مرجعیت و بحران دولت سازی عراق
گروه بین الملل اوضاع سیاسی عراق، شش ماه پس از برگزاری انتخابات پارلمانی ماه مارس هنوز در بن بست مانده است و انتظار نمی رود در پایان این هفته که ماه مبارک رمضان آغاز می شود گشایشی در امر تشکیل دولت جدید عراق به وجود آید. با این وصف تصمیم هفته گذشته کاخ سفید در زمینه «اعلام پایان عملیات نظامی» پرونده دولت آینده عراق را به جریان انداخت. رئیس جمهور امریکا مدعی است قصد دارد به هر ترتیب ممکن تا پایان ماه آگوست نیروهایش را از عراق خارج کند. اما برای رسیدن به این نقطه دولت امریکا خواهان آن است که تضمینی در ارتباط با تشکیل کابینه عراق به دست آورد. آن گونه که ناظران امریکایی گفته اند، یک ماه رایزنی و لابی دیپلمات های امریکا برای تشکیل کابینه ای با ترکیب دلخواه کاخ سفید بی ثمر مانده و از این همه لابیگری اوباما بشدت ناامید شده است و همین حس سردرگمی او را واداشته تا به آیت الله سیستانی، مرجع تقلید شیعیان عراق نامه ای بنویسد و از او درخواست کند با توجه به نفوذ و قدرتی که در عراق دارد، بحران به وجود آمده را حل وفصل کند.
توسل رئیس جمهور امریکا به مرجعیت عراق بازتاب گسترده ای در محافل خاورمیانه داشت. این اتفاق چندان خوشایند شرکای عربی امریکا که به سکولارها و بعثی ها امید دوخته اند نبود. در سال های گذشته مرجعیت عراق بارها ثابت کرده است که از توان بالایی در حل بحران های سیاسی برخوردار است. زمانی که سیاستمداران این کشور در گیرودار تسویه حساب طایفه ای پس از حمله امریکا به عراق بودند، آیت الله سیستانی آنها را به سوی یک سیستم انتخاباتی دموکراتیک سوق داد. او در اندیشه سیاسی خود، همه طوایف و اقوام را به گردآمدن زیر بیرق حکومتی فراگیر و متکثر فراخواند و به این طریق خطی از مدارا و همزیستی میان اقوام و طوایف ترسیم کرد، پیش از انتخابات پارلمانی مارس نیز در اختلافات موجود بین کردها و سنی ها بر سر فدرالیسم میانجیگری کرد. نگاهی به کارنامه مرجع تقلید شیعیان عراق نشان می دهد او همواره بر محور دو اصل استقلال و منافع ملی عراق عمل کرده است.
با این حال آیت الله سیستانی در عین حضور موثر خود در صحنه سیاسی عراق همواره سعی می کند دامن خود را از آلوده شدن به مطامع حزبی مبرا نگه دارد. در ماه مه وقتی انتخابات انجام و میزان کرسی ها مشخص شد و ائتلاف بزرگ شیعیان شکل گرفت، آیت الله سیستانی حاضر نشد به تایید هیچ کدام از احزاب دست بزند. او موضع خویش را فراتر از احزاب ترسیم کرد. مرجع پرنفوذ نجف اکنون نیز در بازی قدرت بین ائتلاف ها برای تشکیل دولت در حال اجرای همین منطق دیرین عالمان دینی یعنی اتخاذ سیاست بی طرفانه است و حاضر نیست نام خود را صرف صعود یا نزول حزب و طایفه ای سازد که بر جایگاه فراگیری او خدشه می اندازد.
مفاد نامه محرمانه اوباما به آیت الله سیستانی فاش نشده است و حتی گفته نشده کاخ سفید در تقاضانامه خویش در پی انجام چه رفتاری از آیت الله سیستانی برای حل نزاع احزاب است اما پیدا است که بن بست کنونی در عراق دیپلماسی امریکا را نیز زمینگیر کرده است.
در حالی که پیش از این فرستادگان کاخ سفید اغلب بر قدرت یابی جناح سکولارها اصرار داشتند نامه اوباما نوعی بازنگری در این رویکرد است. گروه های بزرگ شیعی عراق مثل مجلس اعلای اسلامی عراق و جناح صدر که در ائتلاف ملی عراق حضور دارند و نیز دولت قانون، همگی حامی سرسخت نقش مرجعیت در صحنه سیاسی عراق هستند.
البته رهبران کردها مثل طالبانی یا جناح اهل سنت مثل طارق الهاشمی نیز در دیدارهای خویش به این موضوع اقرار کرده اند. در حال حاضر پیچیدگی های بسیاری در عرصه سیاسی عراق وجود دارد که امریکا امیدوار است با میانجیگری آیت الله سیستانی حل شود.
گاردین در گزارشی می نویسد: امریکایی ها نیز اکنون به این باور رسیده اند که در عراق نمی توان و نباید مذهب را از سیاست جدا کرد. حداقل نقش پررنگ آیت الله سیستانی این را اثبات کرده است.
نامه اوباما به مرجع تقلید شیعیان عراق فارغ از این که درخواستی برای کمک به دولت سازی یا خروج نیروهای نظامی امریکایی از عراق است، بازگوکننده یک حقیقت ناگفته هم هست و آن این که واشنگتن بعد از سال ها حضور در عراق نفوذ خود را در این کشور بشدت کاهش یافته می بیند
