توهم کنترل؛ اغراق در توانایی کنترل رویدادها و روش مقابله با آن
هر وقت این لباس را می پوشم تیم فوتبال مورد علاقه ام قهرمان می شود . ممکن است گوینده این جمله یا جملاتی مانند ایین خودتان یا یکی از اطرافیانتان باشد . به هر حال کم نیستند کسانی که چنین تصوراتی دارند اما چرا گاهی تصور می کنیم که بیش از حد بر جهان تسلط داریم ؟ توهم کنترل چگونه اتفاق می افتد ؟ برای رسیدن به پاسسخ چنین سوًالاتی تا پایان با ما همراه باشید .
توهم کنترل چیست؟
اجازه بدهید این پدیده را در قالب همان مثالی توضیح دهیم که در ابتدا ذکر کردیم . وقتی تیم فوتبال محبوبتان پیروز میدان می شود دوست دارید این طور باور کنید که دلیل این اتفاق خوب شما بوده اید . در حالی که این شرایط کاملاً تصادفی بوده است و میان پوشیدن لباس مدنظر و پیروزی تیم فوتبال ارتباطی وجود ندارد .
توهم کنترل از کجا شروع شد؟
احتمالاً این توهم ریشه در تمدن های اولیه و تلاش آنها برای بقا دارد. انسان های اولیه مراسم و آیین های مختلفی برای توسل به نیروهای طبیعت یا ماوراء طبیعت داشتند . مثلاً اگر پس از مراسمی باران می بارید ممکن بود مردم تصور کنند که توانسته اند نیروهای طبیعی را برای ایجاد شرایط مطلوب متقاعد کنند . در نتیجه دچار توهم کنترل آب و هوا می شدند .
الن لنگر اولین کسی بود که در دهه ۱۹۷۰ میلادی این اصطلاح را ابداع کرد . پس از او دانشمندان دیگری دریافته بودند که افراد تمایل دارند برای اتفاقات تصادفی روابط علت و معلولی پیدا کنند . به این پدیده توهم علیت گفته می شود . توهم کنترل در واقع شکلی از توهم علیت است .
مفهوم دیگری که به تحقیقات لنگر کمک کرد فرضیه دنیای عادلانه بود . بر اساس این فرضیه مردم می خواهند این طور تصور کنند که زندگی همیشه منصفانه است . این مفهوم به کار ما شباهت دارد . در حقیقت دوست داریم این طور باور کنیم که چیزهای خوب برای کسانی اتفاق می افتد که کارها خوب انجام می دهند و وقایع ناخوشایند برای آن ها رخ می دهد .
