چرا بهترین ایده‌ها زیر دوش حمام به ذهنمان می‌رسند؟

گاهی با مسئله ای روبه رو می شویم که حل نشدنی به نظر می زسد و سپس زیر دوش حمام، زمانی بین استفاده از شامپو و نرم کننده ، راه حلی را پیدا می کنید . اگر تا به حال چنین تجربه ای داشته اید باید بدانید که این اتفاق برای بسیاری از افراد رخ می دهد . دانشمندان برای پی بردن به این پدیده پژوهش هایی را انجام داده اند و به نتایج جالبی دست یافته اند . در ادامه برخی از این پژوهش ها را شرح می دهیم و با مفاهیمی مانند اثر دوش و سر گردانی ذهنی آشنا می شویم .

اثر دوش (shower effect)

وقتی از موضوعی فاصله می گیریم ، به ویژه وقتی که در حال انجام کاری هستید که به تمرکز نیاز ندارد ( مانند دوش گرفتن ) به راه حلی خلاقانه می رسیم . پژوهشگران دانشگاه ویرجینیا نام این پدیده را اثر دوش گذاشته اند .

ولی چرا این محیط داغ و پر از بخار موجب شکل گیری ایده های جالب می شود سال هاست که دانشمندان درباره اثر دوش و چرایی آن بحث می کنند .طبق پژوهش های اخیر تمرکز زیاد روی یک چیز می تواند دشمن خلاقیت باشد .

سرگردانی ذهنی (mind-wandering)

در واقع اثر دوش نتیجه سررگردانی ذهنی است . سرگردانی ذهنی شرایطی است که در آن به هر چیزی فکر می کنید ، به جز کاری که در حال انجام آن هستیم . سرگردانی ذهنی فوایدزیادی  دارد  ، زیرا موجب می شود از مسئله ای که از حل آن ناتوانیم فاصله بگیریم و به ذهنمان استراحت دهیم . با نظر سنجی از ۱۱۰۰ نفر مشخص شد که لحاظ بینش ( moments of insight ) آنها در زمان سرگردانی ذهنی زیر دوش حمام ( ۳۰ درصد ) ، در حال رفت و آمد ( ۱۳ درصد ) یا حین ورزش ( ۱۱ درصد ) رخ داده است .

اهمیت میزان جذابیت کارها

میزان جذابیت کاری که انجاام می دهیم ، تاًثیر زیادی بر تفکر خلاق دارد ؛ جذابیت بسیار کم سبب می شود آن کار برای ما خسته کننده شود و جذابیت بیش از حد نیز موجب می شود که توجه کافی به ایده پردازی نداشته باشیم . فرض کنید که گرفتار مشکلی شده اید : چه می کنید ؟ احتمالاً کاری را انجام می  دهید که شما را سرگرم کند . مثلاً پیاده روی یا باغبانی می کنید یا دوش می گیرید .

نتایج آزمایش چه بود؟

پژوهشگران به تعداد ایده های ارائه شده و نوآوری و ابتکار آنها امتیاز می دهند . دانشجویانی که ویدئوی نسبتاً جذاب را تماشا  کرده بودند ، راه حل های  خلاقانه تری ارائه کرده بودند . زیرا سرگردانی آنها موجب شده بود که خلاقیت بیشتری داشته باشند . فعالیتی مانند دوش گرفتن یا پیاده روی ( یا تماشای یک ویدئوی کمدی رمانتیک ) بخشی از توجه ما را به خود جلب می کند و بر افکارمان اثر می گذارد ، ولی موجب نمی شود که هیچ توجه ای به افکار خلاقاته ای در پس زمینه در حال شکل گیری اند نداشته باشد .

فاصله‌گرفتن از مسئله

پژوهشی که در قسمت قبل خواندید حاکی از اهمیت دوره نهفتگی ( incubation period ) یا فاصله گرفتن از مسئله برای حل آن است . بعضی از افراد به اندازه ای به کارشان متعهدند که تا به ایده ای خلاقانه یا پاسخ سوًالشان نرسند دست از کار نمی کشند . ولی این کار نتیجه معکوس دارد ، زیرا به ذهنشان اجازه نمی دهد که از مسسئله فاصله بگیرند .

شناسایی منبع خلاقیت

توانایی ما برای تولید ایده های جدید و افکار خلاقانه احتمالاً از شبکه های حالت پیش فرض ( default mode network – DMN ) مغز ناشی می شود . شبکه حالت پیش فرض یا DMN  شامل مجموعه ای از نواحی مغز است که وقتی غرق در افکارمان هستیم مانند زمان سرگردانی ذهنی فعال هستند .

استفاده از اثر دوش برای بهبود خلاقیت

حال که با اثر دوش گرفتن و اهمیتش آشنا شدیم شاید از خودتان بپرسید که چگونه می توانیم از آن برای خلاقیت بیشتر هنگام انجام کار ها و یافتن جواب مسائل دشوار استفاده کنیم برای استفاده از اثر دوش :

به خودتان استراحت بدهید: پیاده روی کنید یا دوش بگیرید . این کار هم استرس شما را کاهش می دهد و هم موجب می شود که شیوه فکر متفاوتی داشته باشید .

دنبال ایجاد تغییری باشید: تغییر محیط می تواند مغز را در معرض محرک های جدید قرار دهد و ما را به بینش های جدید سوق دهد . ولی فراموش نکنید که این تغییر مربوط به چیزی باشد که کمی جذاب است و تا حدی ذهن ما را درگیر می کند . مثلاً دوش گرفتن می تواند نوعی تغییر به شمار بیایید ، زیرا در بیشتر طول روز لباس پوشیده ایم و آبی روی سرمان نمی ریزیم .

پشتکار داشته باشید: خلاقیت نیز مانند عضلات بدن با کار مکرر بهتر می شود .

توجه کنید که چه‌ چیزی شما را در حالت تفکر خلاق قرار می‌دهد: در طول فعالیت های مخنلف به آنچه ذهنتان انجام می دهد تا بتوانید تجربه ها را شناسایی کنید ، که ذهنتان بتواند در وضعیت خلاق تری قرار بگیرد . آیا حس می کنید وقتی دوش می گیرید هنوز هم درباره مسائل مختلف استرس دارید یا احساس آرامش دارید و ذهنتان در افکار مختلف غرق شده است .