۱۱ نوع خوراکی که نباید به کودکان زیر یک سال بدهید

کودک نازنینتان در حال رشد و تجربه‌کردن چیزهای مختلف است؛ مثلا طعم‌های تازه را تجربه و چیزهای جدیدی را نوش‌جان می‌کند تا تجربه حسی بهتری از تعامل با این دنیا به ‌دست بیاورد. منتها ماجرا از این قرار است که تا بزرگ‌تر نشود نمی‌تواند بعضی غذاها را امتحان کند. در واقع، غذاهای ممنوعه‌ای وجود دارد که تا دست‌کم بعد از ۱‌سالگی باید دور آنها را خط بکشد. در این مقاله، با فهرستی از غذاهای ممنوعه برای کودکان زیر ۱ سال آشنا می‌شوید.

خوراکی‌هایی که نباید به کودکان زیر ۱ سال بدهیم

بعضی از مواد غذایی خطراتی مانند گیرکردن در گلو و خفگی را دارند، پس باید برای دادن آنها به کودکان زیر ۱ سال کمی صبر کنید. بعضی مواد غذاییِ دیگر نیز شامل مواد سازنده‌ای‌اند که چندان مناسب بدن کوچولوهای دوست‌داشتنی نیست. در ادامه، از این موارد خواهید خواند. باید بدانید که فهرست غذاهای ممنوعه برای کودکان زیر ۱ سال چیست و چه زمانی امکان معرفی آنها به کودکان وجود دارد.

۱. عسل

عسل و مواد غذایی دیگری که در ترکیباتشان عسل وجود دارد در دسته ممنوعه‌ها هستند. علت چیست؟ امکان دارد که نوعی باکتری به‌نام کلوستریدیوم بوتولینوم (Clostridiumbotulinum) در این ماده غذایی وجود داشته باشد. شاید بگویید پس چرا بزرگ‌ترها مانعی برای خوردن این باکتری ندارند؟ باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم برای کودکان زیر ۱ سال خطر دارد و بزرگ‌ترها می‌توانند با خیال راحت، عسل طبیعی را با باکتری یا بدون آن نوش‌جان کنند. منتها عسلِ حاوی این باکتری ممـکن است در کودکـان زیر ۱ سال بوتولیسم ایجاد کند. بوتولیسم به‌ندرت کشنده است، اما مشکلاتی مانند موارد زیر به وجود می‌آورد:

• ضعف در خوردن و مکیدن؛
• کم‌شدن آب بدن؛
• کم‌اشتهایی؛
• التهاب ریه؛
• بی‌حالی؛
• یبوست.

پس برای دادن عسل به کودک صبر کنید و بگذارید که دست‌کم به ۱سالگی برسد.

تفاوت مصرف عسل با شکر و یک نکته مهم که باید قبل از خرید عسل بدانید

۲. شیر گاو

شیر گاو برای بزرگ‌سالان مفید و مقوی است، اما هضم آن برای کودکان زیر ۱ سال ساده نیست؛ پس دور شیر گاو را هم خط بکشید. کودکان در سال نخست زندگی‌شان به موادی مانند ویتامین E و آهن نیاز زیادی دارند. این مواد به رشد کودک کمک می‌کنند؛ اما متأسفانه شیر گاو نمی‌تواند پاسخ‌گوی این نیازها باشد. شیر خشک و شیر مادر بهترین گزینه‌ها هستند و به رشد نوزاد کمک می‌کنند.

بیشتر پزشکان مصرف ماست پرچرب، پنیر کاتیج و پنیرهای سخت (پنیرهایی با بافت سفت) را از ۸ماهگی به‌بعد برای کودکان مجاز می‌دانند. زمانی‌که کودک پا به ۱‌سالگی می‌گذارد، امکان مصرف شیر کامل یعنی شیر پرچرب هم برایش وجود خواهد داشت. فقط در دادن این شیر به کودک زیاده‌روی نکنید و به‌طور متعادل به او شیرِ پرچرب گاو بدهید.

حواستان هم باشد که بعضی از کودکان به شیر گاو و لبنیات حساسیت دارند. البته حساسیت نسبت به شیر گاو چندان رایج نیست، ولی در هر حال این موضوع را در نظر داشته باشید.

