد زیر هستند:

• چاقی؛
• مشکلات در تولیدمثل؛
• نقص‌های تولد در زنان باردار؛
• تغییر در چرخه هورمونی؛
• مشکلات شیردهی؛
• افزایش خطر سرطان سینه؛
• افزایش خطر اندومتریوز؛
• افزایش خطر سرطان اندومتر رحم؛
• افزایش خطر هپاتیت سمی غیرویروسی؛
• افزایش خطر فیبروم رحم.

علاوه بر عوارض یادشده، مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۰ نشان داد که میزان زیاد سویا در رژیم غذایی زنان ممکن است روی عملکرد تخمدان‌‌های آنها اثر بگذارد.

این باور وجود دارد که رژیم غذایی گیاهی مفید است و گیاهان فراوانی حاوی فیتواستروژن هستند، اما مشخص نیست که مصرف زیاد فیتواستروژن چه اثری بر سلامت بدن دارد؛ به همین دلیل از مصرف زیاد این ماده خودداری کنید. برای شروع به استفاده از مکمل فیتواستروژن (یا اصولا هر نوع مکملی که قبلا مصرف نکرده‌اید) حتما با پزشک مشورت کنید.

غذاهای حاوی فیتواستروژن

در ادامه، فهرستی از غذاهای سرشار از فیتواستروژن را می‌آوریم.

مغزها و دانه‌ها

• تخمه آفتابگردان؛
• دانه کنجد؛
• تخم کتان؛
• بادام؛
• گردو.

نکات پیش از خرید بادام درختی

میوه‌ها

• سیب؛
• هویج؛
• انار؛
• توت فرنگی؛
• پرتقال؛
• زغال اخته؛
• انگور.

نکات مهم برای خرید محلول ضدعفونی کننده میوه و سبزیجات

سبزیجات

• سیب زمینی شیرین؛
• عدس؛
• لوبیا؛
• جوانه‌ها مثل جوانه یونجه و جوانه گندم؛
• بروکلی.

محصولات سویا

• سویا؛
• توفو؛
• تمپه؛
• سوپ میسو؛
• پاستای میسو.

گیاهان دارویی

• دونگ‌کوئی؛
• پامچال؛
• سنبل ختایی؛
• کوهوش سیاه؛
• شبدر قرمز؛
• ریشه شیرین‌بیان؛
• رازک.

مایعات

• قهوه؛
• چای؛
• روغن زیتون؛
• روغن یاس.

غلات

• جو دوسر؛
• جو.

کلام آخر

فیتواستروژن‌ها ترکیبات گیاهی و مشابه استروژن‌های طبیعی بدن‌اند و می‌توانند با علائم کمبود استروژن مقابله کنند؛ بنابراین ممکن است برای زنان یائسه یا در آستانه یائسگی مناسب باشند. همچنین گفته می‌شود فیتواستروژن در مبارزه با سرطان نقش دارد؛ البته مطالعات بیشتری برای اثبات این موضوع نیاز است.

سعی کنید به‌جای داروهای گیاهی یا مکمل‌ها، فیتواستروژن را ازطریق مواد غذایی به دست بیاورید. خطر مصرف زیاد فیتواستروژن هنوز کاملا مشخص نیست و اثرات جانبی آن ممکن است مشابه استروژن‌های مصنوعی باشد. برای اطمینان خاطر، از مصرف دُزهای زیاد و دوره‌های طولانی مکمل‌های فیتواستروژنی خودداری و حتما قبل از مصرف این‌گونه مواد با پزشک مشورت کنید.

نظرها و پیشنهادهای ارزشمندتان را در قسمت دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید.