قرص فاموتیدین؛ نحوه مصرف، عوارض جانبی و چند هشدار مهم

قرص فاموتیدین (Famotidine) با نام تجاری پپسید (Pepcid) نوعی دارو است که با مسدودکردن گیرنده هیستامین-۲، تولید اسید معده از سلول‌های پوششی معده را کاهش می‌دهد و برای درمان و پیشگیری از زخم معده و روده، درمان رفلاکس معده-مری (GRED) و بیماری‌هایی که طی آن اسید از معده به مری برمی‌گردد کاربرد دارد. در این مقاله، با نحوه مصرف، عوارض جانبی، تداخل دارویی و نکات مهم فاموتیدین بیشتر آشنا می‌شوید. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

قرص فاموتیدین

به‌طور طبیعی، اسید تولیدی در معده به هضم غذا کمک می‌کند. منتها مقدار اضافیِ اسید ممکن است با تحریک پوشش معده، موجب التهاب، زخم و سایر بیماری ها شود.

فاموتیدین، با کاهش اسید معده، به درمان علائم بیماری کمک می‌کند و در فرایند ترمیم زخم شرکت دارد. هرچند فاموتیدین برای درمان بیماری‌هایی مثل زخم معده، زخم بخش بالایی روده (دئودنوم)، رفلاکس اسید یا سوزش سر دل، سوء‌هاضمه و سندروم زولینگر-الیسون (Zollinger-Ellison Syndrome) تجویز می‌شود، معمولا در ابتدای روند درمان، از سایر داروها استفاده می‌شود.

موارد مهم قبل از مصرف قرص فاموتیدین

اگر به فاموتیدین یا داروهای مشابه مثل رانیتیدین (زاناتاک)، سایمتیدین (تاگامت)، نیزاتیدین (آکسید) حساسیت دارید، نباید از فاموتیدین استفاده کنید.

اگر سابقه بیماری‌های زیر را دارید، قبل از مصرف فاموتیدین با پزشک مشورت کنید:

• بیماری کبدی؛
• بیماری های کلیوی؛
• سرطان معده؛
• سندروم کیوتیِ (QT) طولانی (خودتان یا یکی از اعضای خانواده).

همچنین قبل از تجویز فاموتیدین لازم است که پزشک موارد زیر را بررسی کند:

• آیا تا به حال واکنش حساسیتی به دارو داشته‌اید؟
• آیا باردار هستید یا در دوران شیردهی به‌ سر می‌برید؟
• آیا داروی دیگری مصرف می‌کنید؟ (این مورد شامل داروهای گیاهی و مکمل‌ها هم می‌شود.)
• آیا علائمی مثل سختی در بلع، خون‌ریزی و کاهش وزن دارید یا آیا در حال مریض‌شدن هستید؟

نحوه مصرف فاموتیدین

فاموتیدین را دقیقا بر اساس دستورالعمل روی دارو یا طبق نسخه پزشک مصرف کنید. تجویز این دارو به نوع و شدت بیماری، سن و سایر داروهایی که مصرف می‌کنید بستگی دارد.

داروی فاموتیدین در دو نوع خوراکی و تزریقی است:

1. نوع تزریقی به درون رگ تزریق می‌شود.
2. نوع خوراکی فاموتیدین را می‌توانید همراه غذا یا بدون آن مصرف کنید. برای مصرف فاموتیدین مایع یا سوسپانسیون فاموتیدین، باید ظرف دارو را ۵ تا ۱۰ ثانیه تکان دهید و مقدار موردنیاز را با پیمانه‌های مخصوص دارو اندازه بگیرید. برای اندازه‌گیری دارو از پیمانه آشپزخانه استفاده نکنید. قرص در دو دوز قرص فاموتیدین ۲۰ قرص فاموتیدین ۴۰ میلی‌گرمی موجود است که باید بر اساس تجویز پزشک مصرف شود.