۳. آب‌میوه

آب‌میوه‌ها چیزی فراتر از ترکیب آب و قند نیستند. آنها کالری دارند، اما فاقد چربی، پروتئین، کلسیم، روی، ویتامین D یا فیبری هستند که بدن نوزاد لازم دارد. آب‌میوه ممکن است میل و اشتهای کودک به شیر مادر یا شیر خشک را کم کند؛ این دو هم که غذای اصلی نوزاد هستند. مصرف بیش از اندازه آب‌میوه مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، اسهال و ناراحتی‌های مزمن معده را به‌ همراه خواهد داشت.

آکادمی پزشکی اطفال آمریکا (AAP) دادن آب‌میوه به کودکان زیر ۱ ‌سال را اکیدا ممنوع اعلام کرده است. حتی بعد از ۱‌سالگی هم بهتر است که آب‌میوه قبل از خواب به کودک داده نشود. اگر قرار است که کودک بالای ۱ ‌سال (تا ۶سالگی) آب‌میوه بنوشد، فقط باید مقدار ۱۰۰ تا ۱۷۰ گرم از آن را در طول روز و با فنجان میل کند.

اگر گاهی به کودکان بالای ۱ سالِ خود آب‌میوه می‌دهید، به‌سراغ آب‌میوه‌های طبیعی و به‌ویژه گزینه‌های سازگار با معده مانند آب انگور سفید بروید. آب‌میوه را با آب معمولی ترکیب کنید؛ نصف لیوان را آب‌میوه و نصف دیگرش را آب معمولی بریزید.

۴. سفیده تخم‌مرغ

سفیده تخم‌مرغ سرشار از پروتئین، ویتامین و مواد معدنی است. با رعایت اعتدال و در صورتی ‌که کودکتان به این ماده حساسیت ندارد، مصرفش برای او ضرری نخواهد داشت. البته بهتر است که دادن سفیده به کودک را به بعد از ۱سالگی موکول کنید، چون این ماده ممکن است در مواردی حساسیت‌زا باشد و مشکلاتی مانند بثورات پوستی، التهاب و مشکلات گوارشی مانند اسهال را ایجاد کند. اگر کودکتان به سفیده حساسیت نداشت، مصرف آن را به بعد از ۱‌سالگی انتقال دهد.

نکات پیش از خرید تخم مرغ

۵. غلات تصفیه‌شده

تمامِ موادِ دارای کربوهیدرات شبیه هم درست نمی‌شوند. منظور این است که از ‌نظر مواد مغذی باهم تفاوت‌هایی دارند. کربوهیدرات‌های پیچیده حاوی موادی‌اند که در فرایند تصفیه برای بدل‌شدن به غلات کامل سفید از بین می‌روند. غلات کامل سرشار از فیبر هم هستند و برای همین به ثابت نگه‌داشتن قند خون کمک می‌کنند.

پس غلات تصفیه‌شده را از فهرست غذایی کودکان زیر ۱‌سال حذف و از غلات کامل به‌جای مواردی مانند نان سفید استفاده کنید. غلات کامل شامل پاستا، نان، برنج، بیسکویت‌ و غلات صبحانه می‌شود. حتی زمانی‌که می‌خواهید در منزل شیرینی درست کنید (مثلا وافل یا مافین) از آردهای غلات کامل کمک بگیرید و سراغ آرد سفید نروید.

انواع آرد گندم کدامند و تفاوت آنها با یکدیگر دقیقا چیست؟

این را هم یادتان باشد که نهادینه‌کردن عادت‌های غذایی صحیح در هر فرد از همین سنینِ آغازین زندگی شروع می‌شود. نکته تکراری و مهم هم این است که همیشه نان، کیک و… را برای کودکتان به قطعات کوچک بُرش دهید تا خوردنشان ساده شود و گلویش آزار نبیند.

به‌طور کلی، بهتر است که بعد از ۷ تا ۸ ماهگی به کودک گندم داده شود. البته حساسیت‌های کودک را هم بررسی کنید و ببینید که آیا دچار حساسیت به گلوتن هست یا بیماری سلیاک دارد یا خیر. بنا به سابقۀ حساسیت در خانواده و نشانه‌هایی که کودک از خود نشان می‌دهد، امکان بررسی حساسیت‌ نسبت به گندم در او وجود خواهد داشت.

۶. گوشت‌های دودی و نمک‌سودشده

بیشتر گوشت‌های دودی و نمک‌سود حاوی نیترات هستند. مواد شیمیایی دیگری هم در این فراورده‌ها وجود دارد. مقدار زیاد نمک و چربی حیوانیِ موجود در این محصولات نیز برای کودکان ضرر دارند. با این حساب، بهتر است چنین موادی را کاملا از سفره کودک کوچکتان حذف کنید. بیشترِ ماهی‌های دودی نیز از خط قرمزها هستند و نباید به تغذیه کودک راه پیدا کنند.

۷. مواد قندی و شیرین‌شده

ذائقه کودکان هنوز شکل نگرفته است. آنها به‌طور طبیعی میل به شیرینی‌جات دارند و از خوردن و مزه‌کردن طعم شیرین لذت می‌برند، اما هنوز سلیقه غذایی کاملی ندارند؛ پس معرفی مزه‌های دیگر به آنها برای شکل‌دادن ذائقه‌ای درست امکان‌پذیر است. با معرفی مزه‌های مختلف به کودک خود، به شکل‌گیری سلیقه غذایی‌اش کمک کنید.

مواد قندی و شیرین‌شده چندان سالم نیستند؛ اما مواد غذاییِ قندیِ طبیعی مانند موز مواد مغذی دارند و مصرفشان از سوی کودک مشکلی ندارد. به‌طور کلی، بهتر است که از دادن قند و شیرینی زیاد به کودک خودداری کنید و نگذارید که مصرف موادِ این‌چنینی به عادت و بخشی از سلیقه غذایی‌اش بدل شود.

از دادن مواد قندی مصنوعی به‌ویژه کاکائو به کودکانِ زیر ۱ سال هم خودداری کنید. کاکائو کافئین دارد و نباید به کودک داده شود. مصرف شکلات‌هایی به‌شکل گرد و کوچک هم ممکن است حوادثی مانند خفگی ایجاد کنند؛ پس دور آنها را هم خط بکشید.

۸. مواد غذایی حادثه‌آفرین

از دادن مواد غذایی خطرناک به کودک خودداری کنید. منظور موادی است که در دهان حل نمی‌شوند و امکان ایجاد خفگی دارند؛ مثلا دانه انگور با لثه نرم نمی‌شود یا امکان حل‌شدن آن در دهان کودک وجود ندارد و اگر خدای‌ناکرده وارد نای شود، خفگی ایجاد می‌کند. مصرف مواد زیر خطرناک است و ممکن است حادثه ایجاد کند:

• کشمش؛
• نخود درسته و کامل؛
• میوه و تکه‌های درشت آن (که امکان گیرکردن در گلو را دارند)؛
• سبزیجات و صیفی‌جات خام مانند تکه‌های هویج یا فلفل دلمه‌ای؛
• تکه‌های مرغ و گوشت نیز برای مصرف کودک زیر ۱ ‌سال خطرناک‌اند و ممکن است در گلو گیر کنند.

بعد از اینکه کودک به حوالی ۱۲ماهگی رسید، امکان اضافه‌کردن موارد بالا به رژیم غذایی‌اش وجود دارد. در این سن، دیگر می‌توانید به کودک انگور بی‌هسته، سبزیجات خردشده، میوه‌های نرم و گوشت یا مرغ تکه‌شده بدهید. یادتان باشد سبزیجات خام درصدی نیترات هم دارند و یکی دیگر از دلایلی که نباید به کودکان زیر ۱ ‌سال سبزیجات خام بدهید، همین موضوع است.

کودکان معمولا در ۴سالگی می‌توانند غذاهای مختلف را به‌خوبی بجوند؛ پس تا آن‌ زمان دست نگه دارید و موادی مانند ذرت، هویج یا دانه‌های مختلف را به او ندهید. البته ۴ سال عددی حدودی است؛‌ برخی از بچه‌ها زودتر و برخی دیرتر می‌توانند مواد غذایی مختلف را بجوند. در آن زمان هم باید تکه‌های مختلف مواد غذایی را به‌خوبی ببرید، کوچک و تکه‌تکه کنید و به شکل‌وشمایلی درآورید که راحت جویده و خورده شوند.

۹. مواد غذایی غیرپاستوریزه

حتما خودتان هم می‌دانید که دادن مواد غذایی پاستوریزه‌نشده به کودک زیر ۱ ‌سال کار درستی نیست. آب سیب یا میوه‌های دیگر و لبنیات غیرپاستوریزه برای کودکان ممنوع‌اند. احتمال وجود باکتری‌های کُشنده و بیماری‌زا برای کودکان در مواد پاستوریزه‌نشده وجود دارد.