نکات مهم در مصرف فاموتیدین

• داروهایی را که بیشتر از ۳۰ روز استفاده نشدند دور بریزید.
• سیگار کشیدن با افزایش تولید اسید معده علائم را بدتر می‌کند. درمورد ترک سیگار با پزشک صحبت کنید.
• دارو را در دمای اتاق و دور از رطوبت، گرما و نور نگهداری کنید. همچنین از انجماد داروی مایع خودداری کنید.
• بیشترِ زخم‌ها طی ۴ هفته از شروع درمان بهبود می‌یابند؛ اما با توجه به نوع مشکل شما، این مدت شاید از چند هفته تا چند ماه زمان ببرد.
• اضافه وزن فشار بیشتری به معده وارد می‌کند و ممکن است علائم بازگشت اسید را تقویت کند. کاهش وزن و رژیم غذایی سالم و متعادل بی‌شک کمکتان می‌کند.
• ممکن است فاموتیدین فقط بخشی از یک برنامه جامع درمانی باشد که شامل تغییر در عادات غذایی و سبک زندگی است و گاهی لازم است داروهای دیگری را همراه فاموتیدین مصرف کنید؛ پس از دستورات پزشک پیروی کنید.
• اگر بیماری‌تان در طول درمان با این دارو بهبود نیافت یا اگر با مصرف دارو بدتر شد، به پزشک مراجعه کنید. ممکن است بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها (مثل نعناع فلفلی، گوجه، شکلات تلخ، غذاهای تند، نوشیدنی‌های داغ، قهوه و نوشیدنی‌های الکی) علائم را بدتر کنند. بهتر است مدتی از این غذاها دوری و علائم را بررسی کنید. همچنین از وعده‌های غذایی حجیم خودداری کنید، زیرا ممکن است علائم بیماری را تشدید کنند.

دوز مصرفی فاموتیدین

دوز مصرفی فاموتیدین برای زخم روده و معده

برای بزرگ‌سالان (۱۸ سال به بالا):

• دوز کوتاه‌مدت: روزی ۱ عدد قرص فاموتیدین ۴۰میلی‌گرمی، قبل از خواب، به‌مدت ۸ هفته یا ۲ عدد قرص فاموتیدین ۲۰میلی‌گرمی، ۲ بار در روز.
• دوز بلندمدت: ۱ قرص ۲۰میلی‌گرمی، هر شب قبل از خواب.

برای کودکان (۰ تا ۱۷ سال، ۴۰ کیلوگرم و بیشتر):

• دوز کوتاه‌مدت: روزی ۱ عدد قرص ۴۰میلی‌گرمی، قبل از خواب، به‌مدت ۸ هفته یا ۲ عدد قرص ۲۰میلی‌گرمی، ۲ بار در روز.
• دوز بلندمدت: ۱ قرص ۲۰میلی‌گرمی، هر شب قبل از خواب.
• تغییر دوز: ممکن است پزشک با توجه به واکنش شما به دارو، مقدار و مدت مصرف دارو را تغییر دهد.

برای افراد مسن (۶۵ سال به بالا):

• ممکن است کلیه‌های افراد مسن به‌خوبی کار نکنند. در نتیجه، پردازش دارو در بدن به‌آرامی انجام می‌شود و مقدار بیشترِ دارو زمان زیادی در بدن باقی می‌ماند که خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد. ممکن است پزشک از دوز پایین یا یک برنامه متفاوت برای این گروه از افراد استفاده کند. این کار به حفظ میزان مناسب دارو و جلوگیری از انباشت آن در بدن کمک می‌کند.

برای افرادی با بیماری کلیوی خفیف یا شدید:

• ممکن است پزشک دوز دارو را به نصف کاهش دهد یا به‌جای روزی ۱ عدد، مصرف آن را به هر ۴۸ ساعت ۱ عدد تغییر دهد.

دوز مصرفی فاموتیدین برای رفلاکس معده به مری

برای بزرگ‌سالان (۱۸ سال به بالا):

• علائم رفلاکس معده به مری: روزی ۲ بار قرص ۲۰میلی‌گرمی، به‌مدت ۶ هفته.
• علائم رفلاکس معده به مری همراه با ازوفاژیت (مری تحریک‌شده با زخم): روزی ۲ بار قرص ۲۰ یا ۴۰ میلی‌گرمی، به‌مدت ۱۲ هفته.

برای کودکان (۰ تا ۱۷ سال، ۴۰ کیلوگرم و بیشتر):

• علائم رفلاکس معده به مری: روزی ۲ بار قرص ۲۰میلی‌گرمی، به‌مدت ۶ هفته.
• علائم رفلاکس معده به مری همراه با ازوفاژیت (مری تحریک‌شده با زخم): روزی ۲ بار قرص ۲۰ یا ۴۰ میلی‌گرمی، به‌مدت ۱۲ هفته.
• تغییر دوز: ممکن است پزشک با توجه به واکنش شما به دارو، مقدار و مدت مصرف دارو را تغییر دهد.

برای افراد مسن (۶۵ سال به بالا):

• ممکن است کلیه‌های افراد مسن به‌خوبی کار نکنند. در نتیجه، پردازش دارو در بدن به‌آرامی انجام می‌شود و مقدار بیشترِ دارو زمان زیادی در بدن باقی می‌ماند که خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد. ممکن است پزشک از دوز پایین یا یک برنامه متفاوت برای این گروه از افراد استفاده کند. این کار به حفظ میزان مناسب دارو و جلوگیری از انباشت آن در بدن کمک می‌کند.

دوز مصرفی برای افرادی با بیماری کلیوی خفیف یا شدید:

• ممکن است پزشک دوز دارو را به نصف کاهش دهد یا به‌جای روزی ۱ عدد، مصرف آن را به هر ۴۸ ساعت ۱ عدد تغییر دهد.

دوز مصرفی برای بیماری پرترشحی پاتولوژیک

برای بزرگ‌سالان (۱۸ سال به بالا):

• دوز معمول برای شروع: ۲۰ میلی‌گرم هر ۶ ساعت.
• افزایش دوز: ممکن است پزشک با ‌توجه به علائم شما میزان دوز مصرفی را افزایش دهد.
• حداکثر دوز: افراد با بیماری وخیم ممکن است هر ۶ ساعت به ۱۶۰ میلی‌گرم دارو نیاز داشته باشند.

برای کودکان (زیر ۱۷ سال):

بررسی این دارو برای درمان بیماری‌ در کودکان زیر ۱۸ سال انجام نشده است.

برای افراد مسن (۶۵ به بالا):

• ممکن است کلیه‌های افراد مسن به‌خوبی کار نکنند. در نتیجه، پردازش دارو در بدن به‌آرامی انجام می‌شود و مقدار بیشترِ دارو زمان زیادی در بدن باقی می‌ماند که خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد. ممکن است پزشک از دوز پایین یا یک برنامه متفاوت برای این گروه از افراد استفاده کند. این کار به حفظ میزان مناسب دارو و جلوگیری از انباشت آن در بدن کمک می‌کند.

دوز مصرفی برای افرادی با بیماری کلیوی خفیف یا شدید:

فراموش‌کردن دوز مصرفی

• به‌محض یادآوری، دوز فراموش‌شده را مصرف کنید؛ اما اگر به دوز مصرفی بعدی نزدیک می‌شوید، از مقدار فراموش‌شده صرف‌نظر کنید. از مصرفِ ۲برابری دارو در یک زمان خودداری کنید.
• در صورت مصرف زیاد دارو، با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
• قطع‌کردن خودسرانه دارو ممکن است عوارض جانبی بیماری را بدتر کند.

کارهایی که نباید در زمان مصرف فاموتیدین انجام داد

• از مصرف الکل خودداری کنید. این ماده احتمال آسیب به معده را افزایش دهد.
• از مصرف سایر داروهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند خودداری کنید؛ مگر اینکه پزشک برایتان تجویز کرده باشد. ممکن است بتوانید یک ضداسید را همراه فاموتیدین مصرف کنید، مانند مالوکس (Maalox)، میلانتا (Mylanta)، شربت معده گاویسکون (Gaviscon)، منیزیم هیدروکسید یا شیر منیزیم، رالوئید (Rolaids) یا تامس (Tums).

عوارض قرص فاموتیدین

اگر هر نوع علائم واکنش حساسیتی به فاموتیدین (نظیر کهیر؛ سختی در تنفس؛ ورم صورت، زبان، لب‌ها یا گلو) را دارید بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید. در موارد زیر، مصرف دارو را متوقف کنید و با پزشک تماس بگیرید:

• تشنج؛
• گیجی، توهم، آشفتگی، کمبود انرژی؛
• ضربان قلب سریع، سرگیجه ناگهانی (حالتی شبیه به غش‌کردن)؛
• درد عضلانی نامعلوم، حساسیت غیرطبیعی نسبت به فشار یا لمس، ضعف به‌خصوص اگر همراه تب باشد، خستگی غیرمعمول و تیره‌شدن رنگ ادرار.

عوارض جانبی معمول فاموتیدین در بزرگ‌سالان:

• سردرد؛
• سرگیجه؛
• یبوست یا اسهال.

عوارض جانبی معمول در کودکان:

• آشفتگی، بی‌قراری غیرطبیعی یا گریه بدون دلیل مشخص.