۱۰. مواد حاوی مقادیر زیاد جیوه (بعضی از انواع ماهی)

تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف منظم ماهی روی افزایش ضریب هوشی (IQ) نقش دارد؛ اما بعضی ماهی‌های حاوی مقادیر زیاد جیوه خطرناک‌اند؛ مثلا ماهی‌های زیر جیوه زیادی در ترکیبات خود دارند:

• کوسه؛
• ماهی تُن؛
• کاشی‌ماهی؛
• شمشیرماهی؛
• ماهی خال‌خالی شاهی.

اگر قرار است به کودک ماهی بدهید، باید به موارد دیگری هم دقت کنید؛ مثلا باید بدانید که ماهی از چه آب‌هایی صید شده است. صید ماهی از آب‌های آلوده خطرناک است. اگر خودتان هم به ماهیگیری می‌روید، حتما به آب دقت کنید و ماهی را از آب‌هایی سالم و پاک صید کنید. از میان ماهی‌های مختلف، موارد زیر بی‌خطرند و جیوه هم ندارند:

• زغال‌ماهی؛
• ماهی حلوا؛
• ماهی سفید؛
• ماهی تیلاپیا؛
• ماهی قزل‌آلا؛
• کفشک‌ماهی؛
• روغن‌ماهی کوچک؛
• میگو و گوش‌ماهی؛
• ماهی اقیانوس آرام؛
• ماهی سالمون وحشی.

کنسرو تن‌ماهی جیوه دارد و نباید به کودک زیر ۱ سال داده شود. ماهی تن باله‌دراز هم جیوه زیادی دارد؛ اما مصرف انواع دیگری از تن که جیوه کمتری دارند به مقدار اندک (مثلا حدود ۳۰ گرم در ازای هر ۵ کیلوگرم از وزن کودک) تا حدی مجاز است.

۱۱. مواد غذایی حساسیت‌زا

حتما شنیده‌اید که می‌گویند دادن مواد غذایی حساسیت‌زا به کودکان زیر ۱ ‌سال اصلا کار درستی نیست. مواد حساسیت‌زا شامل بادام‌زمینی، تخم‌مرغ، گندم، مرکبات، گوجه و توت‌فرنگی و میوه‌های خانواده آن می‌شوند. مرکبات و میوه‌های خانواده توت‌فرنگی حاوی ویتامین C و مقادیر زیادی اسیدند که ممکن است معده کودک را اذیت کند و در نواحی پایین‌تنه‌اش بثورات پوستی به‌ وجود بیاورد.

باید در سنین ۴ تا ۱۱ ماهگی از حساسیت‌های غذایی کودک مطلع شوید. مواد غذایی با ظرفیت حساسیت‌زایی دارای خواص زیادی مانند پروتئین، فولات و… هستند؛ پس باید سریع و زود کشف کنید که کودکتان نسبت به مواد حساسیت‌زا چه واکنشی دارد.

قبل از دادن مواد مشکوک به کودک، با پزشک مشورت کنید؛ به‌ویژه اگر در خانواده سابقه حساسیت غذایی دارید. سپس مواد را به کودک بدهید و واکنشش را ارزیابی کنید. منتها همچنان تا قبل از ۴سالگی از دادن آجیل به کودک خودداری کنید. چرا؟ چون علاوه بر حساسیت، امکان گیرکردن آن در گلو وجود دارد. به‌جای اینکه خود آجیل‌ها و دانه‌های مختلف را به کودک بدهید، کره‌های ساخته‌شده از آنها را به رژیم غذایی کودک وارد کنید، مثلا کره بادام.

در آخر

با ظرافت‌های سفرۀ کودک کوچکتان آشنا شدید؟ دقت کردید کوچولوهای نازنین آمادگی مصرف هر ماده غذایی را ندارند؟ تا ۱‌سالگی و حتی بعد از آن، باید با دقت و توجه زیادی به تغذیه کودکان رسیدگی شود. تغذیه سالم می‌تواند بنای سلامت بدن و حتی سلامت روح هر فرد را تعیین کند. اگر وظیفه رسیدگی به کودکی را به عهده دارید، دقت زیادی به خرج بدهید.