تداخل دارویی فاموتیدین

فاموتیدین خوراکی ممکن است جذب سایر داروهای خوراکی توسط بدن را سخت کند.

در صورت مصرف داروهای زیر، با پزشک صحبت کنید:

• سفدیتورن (Cefditoren)؛
• داساتینیب (Dasatinib)؛
• دلاویردین (Delavirdine)؛
• فوسامپرناویر (Fosamprenavir)؛
• تیزانیدین (Tizanidine) (البته اگر فاموتیدین مایع مصرف می‌کنید).

استفاده در موارد خاص

هشدار برای بیماری‌های خاص

• افراد مبتلا به بیماری کلیوی خفیف یا شدید: ممکن است فاموتیدین از بدن این افراد پاک‌سازی نشود. در نتیجه، میزان دارو در بدن افزایش می‌یابد. مقدار افزایش‌یافته ممکن است عوارض جانبیِ بیشتری را به‌ همراه داشته باشد، مثل گیجی و بی‌نظمی ضربان قلب (طولانی‌شدن QT).

هشدار برای گروه‌های خاص

• مصرف فاموتیدین در بارداری: تحقیقات کافی درباره رابطه بین مصرف فاموتیدین و احتمال سقط جنین وجود ندارد و نمی‌توان به نتایج منفی تحقیقات حیوانی درمورد انسان اکتفا کرد. اگر باردار هستید یا قصد باردارشدن دارید، این مورد را با پزشک در میان بگذارید. این دارو فقط در صورت لزوم، در زمان بارداری تجویز می‌شود.
• مصرف فاموتیدین در دوران شیردهی: ممکن است فاموتیدین از شیر مادر عبور کند و برای نوزاد شیرخوار عوارض جانبی داشته باشد. اگر به فرزندتان شیر می‌دهید، این موضوع را به پزشک اطلاع دهید. شاید لازم باشد بین شیردهی و مصرف دارو یکی را انتخاب کنید.
• افراد مسن: ممکن است کلیه‌های افراد مسن به‌خوبی کار نکنند. در نتیجه، پردازش دارو در بدن به‌آرامی انجام می‌شود و مقدار بیشترِ دارو زمان زیادی در بدن باقی می‌ماند که خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.

هشدار مصرف فاموتیدین برای کودکان

• ممکن است فاموتیدین برای کودکان مبتلا به زخم معده، زخم روده و رفلاکس معده به مری استفاده شود.
• راجع‌به رابطه بین درمان بیماری پرترشحی با این دارو و امکان بازگشت زخم روده در کودکان زیر ۱۸ پژوهشی انجام نشده است.
• قرص فاموتیدین برای کودکان با وزن زیر ۴۰ کیلوگرم توصیه نمی‌شود؛ زیرا قدرت این قرص بیشتر از دوز مجاز برای کودکان است. برای این گروه از کودکان، شکل‌های دیگر فاموتیدین مثل سوسپانسیون فاموتیدین پیشنهاد می‌شود.

نکات مهم

• سوزش سرِ دل اغلب با علائم اولیه حمله قلبی اشتباه گرفته می‌شود. اگر احساس درد یا سنگینی در قفسه سینه؛ درد منتشرشده در فک، بازو یا شانه؛ حالت تهوع؛ تعریق؛ سبکی سر و احساس مریضی کلی دارید، سریعا با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
• اگر بیماری کلیوی یا کبدی، سابقه سندروم QT طولانی، سرطان معده و مشکلاتی مثل آن، آسم و مشکلات تنفسی دارید، قبل از مصرف فاموتیدین با پزشک مشورت کنید.
• فاموتیدین برای کاهش اسید معده تجویز می‌شود و عوارض جانبی آن معمولا خفیف و موقتی است.
• به یاد داشته باشید این دارو و هر داروی دیگری را از دسترس کودکان دور نگه دارد.
• از فاموتیدین فقط برای مورد تجویزشده استفاده کنید.
• دارویتان را با دیگران سهیم نشوید.

نام تجاری دارو در ایران

برخی از نام‌های تجاری قرص فاموتیدین در ادامه آورده شده است:

• قرص فاموتد ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرمی، داروسازی تهران دارو؛
• قرص شفا-فاموتیدین ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرمی، داروسازی شفا؛
• قرص فاموتیدین کیمیدارو ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرمی، داروسازی کیمیدارو؛
• قرص فاموتیدین پورسینا ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرمی، داروسازی پورسینا.